समाज : जीवनशैली

काठमाडौं । नेपालको विशेषगरी पहाडी जिल्लाहरूमा बसोबास गर्ने मध्यमवर्गीय परिवारमा विभिन्न पर्व जस्तै बडादशैं, कुल पूजा, पूर्णिमा, चैते दशैं, बढाइ पूजा आदिमा बाेकाको बलि चढाउने प्रचलन अहिले पनि रहेको छ । त्यसरी बलि चढाउनका लागि कसैले आफ्नाे घरमा बोका हुर्काउने वा अन्य किसानबाट खरिद गरी ल्याउँछन् । देवीदेवताको नाम पारी घरमा तयार गरिएका बोका बेच्न नहुने मान्यता अहिले पनि रहेको छ । देवताको नाम पारी पालिएका बोका कूलभित्र जुठो (कुनै पनि आफ्नो परीवारको सदस्य गुमाउनु) वा कुलभित्र अन्य कुनै अशुभ भएमा बलि दिन नहुने पौराणिक एवम् पराम्परागत मान्यता रहेको छ । त्यस्तो आवस्थामा बलिका निमित्त पालिएका बोकाहरू छिप्पिएका विशाल र अजङ्ग हुने गरेको हामी सुन्न र देख्न पनि पाउछौं। गरिब तथा मध्यम वर्गीय पारिवारमा वर्षभरि दुःख गरेर भएता पनि दशैंका बेला परिवारका लागि नयाँ कपडा किन्ने, मीठो मसिनो खाने, राम (मेला) हेर्न जाने र रमाइलोकै लागि घरमा खसी/बाेका काट्ने चलन अहिले पनि छ । बलि दिइएका र काटिएका बाेका/खसीको मासु एकै दिनमा खाएर नसकिने, कतिपय ठाउॅंमा त महिलाले छुन र खानसमेत नहुने चलन थियो । अहिले जस्तो बिजुली र फ्रिजको व्यवस्था नभएकाले यत्तिकै राख्दा मासु बिग्रिने हुँदा त्यसलाई लामो समयसम्म राख्न हाम्रा स्थानीय मरमसलाहरूको प्रयोग गरी एक विशेष विधिको प्रयोगबाट कसौंडीमा पकाइने अत्यन्तै स्वादिलो पौष्टिक परिकारलाई नै पक्कु वा पकुवा भनिन्छ । खसी/बोकाको मासु त्यो समयमा दुर्लभ थियो, यसलाई प्राप्त गर्नुभन्दा पनि त्यसलाई बिग्रिन वा सड्न नदिइ जोगाइ खानु अर्को चुनौती थियो । त्यसलाई जोगाइ राख्न र लामो समयसम्म खानका लागि खसी वा बोकाको सबै भाग (पार्ट) को मासुलाई एकै साइजमा काटिन्छ । मासुलाई बोसो, शुद्ध घ्यू वा तोरीको तेलमा उपलब्ध मरमसालामा मोली ४/५ घण्टा मसाला सोस्नका लागि यत्तिकै ढाकी राख्ने र आगोमा पकाइ सुरक्षित राख्ने गरेको पाइन्छ । त्यसरी दशैंमा तयार गरेको पक्कु तिहारसम्म पनि प्रयोग गर्ने गरेको हामी देख्न सक्छौं । त्यसका लागि पहाडको स्वच्छ र चिसो मौसमले पनि साथ दिने गर्छ । अहिले पनि नेपालीहरूले विजया दशमी लामो समय मनाउने गर्दछन् । यस पर्वको महत्त्व पौराणिक एवम् हिन्दु शास्त्र, धार्मिक मान्यता एवम् पारिवारिक सौन्दर्यताको बखान अनन्त रहेको छ । दशैंतिहारजस्ता चाडपर्वमा विदेशिएका सम्पूर्ण परिवार जमघट हुने र रमाइलो साटासाट गर्ने, मीठो परिकार बनाउने इत्यादि व्याख्या र शब्दले मात्र यसको महत्त्वलाई पूरा गर्न सकिँदैन । आज पनि हाम्रो देशका लाखौं संख्यामा विदेशिएका युवा र बिछडिएका परिवार मिलाउने यो पर्व नेपालीहरूका लागि सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण छ । आफ्ना सन्तानहरूलाई स्वादिलो पक्कु खुवाउने लक्ष्य राखेका आमाबाबु छोराछोरी आफूभन्दा टाढा रहेकाले सामिप्यताको अभाव र यादमा उदास रहेका छन् । ती आमाबुबाको अनुहारमा खुसी छर्न टाढा रहेका छोराछोरीको अभाव र यादमा तड्पिरहेकाहरूको दशैं विशेष बनाउने मुख्य उद्देश्य र यही समयमा कर्मचारीको अभावको कारण धेरै रेस्टुरेन्ट बन्द हुने र छोटो छुट्टीका लागि नेपाल आएका परिवारका लागि रेस्टुरेन्टको मजा दिलाउन पक्कु फेस्टिवभको आयोजना गर्न लागिएको छ । पक्कुलाई हामी मासु मात्र होइन, यसलाई सही विधि, सही तरिका र उचित मसलाको मिश्रणबाट तयार गरिने खाना हरेक नेपालीको जिब्रोमा गढेको स्वाद बिस्तारै मन्द आगोमा पकाइने खसीको मासु आफ्नाहरूका लागि सप्रेम खुसी र हर्षमा तयार पारिएको खानाको वर्णन गर्न शब्दले मात्र असम्भव रहन्छ । त्यसैले हाम्रो पाककला हाम्रो खानपानको गौरवको रूपमा पनि लिन सकिन्छ । पक्कु कसरी बनाउने ? यसबारे मास्टर सेफ गोविन्द नर्सिङ केसीले  विकासन्यूजलाई केही टिप्स दिएका छन् । पकवान विधि र रेसीपी – खसी वा बोकाको सबै भाग (पार्ट) को मासुलाई एकै साइजमा काट्ने । -जिरा धुलो, धनिया धुलो, खुर्सानी धुलो,बेसार धुलो, नुन स्वादअनुसार, मरिच धुलो, शुद्ध तोरिको तेल र गरम मसलालाई आफैं तयार पारी मासुमा कागतीको रस मिसाइ राम्रोसँग मिक्स गरी कम्तीमा चार घण्टाका लागि ढाकेर राख्ने । -त्यसपछि पिँध बाक्लो भएको एक पितलको कसौंडीमा तोरीको तेल हाली तताउने, तेल राम्रोसँग तातेपछि उल्लेखित मसलाहरू                       (सुकमेल, ल्वाङ, दालचिनी, तेजपत्ता र ठूलो इलाइँची) राखी राम्रोसँग फुराउने । -त्यसपश्चात् मसला मिसाइ ढाकेर सानो आगोमा बिस्तारै चलाउँदै पकाउने । यसरी करिब ९० मिनेट जति सानो आगोमा ढाकेर पकाएपछि स्वादिलो पक्कु तयार गर्न सकिन्छ । -यसलाई चिउरा, भुजा वा पुलाउसँग साथमा खर्सी परेको (पाकेको छिप्पिएको) काँक्रोको खल्पी (अचार) वा मुलाको अचारसँग खान सकिन्छ ।

काठमाडौं । तीन पटकसम्म उत्कृष्ट करदाता बनेर नेपाल सरकारबाट सम्मानित व्यवसायी विजयबहादुर शाहले आफ्नो उदार दिल दानबाट प्रदर्शन गरेका छन् ।  शाह परिवारले काठमाडौं इन्स्टिच्युट अफ चाइल्ड हेल्थ (केआइओसिएच) को बाल शल्य चिकित्सा इन्टेन्सिभ केयर युनिट पिएसआइसियू र डे केयर सर्जरी शाखाको आवश्यक भौतिक संरचना निर्माणका लागि ४ करोड रुपैयाँ सहयोग प्रतिबद्धता जनाएको छ । शाह परिवारका तर्फबाट गरिएको योगदानले नेपालमा बालस्वास्थ्य सेवामा उल्लेखनीय सुधार गर्ने तथा विशेष स्याहारको आवश्यकता परेका बालबालिकाहरूको गम्भीर अवस्थाको शल्यक्रिया गर्न सहयोग पुग्ने विश्वास लिइएको छ । शाह परिवारको महत्वपूर्ण सहयोगको सम्मान गर्दै पिएसआइसियू र डे केयर सर्जरी शाखाको तलालाई रुस्लान पिएसआइसियू नामाकरण गरिने भएको छ । यही भाद्र १३ गते शाह परिवारले प्राथमिक चरणमा १ करोड रुपैयाँ केआइओसिएचलाई प्रदान गरीसकेको छ । कुल सहयोग प्रतिबद्धतामध्ये बाँकी ३ करोड रुपैयाँ निर्माण योजना सुरु भएपछि जेजीआई नेपाल फाउण्डेसनको समन्वय र सहजीकरणमा आर्थिक रूपमा प्रदान गरिने भएको छ । गैरनाफामूलक संस्था जेजीआई नेपाल फाउण्डेसन (जेजिआइएनएफ) ले यस सहयोग प्रक्रियाको समन्वय गर्दै आए पनि यो सहयोग शाह परिवारको निजी पुँजीबाट प्रदान गरिएको सोमबार जारी प्रेस विज्ञप्तिमा उल्लेख गरिएको छ । ‘सबै सहयोग रकम विजय शाहको निजी सम्पत्तिबाट गरिएको हो । प्रस्तुत सहयोग तीन पटकसम्म नेपालकै शीर्ष करदाता हुनुभएका शाहको परोपकार र सामाजिक उत्तरदायित्व समर्पणको प्रतिबिम्ब बनेको छ,’ विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

काठमाडौं । भारतमा आगामी नोभेम्बरदेखि विवाहको सिजन सुरु हुँदैछ । यस पटक विवाह समारोह नोभेम्बर १२ देखि १६ डिसेम्बर २०२४ सम्म चल्ने छ । यस अवधिमा भारतभरि करिब ३५ लाख विवाह हुने अनुमान गरिएको छ । यी विवाहमा कुल ४२ खर्ब ५० अर्ब भारु खर्च हुने अनुमान गरिएको छ । कन्फेडेरेसन अफ अल इन्डिया ट्रेडर्स (सीएआईटी) ले गरेको एक अध्ययन अनुसार भारतको खुद्रा क्षेत्र (जसमा सामान र सेवा दुवै समावेश छ) ले यो विवाह सिजनमा ५९ खर्ब रुपैयाँको व्यापार गर्ने अनुमान गरेको छ । देशभरि अनुमानित ३५ लाख विवाहको साथ यो सिजनले आर्थिक वृद्धिको कोशेढुंगा बन्न सहयोग पुग्ने बताइएको छ । गत वर्ष पनि ३५ लाख विवाह गरेर कुल व्यापार ४२ खर्ब ५० अर्बकै भएको थियो । यो वर्ष बिहे गर्नेको संख्या अलि बढी छ । सन् २०२३ मा ११ वटा बढी विवाह मुहुर्त परेकोमा यस वर्ष १८ वटा मुहुर्त परेका छन् । जसका कारण व्यवसायमा थप वृद्धि हुने अनुमान छ । नयाँदिल्लीमा मात्रै यस सिजनमा ४ लाख ५० हजार विवाहबाट १५ खर्ब रुपैयाँको व्यापार हुने अनुमान गरिएको छ । विवाह हरेक वर्गका मानिसबीच हुने गर्छ । तर, सबैले समान खर्च गर्दैनन् । कतिपय विवाहमा करोडौं रुपैयाँ खर्च हुन्छ भने कतिपय विवाह दुई–तीन लाख रुपैयाँमा पनि सम्पन्न हुन्छन् । सीएआईटीका अनुसार यस वर्ष धेरैजसो विवाहमा ३ देखि १५ लाखसम्म खर्च हुनेछ । करिब सात लाख विवाह यस्ता हुनेछन् जसमा २५ लाख रुपैयाँ खर्च हुनेछ । ५०–५० हजार यस्ता विवाह हुनेछन्, जसमा ५० लाख र १ करोडभन्दा बढी खर्च हुनेछ । यस्तै, भारत सरकारले यस वर्ष सुन आयात शुल्क १५ प्रतिशतबाट घटाएर ६ प्रतिशतमा झारेको छ । यसले सुनको माग बढ्ने अनुमान गरिएको छ । सुन भारतमा धार्मिक र सामाजिक रूपमा धेरै महत्त्वपूर्ण छ । मानिसहरूले यसलाई लगानीको रूपमा पनि हेर्छन् । सुनको माग बढेसँगै खुद्रा बजारमा पनि बलियो देखिएको छ । जब मानिसहरूले विवाह र चाडपर्वहरूमा खर्च गर्छन्, खुद्रा, अतिथि सत्कार, गहना र अटोमोबाइल क्षेत्रहरू लाभान्वित हुन्छन् । यी सबै क्षेत्रले आर्थिक विकासमा योगदान पुर्याउँछन् । माग बढेसँगै कम्पनीको नाफा पनि बढ्छ । यसले कम्पनीको सेयर मूल्य बढ्ने छ । यसले समग्र देशको अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव पार्नेछ । भारतमा यो विवाहको सिजन खुसीको समय मात्र होइन, यो अर्थतन्त्रका लागि पनि महत्त्वपूर्ण छ । विवाहको समयमा हुने खर्च र बढ्दो माग सबै क्षेत्रका लागि फाइदाजनक छ । यसले नयाँ रोजगारीका अवसरहरू पनि सिर्जना गर्दछ । एजेन्सी