विश्व

काठमाडौं । कम्तीमा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले गत बिहीबार चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङसँगको भेटपछि दिएको बयानले यही संकेत गर्छ । उक्त भेट व्यापारसम्बन्धी वार्ता थियो, जसलाई विश्वभर नजिकबाट हेरिएको थियो । ‘म अमेरिकाका लागि क्रिप्टोलाई महान बनाउन चाहन्छु,’ ट्रम्पले सीबीएस न्युजसँग भने, ‘जसरी हामी कृत्रिम बौद्धिकता (एआई) मा नम्बर एक छौं, त्यसैगरी क्रिप्टोमा पनि नम्बर एक छौं । र म यो स्थिति यथावत राख्न चाहन्छु ।’ ‘म चीन वा अरू कसैलाई यो खोस्न दिन चाहन्न,’ उनले थपे । ट्रम्पले साँच्चै नै बेइजिङलाई गम्भीर प्रतिस्पर्धीको रूपमा हेर्छन् वा होइनन् भन्ने स्पष्ट छैन । तर उनका यी भनाइ चीनले क्रिप्टोसम्बन्धी आफ्नो महत्त्वाकांक्षाको नयाँ संकेत दिइरहेको समयमा आएका हुन् ।  चीनले सन् २०२१ देखि घरेलु क्रिप्टो कारोबारमा प्रतिबन्ध लगाएको छ, तर चीनकै विशेष प्रशासनिक क्षेत्र हङकङले डिजिटल सम्पत्तिको विकासलाई प्रोत्साहन दिने व्यवस्थापन प्रणाली कायम राखेको छ । सोमबार हङकङले आफ्ना नियमहरू झन् खुकुलो बनायो—जसअनुसार इजाजतप्राप्त भर्चुअल सम्पत्ति ट्रेडिङ प्लेटफर्महरूले अब विश्वव्यापी क्रिप्टो एक्सचेन्जहरूसँग सिधा जोडिन सक्नेछन् । तिनले नयाँ डिजिटल सम्पत्ति र हङकङ नियमनअन्तर्गतका स्थिर मुद्राहरू (स्टेबलकोइन्स) सूचीबद्ध गर्न पनि पाउनेछन्, जसका लागि १२ महिनाको कारोबारी इतिहास देखाउनुपर्ने छैन । यो घोषणा हङकङमा आयोजित १०औँ फिनटेक हप्ताको सुरुवातसँगै भयो, जसले दक्षिण कोरियामा भइरहेको राजनीतिक र व्यापारिक चमक धमकलाई केही ओझेलमा पार्यो । परम्परागत वित्त र विकेन्द्रित वित्तको संगम हङकङमा हङकङले वाशिङ्टनको कदमलाई चाँडै पछ्याएको छ । गत वर्ष यसले स्पट बिटकोइन ट्र्याक गर्ने एक्सचेन्ज–ट्रेडेड फन्ड (ईटीएफ) अनुमति दियो र त्यसपछि तीन महिना अगाडि नै स्पट इथर ईटीएफ कारोबार गर्न पनि स्वीकृति दियो । बिटकोइनलाई प्रायः ‘डिजिटल सुन’ भनेर तुलना गरिन्छ । यो सबैभन्दा परिचित क्रिप्टोकरन्सी हो । इथर भने इथेरियम नेटवर्कमा चल्ने अर्को प्रमुख डिजिटल मुद्रा हो, जसको प्रयोग भुक्तानीका साथै कम्प्युटिङ कार्य र  ‘स्मार्ट कन्क्ट्रयाक्ट’ चलाउन ग्यास शुल्कका रूपमा गरिन्छ । इथेरियम फाउन्डेशनका सह–कार्यकारी निर्देशक तोमास्क के. स्तान्चाकले हङकङ फिनटेक हप्ताको अवसरमा आयोजित डिजिटल सम्पत्ति फोरममा भने, ‘६० प्रतिशतभन्दा बढी स्थिर मुद्राहरू जुन सरकारी मुद्रासँग आबद्ध हुन्छन्, इथेरियम नेटवर्कमै प्रयोगमा छन् ।’ डिजिटल सम्पत्ति लगानी कम्पनी एसएनजी होल्डिङ्सका प्रमुख लगानी अधिकारी ग्याभिन वाङका अनुसार करीब ३०० दर्शकहरूबीच आयोजित उक्त कार्यक्रममा करिब ७० प्रतिशत सहभागी परम्परागत वित्तीय क्षेत्रका प्रतिनिधि थिए । वाङका अनुसार यसअघि यस्ता कार्यक्रममा प्रायः सफ्टवेयर विकासकर्ताहरूको सहभागिता बढी हुन्थ्यो । तर यो पटक परम्परागत वित्तीय जगतका प्रतिनिधिहरूको उपस्थिति देखियो ।  कार्यक्रममा ‘इथेरियम हङकङ हब’  नामक को–वर्किङ स्पेसको घोषणा पनि गरियो, जसले क्रिप्टोसम्बन्धी स्टार्टअपहरूलाई इन्क्युबेट गर्नेछ । यसले हङकङलाई एशियाको क्रिप्टो प्रवेशद्वारका रूपमा बलियो बनाइरहेको संकेत गर्छ । ठूला उद्योगहरू पनि हङकङतर्फ आकर्षित हुँदैछन् । उत्तर अमेरिकाको सबैभन्दा ठूलो क्रिप्टो सम्मेलनमध्ये एक ‘कन्सेन्सस’ ले यस वर्ष पहिलोपटक हङकङमा विस्तार गरेको छ र सन् २०२६ मा पुनः फर्कने योजना बनाएको छ । क्रिप्टोका चुनौतीहरू तर पनि डिजिटल सम्पत्तिहरू अझै परम्परागत बजारको तुलनामा प्रारम्भिक चरणमै छन् । सबै क्रिप्टोकरन्सीको कुल मूल्य हालसम्म ४.५ ट्रिलियन डलर नाघेको छैन, जबकि विश्वका सेयर बजारहरूको कुल मूल्य १०१.५२ ट्रिलियन डलर पुगेको छ । अन्तिम केही हप्तामा बिटकोइनको मूल्य तीव्र रूपमा घट्यो । यसको कारण अमेरिक–चीन व्यापार तनाव र एआई कम्पनीहरूको उच्च मूल्याङ्कनका कारण लगानीकर्ताहरूमा उत्पन्न चिन्ता थियो । बिटकोइन जुन महिनापछि पहिलोपटक १ लाख डलरभन्दा तल र्झयो । ‘मलाई लाग्छ एआई र क्रिप्टोमा लगानी गर्ने समूह प्रायः उस्तै छन्,’ एशिया–आधारित क्रिप्टो फन्ड ‘नेक्सजेन डिजिटल भेन्चर’ का संस्थापक साझेदार जेसन ह्वाङले भने, ‘जब एआई बजार केही शान्त हुन्छ, क्रिप्टो फेरि माथि आउँछ ।’ ह्वाङको १० करोड डलरको कोषले मार्च २०२५ सम्म दुई वर्षमा ३७५.५ प्रतिशत नाफा कमायो । यो बिटकोइनभन्दा ६० प्रतिशत बढी प्रदर्शन थियो । अहिले उनी दोस्रो फन्ड सुरु गर्दैछन् । उनका अनुसार उनका धेरै लगानीकर्ता धनी चिनियाँहरू हुन् । हालैको बजार घटबढका बाबजुद लगानीमा वृद्धिसमेत भइरहेको उनले बताए । ह्वाङका अनुसार गत महिनाको ठूला बजार–धक्का (लिक्विडेशन) को समयमा समेत उनको कोष एकल अंकमा मात्र घट्यो । उनले भने, ‘त्यो दिन एफटीएक्स एक्सचेन्जको पतनभन्दा पनि ठूलो क्रिप्टो क्लिनअप थियो।’ अबको प्रतिस्पर्धा सम्भवतः टोकनमा होइन, नियन्त्रणमा केन्द्रित हुनेछ । सरकारहरू आफ्नै मुद्राले ब्याक गरिएका स्थिर मुद्राहरूमार्फत बजार नियन्त्रण गर्न इच्छुक छन् । हङकङमा डिजिटल सम्पत्तिप्रति देखिएको नयाँ उत्साह यस वर्षको स्थिर मुद्रा पहलसँग सम्बन्धित छ । यसले अमेरिकी ‘जिनियस आर्ट’ लाई पछ्याएको हो, जसले अमेरिकी डलरसँग आबद्ध स्थिर मुद्रालाई समर्थन गर्छ । यसरी अमेरिकी डलर र चिनियाँ युआनबीचको प्रतिस्पर्धा अब डिजिटल युगमा प्रवेश गर्दैछ । ‘दुवै देशले आफ्नो मुद्रा प्रयोग बढाउँदै विश्वव्यापी प्रयोगकर्ता इकोसिस्टम निर्माण गर्न खोजिरहेका छन्,’ न्युयोर्क विश्वविद्यालयका कानुनका सहयोगी प्राध्यापक विन्सटन मा भन्छन् । ‘तर यो सजिलो छैन । चीनले आफ्नै केन्द्रीय बैंकद्वारा जारी गरिएको डिजिटल युआनलाई जनस्तरमा अपनाउन अझै सफल भएको छैन,’ उनले थपे । चीनले पछिल्ला वर्षहरूमा डिजिटल युआन प्रवर्द्धनका प्रयास गरेको छ, तर यो अझै मुख्यधारमा प्रवेश गर्न सकेको छैन । ‘अमेरिकी डलर–आधारित स्थिर मुद्राहरू पनि उस्तै चुनौतीमा पर्न सक्छन्,’ माले भने । अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय सन्देश प्रणाली स्वीफ्टका अनुसार सेप्टेम्बर महिनामा विश्वव्यापी भुक्तानीको करिब आधा हिस्सा अमेरिकी डलरमा भएको थियो जबकि चिनियाँ युआन ३.१७ प्रतिशत हिस्सा हासिल गर्दै पाँचौँ स्थानमा पुगेको थियो । गत हप्तामा चीनका केन्द्रीय बैंकका गभर्नर पान गोंगशेङले डिजिटल युआनको प्रवर्द्धन गरे । तर उनले स्थिर मुद्राप्रति अपेक्षाकृत सतर्क दृष्टिकोण देखाउँदै क्रिप्टोकरेन्सीमा सट्टेबाजी निषेध गर्ने चीनको पुरानो नीतिलाई दोर्होयाए । त्यो हुँदाहुँदै पनि बिटकोइन ब्लकचेनका तथ्यांकहरूले देखाउँछ—चीन अझै विश्वकै तेस्रो ठूलो बिटकोइन माइनिङ केन्द्र हो । अमेरिका र रसिया मात्रै यसभन्दा अघि छन् । यो तथ्य ट्रम्पले बेवास्ता गर्ने सम्भावना कम छ । फोर्ब्सका अनुसार अमेरिकी राष्ट्रपति स्वयंले करिब ८७ करोड डलर बराबरको बिटकोवाइन राखेका छन् — यो विश्वका सबैभन्दा ठूलो निजी बिटकोइन होल्डिङमध्ये एक हो । एआईमा दौड, पैसा भने अनलाइन विज्ञापनमा बर्सिँदै !  

काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले बिहीबारका लागि विदेशी मुद्राको विनिमय दर निर्धारण गरेको छ । राष्ट्र बैंकका अनुसार आजका लागि अमेरिकी डलर एकको खरिददर १४१ रुपैयाँ ५६ पैसा र बिक्रीदर १४२ रुपैयाँ १६ पैसा कायम भएको छ । युरोपियन युरो एकको खरिददर १६२ रुपैयाँ ६३ पैसा र बिक्रीदर १६३ रुपैयाँ ३२ पैसा, युके पाउन्ड स्ट्रलिङ एकको खरिददर १८४ रुपैयाँ ३८ पैसा र बिक्रीदर १८५ रुपैयाँ १६ पैसा, स्विस फ्र्याङ्क एकको खरिददर १७४ रुपैयाँ ७४ पैसा र बिक्रीदर १७५ रुपैयाँ ४८ पैसा कायम गरिएको छ । अष्ट्रेलियन डलर एकको खरिददर ९१ रुपैयाँ ७० पैसा र बिक्रीदर ९२ रुपैयाँ ०९ पैसा, क्यानेडियन डलर एकको खरिददर १०० रुपैयाँ १७ पैसा र बिक्रीदर १०० रुपैयाँ ६० पैसा, सिङ्गापुर डलर एकको खरिददर १०८ रुपैयाँ ३१ पैसा र बिक्रीदर १०८ रुपैयाँ ७७ पैसा निर्धारण गरिएको छ । जापानी येन १० को खरिददर नौ रुपैयाँ २१ पैसा र बिक्रीदर नौ रुपैयाँ २५ पैसा, चिनियाँ युआन एकको खरिददर १९ रुपैयाँ ८६ पैसा र बिक्रीदर १९ रुपैयाँ ९५ पैसा, साउदी अरेबियन रियाल एकको खरिददर ३७ रुपैयाँ ७४ पैसा र बिक्रीदर ३७ रुपैयाँ ९० पैसा, कतारी रियाल एकको खरिददर ३८ रुपैयाँ ८४ पैसा र बिक्रीदर ३९ रुपैयाँ ०० पैसा कायम भएको छ । केन्द्रीय बैंकका अनुसार थाई भाट एकको खरिददर चार रुपैयाँ ३५ पैसा र बिक्रीदर चार रुपैयाँ ३७ पैसा, युएई दिराम एकको खरिददर ३८ रुपैयाँ ५४ पैसा र बिक्रीदर ३८ रुपैयाँ ७० पैसा, मलेसियन रिङ्गेट एकको खरिददर ३३ रुपैयाँ ७७ पैसा र बिक्रीदर ३३ रुपैयाँ ९२ पैसा, साउथ कोरियन वन एक सयको खरिददर नौ रुपैयाँ ७९ पैसा र बिक्रीदर नौ रुपैयाँ ८४ पैसा, स्विडिस क्रोनर एकको खरिददर १४ रुपैयाँ ७७ पैसा र बिक्रीदर १४ रुपैयाँ ८३ पैसा र डेनिस क्रोनर एकको खरिददर २१ रुपैयाँ  ७८ पैसा र बिक्रीदर २१ रुपैयाँ ८८ पैसा तोकिएको छ । राष्ट्र बैंकले हङकङ डलर एकको खरिददर १८ रुपैयाँ २१ पैसा र बिक्रीदर १८ रुपैयाँ २८ पैसा, कुवेती दिनार एकको खरिददर ४६० रुपैयाँ ८४ पैसा र बिक्रीदर ४६२ रुपैयाँ ७९ पैसा, बहराइन दिनार एकको खरिददर ३७५ रुपैयाँ ५० पैसा र बिक्रीदर ३७७ रुपैयाँ ०९ पैसा, ओमनी रियाल एकको खरिददर ३६७ रुयैयाँ ६७ पैसा र बिक्रीदर ३६९ रुपैयाँ २३ पैसा रहेको छ । भारतीय रुपैयाँ एक सयको खरिददर १६० रुपैयाँ र बिक्रीदर १६० रुपैयाँ १५ पैसा तोकेको छ । राष्ट्र बैंकले यो विनिमय दरलाई आवश्यकतानुसार जुनसुकै समयमा पनि संशोधन गर्न सकिने जनाएको छ । वाणिज्य बैंकले तोक्ने विनिमय दर भने फरक हुनसक्ने र अद्यावधिक विनिमय दर केन्द्रीय बैंकको ‘वेबसाइट’ मा उपलब्ध हुने जनाइएको छ । 

काठमाडौं । नेपालमा  विपद् जोखिम न्यूनीकरण, जलवायु परिवर्तन अनुकूलन तथा प्रतिरोधात्मक पूर्वाधार विकासकामा  एसियाली विकास बैंक (एडिबी)  विश्व बैंक समूहअन्तर्गतको अन्तरराष्ट्रिय विकास सङ्घ र स्वीस विकास सहयोग (एसडिसी) ले सहयोग गर्ने भएका छन् । तीन दातृ निकायले आगामी तीन वर्षसम्म प्रदान गर्ने सहायतासम्बन्धी समझदारीपत्रमा बुधबार यहाँ हस्ताक्षर गरेका यहाँस्थित विश्व बैंकको कार्यालयले जनाएको छ ।  त्रिपक्षीय समझदारीअनुसार जलवायुजन्य जोखिम मूल्याङ्कन, सूचना प्रणालीको सुदृढीकरण एवं जलवायु जोखिम व्यवस्थापनलाई प्राथमिकता दिइनेछ । नेपाल बाढी, पहिरो, खडेरी तथा हिमनदी पग्लनेजस्ता जलवायुजन्य जोखिममा रहेकाले सहायता अपरिहार्य भएको जनाउँदै उक्त कार्यालयले जारी गरेको प्रेस विज्ञप्तिमा त्यसबाट नेपालको आर्थिक विकासमा योगदान पुग्ने विश्वास व्यक्त गरिएको छ ।