विचार

विश्वमा अहिलेसम्म कोरोना भाईरसको कारणले यो आलेख तयार पार्दासम्म करिब १ लाख ६१ हजार मानिसले मृत्यु वरण गरिसकेका छन् विश्वका ठूला ठूला रिसर्च सेन्टरहरुमा ठूला ठूला वैज्ञानिकहरु यसको रिसर्चमा जुटेका छन् उनीहरु भ्याक्सिन कसले पहिला पत्ता लगाउने भन्ने बारेमा तल्लीन छन् । विश्वका कैयौ शहरहरु लकडाउनको अवस्थामा छ । कैयौं मजदुरहरु कामबाट वा रोजगारीबाट पलाएन भएका छन् । एकातिर खेत बारीमा भएको अन्न बाली भित्र्याउन नपाई खेतबारी मा नै कुहिने अवस्था छ भने अर्कोतिर भविष्यको लागि रोप्न पाएका छैनन् । हाम्रो मित्र राष्ट भारत कै कुरा गर्ने हो भने किसानले लगाएको अन्न बाली स्वयं सरकारले खरिद गरेर सरकारी मान्छे नै किसानको खेतमा गएर भित्र्याई रहेका छन् ता की भोलि खाद्य संकट आईलागेमा जनतालाई वितरण गर्न सकियोस् । हाम्रो देशको कुरा गर्ने हो भने किसानले लगाएको गँहु लगाएत अन्नबालीहरु असिना पानीले सखाप पारी सकेको छ के सरकारले यस बारेमा सोच्न ढिलाई भएको होईन ? मकै रोप्ने बेला भयो के रोप्न पर्दैन ? छिमेकीले त भोलि जतिसुकै पैसा तिर्छु भने पनि दिन्छ जस्तो लाग्दैन ? त्यस्तै अन्य खाद्यान्न बाली पनि त रोप्नु पर्ला यसमा ध्यान दिनु पर्दैन र ? नत्रभने भोलिका दिनमा विश्वमा खाद्यान्नको संकट त आउछ आउछ यसको बारेमा अजै सोच्नु पर्ने हो की ? रोग भन्दा भोक निकै शक्तिशाली हुन्छ । भोकाएको मानिस कहिल्य पनि रोगसंग डराउँदैन यसैले हामीले आजैका दिनदेखि यसबाट आफ्ना नागरिकहरुलाई बचाउन के कस्तो कदम चाल्नु पर्ने हो सम्बन्धित निकायको ध्यान जाओस् । के हाम्रो देशमा भएको कृषि मन्त्रालय र खाद्य प्रविधी तथा गुण नियन्त्रण विभागहरुले यस बारेमा आफ्नो देशमा भएको कृषि विशेषज्ञहरु खाद्य वैज्ञानीकहरुसंग आजैदेखि छलफल गर्नुपर्ने होईन र ? सम्भवत ति निकायहरुसंग आफ्नो देशमा कति जना कृषि विशेषज्ञ छन् कति जना खाद्य वैज्ञानिकहरु छन् र ती कसरी परिचालन भैरहेका छन् भन्ने बारेको रेकर्ड नै नहुन सक्छ । आज जसरी स्वास्थ्यकर्मीहरु साच्चिकै परिक्षाको घडी छन् त्यसैगरी भोलिका दिनमा कृषि विशेषज्ञहरु तथा खाद्य वैज्ञानिकहरुका लागि यो भन्दा ठूलो चूनौतिको सामना गर्नुपर्ने निश्चित छ यसमा सम्बन्धित निकायले बेलैमा ध्यान दिओस् । सरकारले त यसका लागि पहल गर्नुपथ्यो गरेन के स्वयं कृषि विशेषज्ञ तथा खाद्य वैज्ञानिकहरुले भोलि यो अवस्था आयो भने हाम्रा लागि ठूलै चूनौति हुन सक्नेछ भनेर सोच्ने बेला आएनर? त्यसैले यि सबै निकायहरुले आजैका दिनदेखि भिडियो कन्फ्रेन्स् गरेर भए पनि छलफल चलाउनु पर्ने देखिन्छ नत्र भोलि रोगले हैन भोकले धरै खराब अवस्था आउन सक्छ । कोभिड त एक भाईरस हो जसले यस्तो यस्तो लक्षणहरु देखिउछ भनेर स्वास्थ्य कर्मीहरुले भनि सकेका छन् तापनि मानिस मरिनै रहेका छन् । आजै नसोचे भोलि भोकले त कोभिड मात्र हैन धेरै नै रोगको र सामना गर्नुपर्ने हुन्छ होसियार कृषि कर्म गर्न दिऔ लकडाउनको नाममा कृषि कार्य गर्नबाट बञ्चित नगराऔं । हाम्रो देश खाद्यान्नमा पनि परनिर्भर हुनु परेको छ अहिले पनि एदाकदा आयातित खाद्यान्न गुणस्तर हिन आयात भैरहेको छ । यो समस्याले त विदेशबाट खाद्यान्न आयात मै रोक लाग्न सक्छ रोक नलागे पनि गुणस्तर हिन खाद्यान्न मात्र आयात हुन सक्छ जसले हामी कुपोषणको शिकार हुन पनि सक्छौ यस तर्फ पनि सम्बन्धित विशेषज्ञ तथा सरोकारवाला निकायले बेलैमा ध्यान दिओस्।

काठमाडाैं । अहिलेको युग प्रवधिको हो । यो प्रविधि हरेक क्षेत्रमा उत्तिकै आवश्यक छ । अझ बैंकहरुले त आफ्नो सेवा सहज तथा विस्तार गर्नको लागि प्रविधि अपरिहार्य छ । अहिले देश लकडाउनमा छ । यो लकडाउनको समयमा विभिन्न बैंकहरुले डिजिटल बैंकिङ प्रणालीलाई प्रवद्र्धन गरिरहेका छन् । लक्ष्मि बैंकले पनि ग्राहकको सेवाका लागि विभिन्न माध्यमबाट डिजिटल बैंकिङको प्रयोगलाई प्रोत्साहन गरिरहेका छौं । डिजिटल बैंकिङको प्रवद्र्धन गर्नका लागि हामीले विभिन्न च्यानलहरु प्रयोग गर्दै आइरहेका छौं । हामीले पहिले देखि नै डिजिटल बैंकिङ प्राथमिकता दिएर काम गर्दै आएको छौं । अहिले विश्वभर फैलिरहेको कोरोना भाइरस (कोभिड –१९)को कारण हाम्रो देश लकडाउनमा छ । आम सर्वसाधारणहरु घरभित्रै छन् । हाम्रा ग्राहकहरु घरभित्रै भएपनि हामीले उनीहरुलाई प्रदान गर्ने सेवाहरुमा भने कमि गरेका छैनौं । अहिले लकडाउनले उनीहरुलाई डिजिटल बैंकिङ चलाउन इच्छुक बनाएको छ । उनीहरु पहिलेको भन्दा बढी चासो राख्न थालेका छन् । यसका लागि हामीले पनि विभिन्न च्यानलहरुको प्रयोगमार्फ उनीहरुलाई डिजिटल बैंकिङ सिकाइरहेका छौं । र यसतर्फ आकर्षित गर्नका लागि सचेतना दिइरहेका छौं । हुन त पहिले पनि धेरै ग्राहकहरुले मोइबाल बैंकिङ लिएका थिए । उनीहरुमध्ये कमैले मात्र मोइबाल बैंकिङ प्रयोग गरेका थिए । अहिले भने त्यो प्रयोग गर्नेको संख्या बढेको छ । हामीलाई फोन अर्थात मेसेजमार्फत धेरै गुनासाहरु आउने गरेका छन् । उनीहरुका समस्या र जिज्ञासाहरुलाई अहिले पनि समाधान गरिरहेका छौं । अहिले पहिलेको भन्दा धेरै मोइबाल र इन्टरनेट बैंकिङका ग्राहक बढेका छन् । अझै पनि यो संख्या बढ्ने देखिन्छ । अझै पनि आधा जति ग्राहकले मात्र मोबाइल बैंकिङ प्रयोग गरिरहेका छन् । अहिलेको अवस्थामा पनि कार्ड धेरैले प्रयोग गर्छन् । नयाँ खाता खोल्ने बितिकै कार्ड लिने भएकोले सबैसँग कार्ड छ । मोइबाल बैंकिङको सुविधा र इन्टरनेटमार्फत धेरै काम गर्न सकिने भएकोले धेरैको आकर्षण अहिले मोइबाल र इन्टरनेट बैंकिङमा हुनु स्वभाविक हो । लकडाउनको समयमा रणनीति अहिले लकडाउनको समयमा हामीले ग्राहकहरुलाई इमेल, एसएमएस पठाएर मोइबाल र इन्टरनेट बैंकिङ सम्बन्धि जानकारी दिइरहेका छौं । धेरै पहिले बैंकमा खाता खोलेका खाताहरु धेरै ग्राहकले अपडेट गर्नु भएको छैन । उहाँहरुलाई विभिन्न कुराहरु जस्तै मोबाइल नम्बर, इमेल अपडेट गर्नुहोस् भनेर मेसेज गरिरहेका हुन्छौं । कतिपयलाई त मेसेज नै जाँदैन । उनीहरुलाई पनि मोबाइल बैंकिङ सम्बन्धि जानकारी दिने गरेका छौं । धेरै ग्राहकहरु परम्परागत बैंकिङमै छन् । उनीहरुलाई नयाँ प्रविधिमा अभ्यस्त गराउने खालका रणनीति बनाएर डिजिटल बैंकिङतर्फ आकर्षित गराइरहेका छौं । लकडाउनमा बैंकिङ गतिविधि पहिलेको जस्तो बैंकिङ गतिविधि अहिले छैन । देश लकडाउनमा भएकोले पनि बैंकहरु सुनसान नै छन् । तर, बैंकहरु अत्यावश्यक सेवामा पर्ने भएकोले बैंक खोलेर नै सेवा दिइरहेका छौं । बैकिङ एक्टिीभिटिज खासै नभएपनि मोबाइल बैंकिङ सम्बन्धि ग्राहकलाई जानकारी दिने लगायत अन्य आन्तरिक गतिविधीहरु भने गरिरहेका छौं । लकडाउनले आर्थिक गतिविधि नभएकोले पनि कारोबार धेरै छैन । ग्राहकले तत्काल तिर्नु पर्ने काममा बाहेक अन्य काममा मोइबाल बैंकिङ प्रयोग गरेका छैनन् । लकडाउनको समयमा बैंकिङ गतिविधि बढ्नै सक्दैन । दैनिक उपभोग्य वस्तु किन्न बाहेक अरु गतिविधी मोबाइल बैंकिङमार्फत भएको छैन । तर, मानिसहरुमा मोइबाल बैंकिङ चलाउनु पर्छ यो धेरै आवश्यक रहेछ भन्ने किसिमको मानसिकता वृद्धि भइसकेको छ । आशा छ लकडाउन खुलेपछि धेरै ग्राहकहरुले मोबाइल बैकिङ प्रयोग गर्नेछन् । डिजिटल बैंकिङमा विश्वसनियता पछिल्लो समय डिजिटल बैंकिङमा ग्राहकको विश्वास पनि बढ्दै गएको छ । संसार भरि नै यही छ । नेपाली बैंकहरुले प्रयोग गर्ने प्रविधि पनि विश्वासिलो नै छ । प्रविधि परिवर्तन भइरहने चिज हो । नेपाली बैंकहरु अपडेटेड नै छन् । यसमा कुनै कम्प्रमाइज नै छैन । पहिलेदेखि नै यो प्रविधि प्रयोग गरिरहेको हुनाले त्यति समस्या त आउँदैन । तर, पनि मेरो टेक्नोलोजी एकदमै ठीक भन्ने कुरा कसैले पनि गर्नु हुँदैन । आउने दिनहरुमा प्रयोगकर्ता पनि बढ्दै गएपछि अवश्य पनि यसको विश्वसनियता पनि बढ्दै जान्छ । केही वर्षयता प्रविधिमा पनि धेरै सुधार र यसमा लगानी पनि बढ्दै गएको छ । बैंकहरुको डाटा पनि सुरक्षित नै हुन्छ । समय–समयमा आइएस अडिट हुन्छ । डाटाको सेक्युरिटी चेक गर्ने मुख्य त्यहि हो । त्यसमा बैंक रेगुलेटरहरु सुरक्षित भइसकेको अवस्था छ । अहिले लकडाउनको समयमा कार्डको प्रयोग घटेको छ । मोबाइल बैंकिङ बढेको छ । फागुनमा लक्ष्मी बैंकको एक लाख ६० हजार प्रयोगकर्ता थिए भने चैतमा मात्रै २ लाख २० हजार भन्दा माथि पुगेको छ । टपअप पेमेण्ट,अन्य इन्टरनेटको रिचार्ज गर्ने बढेका छन् । सानो रकमका ग्राहकलाई कसरी समेट्ने ? आर्थिक कारोबारका लागि मोबाइल बैंकिङ सबैभन्दा सरल माध्यम हो । जहाँबाट पनि हामी यसको सहयोगले हाम्रो काम गर्न सक्छौं । अहिले अरु भन्दा पनि दैनिक उपभोग्य सामानको मात्र माग बढी हुन्छ । जुन पसलमा जाने हो त्यो पसलमा पनि त्यसको सेवा हुनुपर्छ । क्युआर सिस्टम आइसकेको छ । क्युआर पेमेण्ट गर्नुपर्छ । सानो सानो पसलमा क्यु आर पेमेन्ट राख्नु पर्छ । यसरी नै सामान खरिद गर्ने र बिक्री गर्ने दुवै जनाले यो प्रविधि प्रयोग गर्यो भने यो समस्या सहजै समाधान हुन्छ । मोबाइल बैंकिङमार्फत ग्राहकले धेरै का मगर्न सक्नुहुनेछ । जसले ग्राहकको खर्च कम हुन्छ । जस्तै बिजुलीको बिल तिर्न क्युआरहरु पेमेण्ट गर्न, प्लेनको टिकट काट्न, इन्टरनेटर, टि.भी., खानेपानी, इन्स्योन्स, कलेज लगायतका बिल तिर्न सकिन्छ । खासगरी लक्ष्मी बैंकको एपमार्फत फिक्स डिपोजिट पनि गर्न सक्नुहुनेछ । मोबाइल बैंकिङका विशेषता मोबाइल बैंकिङबाट सबै काम गर्न सकिन्छ । ग्राहकले बैंकमा नै धाउनु पर्दैन । मोबाइल बैंकिङ पहिले थोरै बैंकमा थियो । अहिले सबैमा छ । बैंकले प्रयोगमा ल्याएका मोबाइल बैकिङबाट आफ्नै र अन्य विभिन्न बैंकहरुमा पैसा पठाउन सकिन्छ । त्यसबाट एनटिसी, एनसेल, क्रेडिट कार्डकाे बिल पेमेन्ट, वालेट टपअप, रिचार्जकार्ड खरिद गर्न, आफ्नो खाताको स्टेटमेन्ट हेर्न, साथै QR मार्फत मर्चेन्ट पेमेन्ट पनि गर्न सकिन्छ । मैले माथिउल्लेख गरेको मोवाईलबैंकिगको एउटा विशेषता भनेको हाम्रो मोबाइल बैकिङमार्फत फिक्स डिपोजिट पनि खोल्न सकिन्छ । चुनौती प्रविधि सँग अभ्यस्त भएर काम गर्नुपर्छ । लकडाउनको समयमा केही रिक्स आउन सक्छ भन्ने कुरा पनि छ । तर, यसलाई कसरी भरपर्दो र सुरक्षित गर्न सकिन्छ भन्ने तर्फ पनि लाग्नु पर्छ । प्रविधिमा लगानी गर्न पनि आवश्यक छ । चुनाैती नलिँदासम्म माथि पुग्न सकिन्न । (लक्ष्मी बैंककाे रणनीति तथा बजार व्यवस्थापन प्रमुख भारती पाण्डेसँग विकासन्यूजका सन्ताेष राेकायाले गरेकाे कूराकानीमा आधारित) 

कोरोना भाईरसको कारण लकडाउन गरेको पनि तीन हप्ता नाघिसकेको छ। विकसित मुलुकको भयावह अवस्था हेर्दा अझै महिनौ लकडाउन हुने संभावना बढदै छ। सम्पूर्ण उद्याेग व्यवसाय बन्द छ। भारतबाट फर्केका र देश मै स्वरोजगार मुलक साना व्यवसाय गर्ने र दैनिक मजदुरी गर्ने दशौ लाख मजदुर बेरोजगार भएर भोकभोकै मर्ने अवस्था छन्। खाडी मुलुक, मलेसिया र भारतमा काम गर्ने ३० लाख भन्दा बढि बेरोजगार भएकोले रेमिट्यान्स आउन कम भैसकेको छ। कृषि उपजको ब्यवस्थित ओसारपसार नहुदा लाखौ किसान बैंक ऋृणको चिन्ताले मर्ने अवस्थामा छन्। समग्र देशको अवस्था अत्यन्त दयनीय भैसकेको देखिन्छ। अर्थतन्त्र चलायमान गर्न समय छँदै राहतका प्याकेज ल्याईएन भने अर्थतन्त्र चौपट हुने र सरकारले आशा गरेको २.५ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धि ऋृणात्मक भई मुलुक असफल राष्ट्र हुने सम्भावना देखिदैछ। त्यसैले अहिले पनि ढिलो भएको छैन। सरकार, केन्द्रीय बैंक र साधन स्राेत हुने सरकारी निकायले तत्काल राहतका प्याकेज र सुविधा घोषणा गर्न ढिला गर्नु हुन्न। अहिले मुनाफा कमाउने भन्दा देश र जनता बचाउने बेला हो भन्ने कुरा बुझ्नु जरुरी छ। त्यसैले, अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउने र उकास्न सक्ने क्षेत्र बैंक तथा वित्त कम्पनी र सहकारी भएकोले यी मार्फत गर्न सकिने निम्न काम गर्न गराउन नेपाल राष्ट्र बैंकले सरकारको समन्वयमा कदम चाल्न आवश्यक देखिन्छ। लकडाउनमा राहतको आशा गरेको बेला ठिक विपरित बैंकहरुले गएको हप्ता निक्षेपको औसत ब्याज १ प्रतिशत घटाए तर ऋणको ब्याज घटाएनन्। ३५६५ अर्ब निक्षेप मध्ये ४२ प्रतिशत बचत र कल निक्षेपको ब्याज घटाएर मासिक १ अर्ब २५ करोड कमाउने बाटो बनाए। कोरोना कोषमा २२/२३ करोड चन्दा दिएर अर्बौ कमाउन तिर लागे र नवनियुक्त गभर्नरबाट बैंकले कुनै मिन्हा दिँदैन, सरकारले राहत दिन्छ भनी भन्न पनि लगाए। राष्ट्रिय संकटको बेला बैंकको यस्तो सामन्ती काम लाजमर्दो देखिन्छ। त्यसैले निक्षेपको ब्याज घटाएर कमाएको सबै आय कोरोना राहत कोषमा जम्मा गराउनु पर्छ। भारत,अमेरिका, जर्मनी, अष्ट्रेलिया लगायतले राज्यकोषबाट अर्बौ डलर निकाली उद्याेग व्यवसाय, स्वरोजगार मुलक साना उद्यमी र बेरोजगार श्रमिकलाई लगानी गर्दैछन्। हामी कहाँ बर्सेनी अर्बौ कमाउने बैंक तथा वित्त कम्पनी र कर्पोरेट क्षेत्रले देश र जनताप्रतिको दायित्व पूरा गर्नको लागि पनि मुनाफाको ठूलो हिस्सा दिनै पर्छ। ३१८२ अर्ब ऋण रहेको व्यवसायीलाई राहत दिन बैंक, वित्त कम्पनी, आषाढको बासलात नेगेटिभ नहुने गरि ३ महिनाको ब्याज मिन्हा दिनुपर्छ। नेपाल राष्ट्र बैंकले चाहेमा सक्छ। ऋणको सावा मिन्हा कसैले मागेको छैन र दिनु पनि हुन्न। राष्ट्र संकटको बेला सबैको सहयोग चाहिन्छ। करोडौ निक्षेपकर्ताको निक्षेपमा औसतमा २ प्रतिशत ब्याज घटाई ३ प्रतिशतको स्प्रेड हुने गरि सम्पूर्ण कर्जामा ५ प्रतिशतको ब्याजदर घटाउन सकिन्छ। उद्याेग व्यवसालाई यो सुविधा १ वर्षलाई दिदा ठूलो राहत हुन्छ। सरकारको सांसद विकास कोष, विकास निर्माणको काम नभई बाँकी रहेको ७५ प्रतिशत रकम र अन्य अनुत्पादक रकम बाट उद्याेग ब्यवसायको पुनर्उत्थानको लागि ४/५ ब्याज दरमा थप कर्जा दिन नेपाल राष्ट्र बैंकले पहल गर्नुपर्छ। सामाजिक उत्तरदायित्वको अन्तर्गत बैंक तथा वित्त कम्पनीको मुनाफाको १ प्रतिशत खर्च गर्न छुट्याएको मध्ये बाँकी रकम फ्रिज गरि कोरोना कोषमा दाखिल गर्न निर्देशन दिनु पर्छ। २०७२ बैशाख ११ को भूईचालो जादा बैंक वित्त कम्पनीले निक्षेपको ब्याज सिस्टमबाट सबैको घटाए पनि कर्जाको ब्याज अधिकांशको नघटाएर सकंटमा पनि सबै जसो बैंकले मुनाफा वृद्धि गरेर सामन्ति र स्वार्थी चरित्र देखाए । कोरोना लकडाउनको नकारात्मक प्रभाव लामो समय पर्ने भएकोले बैंकले यस पटक सदासयता देखाउने आशा गरौ। २०७२ को भूईचालो २०७३/०३/०९ मा राष्ट्र बैकंले आश्विन मसान्तसम्म उठेको ब्याज आम्दानी जनाउने र पुँजी समायोजन कोषमा राख्ने निर्देशन बैंकहरु र व्यवसायीलाई राहत भएको थियो। कोरोना त्यो भन्दा ठूलो सकंट भएकोले २०७७ पुससम्म उठेको ब्याज आम्दानी जनाउन दिई ढिलै साधारण सभा गर्ने स्वीकृति राष्ट्र बैंकले दिनुपर्छ। २०७६ पौषसम्म सावा र ब्याज वा ब्याज नियमित भएको कर्जाको धितो सुरक्षणको अवस्था र ऋणिको बिगत भुक्तानी इतिहास आषाढसम्म चैत्रको ब्याज मात्र तिरेमा (३ महिने ब्याज छुट नदिँदा) असल कर्जामा गणना गर्ने ब्यवस्था राष्ट्र बैकंले गर्नुपर्छ। त्यस्तै, परियोजना कर्जाको काम सम्मन्न भएको वा बाँकी छ भने लकडाउनको कारण तिर्ने अवस्था हुदैन। अतः बाँकी सावा ब्याज पुँजीकरण गरि आवश्यकता हेरि १ देखि २ वर्ष ग्रेस  अवधि थप गरि पुनरतालिकरणको सुबिधा दिनु उपयुक्त हुन्छ। कोरोना र लकडाउनको कारण देशभित्र र भारत लगायत बिदेशबाट फर्केका २०औं लाख नेपाली श्रमिकलाई बेरोजगार छोडेमा खाना र काम नपाउँदा तिनबाट बिद्रोह हुने सम्भावना रहन्छ। तिनलाई राज्यले सधै पालेर पनि राख्न सक्दैन। अतः तिनलाई सकिएमा निर्ब्याजी, नसकेमा ३/४ प्रतिशत ब्याजमा बैंक तथा वित्त कम्पनी र सहकारी मार्फत साना साना कर्जा दिई साना ब्यवसाय र अझ कृषिमा लगाउन सकिएमा रोजगारी  बढाउन र बाझो खेतहरुमा उत्पादन गराई कृषिमा क्रान्ति नै ल्याउन सकिन्छ। नेपाल राष्ट्र बैंकले यसतर्फ निर्देशन दिन सक्छ। सामाजिक सुरक्षामा आवद्ध कम्पनीकाे चैत्रको रकम सरकारले तिरी दिने सकारात्मक राहतको घोषणा गरेको छ। यसलाई कमसे कम लकडाउन अवधि भरि गरिनु पर्छ।  बिकास निर्माण नहुँदा बजारमा पैसा नआउने र भएको पनि कोरोना कोषमा जाँदा बैंकमा लगानी योग्य रकम नभई तरलताको कमी हुन जान्छ। अतः आगामी पौष मसान्तसम्म कर्जा निक्षेप अनुपात ८५ प्रतिसत बनाउनु पर्ने देखिन्छ। उद्याेग ब्यवसायलाई राहतको लागि आषाढसम्म विद्युत डिमान्ड चार्ज, पेनाल्टि छुट लगायत आश्विन मसान्तसम्म खपत विद्युतमा २० प्रतिशत छुट दिई राहत प्रदान गरिनुपर्छ। (भट्टराई महालक्ष्मी लाइफ इन्स्याेरेन्स कम्पनीकाे प्रमुख कार्यकारी अधिकृत हुन्)