विकास वहस

धनकुटाको किसान परिवारमा जन्मिनु भएका केशबबहादुर रायमाझीको वाल्यकाल मोरङमा बित्यो । स्कूल र कलेजको शिक्षा पनि मोरङमा नै हासिल गर्नुभयो । स्नातक तह उत्तीर्ण गरेपछि उहाँ २०५२ सालमा जागिरको खोजी गर्दै काठमाडौं आउनुभयो । सोचेजस्तो जागिर नभेटिएपछि उहाँ खासा व्यापारमा लाग्नुभयो । एक दशकसम्म खासा व्यापार गरेपछि उहाँ कर्पोरेट बिजनेशमा प्रवेश गर्नुभयो । जनता बैंक नेपाल खोल्न २०६३ सालदेखि लाग्नु भएका रायमाझी शुरु देखि नै सोही बैंकको सञ्चालक हुनुहुन्थ्यो भन्यो अहिले बैंकको अध्यक्ष हुनुभएको छ । पछिल्लो समय उहाँले जलविद्युत क्षेत्रमा लगानी केन्द्रित गर्नु भएको छ । उहाँ पिपुल्स् हाइड्रोपावर कम्पनीको प्रबन्ध निर्देशक हुनुहुन्छ । यस कम्पनीले लमजुङ जिल्लामा ४९.६ मेघावाट क्षमताको जलविद्युत आयोजना निर्माण गरिरहेको छ । संखुवासभामा रहेको ४ मेघावाटको बरुण हाइड्रोपावर निर्माणमा सफलता मिलेपछि उहाँसहितको टिमले पिपुल्स् हाइड्रोपावर कम्पनीलाई अगाडि बढाएको हो । प्रस्ततु छ उहाँसँग जनता बैंकको विषयमा केन्द्रीत भएर विकासन्युजले गरेको विकास वहस । केशबबहादुर रायमाझी, अध्यक्ष–जनता बैंक नेपाल लिमिटेड खासा व्यापार, बैकिङ हुँदै जलविद्युत व्यवसायमा आउनु भएको छ । यी तिन क्षेत्र मध्ये कुन क्षेत्रमा बढी नाफा हुनेरहेछ ? कुन क्षेत्रमा पैसा कमाउन सजिलो हुँदोरहेछ ? खासा व्यापारको क्रममा विहान खासा जान्थ्यौ, बेलुका फर्कन्थ्यौं । भोलि पल्ट सामान बेचिसक्थ्यौं । पर्सिपल्ट फेरी खासा जान्थ्यौं । त्यतिबेला हाम्रो कारोबार थोरै रकमको हुन्थ्यो । तर छिटोछिटो कारोबार हुन्थ्यो र नाफा पनि धेरै हुन्थ्यो । तर आजकाल खासा व्यापारमा पनि कन्टेनरमा ठूलो भोल्यूममा सामान आउँछ, ठूलो भोलुममा व्यापार हुन्छ तर नाफा कम छ । बैकिङ र जलविद्युत क्षेत्रमा गरिने लगानी भनेको दीर्घकालिन रुपमा नाफा लिने लगानी हुन् । व्यापारमा जस्तो छिटो नाफा हुँदैन । जनता बैंकमा लगानी गर्दा तपाईले ‘यो दीर्घकालिन लगानी हो’ भनेर सोच्नु भएको थियो ? हामीले आर्थिक वर्ष २०६२/६३ मा जनताको सहभागितामा बैंक खोल्ने प्रयास गर्यौ । ८३६ जना संस्थापक रहेर यो बैंक खोल्न थाल्यौ । त्यतिबेला बैंक खोल्न १ अर्ब रुपैयाँ चुक्ता पूँजी आवश्यक थियो । बैंक खोल्ने प्रक्रिया लामो भयो । राष्ट्र बैंकबाट स्वीकृति लिएर बैंक सञ्चालन आउँदा झण्डै तीन वर्ष बित्यो । त्यहि बीचमा न्यूनतम पुँजी १ अर्बलाई बढाई २ अर्ब बनाईयो । शुरुमा १/२ लाख रुपैयाँ लगानी गर्ने साना लगानीकर्ता पनि यस बैंकका प्रमोटर हुनुहुन्थ्यो । हामी मध्ये केहीलाई छिट्टै नाफा हुन्छ भन्ने पनि थियो । किनकी पुराना बैंकले सेयरधनीलाई उच्चदरको लाभांश वितरण गरेको हामीले देखेका थियौ । तर उनीहरुले पनि शुरुका ८/१० वर्ष नाफा लिन सकेका थिएनन् भन्ने हामीले जानेनौं, बुझेनौं । तर अब जनता बैंक फड्को मार्छ । ‘अब जनता बैंक फड्को मार्छ’ भनेर तपाईको सेयरधनीहरुलाई कसरी विश्वस्त पार्नुहुन्छ ? भविष्यबारे जनता बैंकका सेयरधनी अब चिन्तित हुनुपर्दैन । यसै आर्थिक वर्षमा बैंकको सेयर पुँजी ८ अर्ब पुग्दैछ । बैंकको विजनेश पोर्टफोलियो ५० अर्बको हाराहारीमा हुनेछ । नाफा पनि राम्रो हुन्छ । नाफामा विलिनियर त  यसै वर्ष हुन्छौं । अब जनता बैंक हरेक हिसावले राम्रो हुँदै जानेछ । २०७४ सालको असार मसान्तमा जनता बैंकको धेरै इन्डिकेटर राम्रो देखिनेछन् । पुँजी, व्यापार, नाफा सबै हिसाबले बैंक राम्रो हुँदैछ । सेयरधनीलाई जनता बैंकले राम्रो प्रतिफल दिनेछ । ‘जनता बैंकले यसै वर्ष एक अर्ब रुपैयाँ नाफा गर्छ’ भन्ने तपाईको भनाईलाई सेयरधनीले पत्याउँछन् ? भविष्यबारे जनता बैंकका सेयरधनी अब चिन्तित हुनुपर्दैन । यसै आर्थिक वर्षमा बैंकको सेयर पुँजी ८ अर्ब पुग्दैछ । बैंकको विजनेश पोर्टफोलियो ५० अर्बको हाराहारीमा हुनेछ । नाफा पनि राम्रो हुन्छ । नाफामा विलिनियर त  यसै वर्ष हुन्छौं । आधारविना भन्यो भने पत्याउँदैनन् तर आधारसहित भन्यो भने पत्याउँछन् । अहिले आधार बनिसकेको छैन तर बन्दैछ । जनता बैंक र त्रिबेणी विकास बैंकसँगको एक्विजिशन अन्तिम चरणमा छ । राष्ट्र बैंकबाट अन्तिम स्वीकृति आएपछि हामी संयुक्त कारोबार गर्छौ । त्रिवेणीसँगको एकिकृत कारोबारपछि जनता बैंकमा सिद्धार्थ डेभलपमेन्ट बैंक एक्विजिशन हुने गरी एउटा तहमा समझदारी भएको छ । यो एक्विजिशन सफल हुँदा जनता बैंकको नाफा १ अर्ब रुपैयाँ हुने हामीले देखेका छौं । हामी योजनाबद्ध रुपमा अगाडि बढेको छौं । सिद्धार्थ डेभलपमेन्ट बैंक एक्विजिशनपछि जनता बैंकले निश्काशन गर्ने भनेको ६० प्रतिशत हकप्रद सेयर के हुन्छ ? हकप्रद सेयर निश्काशन गर्नैको लागि निर्णय गरेको हो । त्यो सेयर आउँछ । सिद्धार्थ डेभलपमेन्ट बैंक प्राप्ति गरेपछि जनता बैंकले ६० प्रतिशत हकप्रद सेयर निष्काशन नगर्न सक्छ भन्ने सन्देश आएको छ नि बजारमा ? साधारणसभाले ६० प्रतिशत हकप्रद सेयर निश्काशन गर्ने निर्णय गरेपछि सिद्धार्थ डेभलपमेन्ट बैंक प्राप्तिको प्रक्रिया अगाडि बढेको हो । जनता बैंकको अर्को साधारणसभाले नयाँ निर्णय नलिएसम्म पुरानो निर्णय नै आधिकारिक निर्णय हो । बजारमा कसले के भन्छ, त्यतातिर नजाऊँ । तर जनता बैंककै प्रमोटरहरु सिद्धार्थ डेभलपमेन्ट बैंक प्राप्तिपछि हकप्रद सेयर किन ? भनेर प्रश्न गर्न थालेको पाइन्छ नि ? पुँजी ८ अर्ब रुपैयाँ पुर्याउने प्रयोजनको लागि ६० प्रतिशत हकप्रद सेयर निश्काशन गर्ने निर्णय भएको छ । साथै, मर्जर तथा एक्विजिशन प्रक्रिया पनि जारी राख्ने निर्णय भएको छ । दुबै निर्णयको उदेश्य राष्ट्र बैंकले तोकेअनुसार पुँजी पुर्याउनु हो । यदि मर्जरबाट ८ अर्ब रुपैयाँ पुँजी पुग्यो भने त्यसपछि किन हकप्रद सेयर निश्काशन गर्ने भन्ने प्रश्न उठ्नु स्वभाविक पनि हो । चुक्ता पँजी ८ अर्ब पुगेको अवस्थामा साधारणसभाले अर्को निर्णय लिन पनि सक्छ । ६० प्रतिशतको सट्टा ३० प्रतिशत मात्र निश्काशन गरौं वा नगरौ भनेर साधारणसभाले निर्णय गर्न सक्छ । त्यो साधारणसभाको अधिकारको विषय भयो । अहिलेलाई हामी मर्जर र हकप्रद सेयर निष्काशन दुबै प्रस्तावलाई सँगसँगै अगाडि बढाउने हो । जनता बैंकले भविष्यमा कति प्रतिशत लाभांश दिन सक्छ ? जनता बैंकले एक पटक ३ प्रतिशत, एक पटक ५ प्रतिशत र अहिले १२ प्रतिशत लाभांश दियो । चालु आर्थिक वर्षको नाफाबाट १२ देखि १५ प्रतिशतको बीचमा बोनस दिन सक्छौं । बैंकका सञ्चालकहरुले सीईओलाई बढी नाफा आर्जन गर्न अस्वभाविक दवाव दिन थालेका छन् भन्ने गभर्नर चिरञ्जीवि नेपालको आरोप छ, साँच्चै हो ? हामीले गत वर्षको नाफाबाट १२ प्रतिशत लाभांश दियौं । यो वर्षको नाफाबाट १५ प्रतिशत लाभांश दिने लक्ष्य दियौं भने त्यो स्वभाविक हो । यो वर्ष ४० प्रतिशत लाभांश दिनुपर्छ भन्यौ भने त्यो अस्वभाविक हुने थियो । हामीले व्यवहारिक र प्राकृतिक नाफा वृद्धिको लक्ष्य राखेको छौं । गत वर्ष जनता बैंकको सेयर पुँजी २ अर्ब थियो । १२ प्रतिशत लाभांश दियो । आगामी असार मसान्तमा ८ अर्ब रुपैयाँ सेयर पुँजी हुन्छ, त्यो अवस्थामा पनि १५ प्रतिशत लाभांशको लक्ष्य राख्नु कसरी स्वभाविक भयो ? यो प्रश्न सान्दर्भिक छ । हामीले नयाँ पुँजी मात्र थपेको भए १५ प्रतिशत लाभांशको लक्ष्य राख्नु बढी हुन्थ्यो । हामी एक्विजिशनबाट पुँजीवृद्धि गर्दै छौं, एक्विजिशन गर्दा पुँजी मात्र थपिदैन, विजनेश पनि थपिन्छ । जनता बैंकले जुन जुन विकास बैंक प्राप्ति गर्दैछ, ती बैंकहरुले दिने लाभांश लक्ष्य पनि १५ प्रतिशतभन्दा बढी छ । राष्ट्र बैंकको नीति पनि पुँजी वृद्धि मात्र नभई मर्ज तथा एक्विजिशनमा जोड दिएको छ । हामीले राष्ट्र बैंकको नीतिलाई पनि प्राथमिकता दिएका छौं । पुँजी वृद्धि र व्यापार वृद्धि सँगसँगै गर्ने जनता बैंकको नीति हो भने चालु आर्थिक वर्षमा ५० प्रतिशत हकप्रद सेयर निश्काशन गरिसकेपछि, १२ प्रतिशत बोनस सेयर दिईसकेपछि फेरी किन ६० प्रतिशत हकप्रद सेयर निश्काशन गर्ने निर्णय गरेको ? चालु आर्थिक वर्षको नाफाबाट १२ देखि १५ प्रतिशतको बीचमा बोनस दिन सक्छौं । माछापुच्छ्रे बैंक र जनता बैंकबीच मर्जर प्रक्रिया तोडिएपछि हामी आफ्नै हिसावले अघि बढ्यौं । त्यसमा पुँजी वृद्धि पनि गर्ने, मर्ज तथा एक्विजिशनलाई पनि सँगै अगाडि बढाउने नीति लियौं । त्यही क्रममा त्रिवेणी विकास बैंक प्राप्ति गर्ने भन्ने भयो । त्यसपछि ६० प्रतिशत हकप्रद सेयर निश्काशन गरेर आरामले हामी ८ अर्ब रुपैयाँ चुक्ता पुँजी पुर्याउन सक्छौं भनेर अगाडि बढियो । साधारणसभाले निर्णय पनि गरिसकेको छ । फेरी पनि हामीले के भुलेनौ भने पुँजी वृद्धि मात्र ठूलो कुरा होइन, व्यापार वृद्धि, नाफा वृद्धि, लाभांश वृद्धि हाम्रो आवश्यकता हो । त्यसैले नयाँ मर्ज तथा एक्विजिशन प्रक्रिया जारी राख्ने, विदेशी बैंकलाई साझेदारको रुपमा भित्र्याउने नीति लिएका छौं । मर्जपछिको दिन बैंक चलाउन कत्तिको चुनौतिपूर्ण देख्नुहुन्छ ? चुनौतिपूर्ण छन् । हामीले दुईवटा राष्ट्रियस्तरको विकास बैंक प्राप्ति गर्दैछौ । त्यसअघि ती विकास बैंकमा ६ वटा संस्था मर्ज भएको छन् । छोटो अवधिमा ७ वटा संस्था मर्ज भएर एउटा बनेको हुन्छ । यसमा धेरै कर्मचारी हुन्छन् । उनीहरुको कल्चर मिलाउन कठिन छ । हामी विज्ञको सहयोगमा कर्मचारीबीच राम्रो सम्बन्ध बनाउने, प्रभावकारी रुपमा सेवा प्रवाह गर्ने काम गर्छौ । केही शाखाहरु रिलोकेशन गर्नुपर्छ । सेयरधनीहरुमा कुनै समस्या हुँदैन । किनकी हामी सबैलाई थाहा छ कि संस्थालाई बलियो र राम्रो बनाउनको लागि मर्ज हुँदैछ । ठूलो समस्या छैन् । तपाई हालै मात्र बैंकको नयाँ अध्यक्ष हुनु भयो । कति समय अध्यक्ष रहनुहुन्छ र बैंकको उचाई कुन लेबलमा पुर्याउने सोच बनाउनुभएको छ ? नयाँ मर्जहरु हुँदैछन् । त्यसपछिको परिदृष्य परिवर्तन हुनसक्छ । तर जति समय म यो बैंकमा रहन्छु, त्यस अवधिमा एक दिन पनि खेर जान दिन्न । बैंक चलाउने व्यवस्थापन समितिले हो । व्यवस्थापन समितिलाई आवश्यक निर्णय सञ्चालक समितिबाट हुने कार्यमा एक दिन पनि ढिलाई हुन दिन्न । बोर्डले नीतिगत रुपमा गर्नु पर्ने कुनै पनि निर्णयमा ढिलाई हुँदैन । बैकिङ क्षेत्रमा बढी पुँजीकरण भयो, यसले समस्या ल्याउँदैछ भनिन्छ, साँच्चै हो ? दुई वर्षमा ४ गुणा पुँजी वृद्धि गर्नु पर्ने नीति राष्ट्र बैंकले लियो । तर व्यवसाय त्यसरी वृद्धि हुँदैन । बैंकमा लगानीकर्ताले पुँजी त थपे, व्यवसाय विस्तार भएको छैन । व्यवसाय खोसाखोस गर्ने समस्या देखिएको छ । लगानी विस्तार नभई नाफा वृद्धि हुँदैन । अहिले नै केही समस्याका संकेत देखिएका पनि छन् ।

नेतृत्वको क्षमताले संस्थाको सेवा र गतिशिलतामा धेरै फरक पार्छ । प्रा.डा.भुपेन्द्रकुमार बस्नेतले वीर अस्पतालमा निर्देशक कार्यकारी प्रमुखको जिम्मेवारी पाएपछि विरामीको चाप करिब ३० प्रतिशतले वृद्धि भएको देखिन्छ ।  भोजपुरको दिङलामा जन्मिएको बस्नेतले मोरङको स्कूलबाट विद्यालयतहको शिक्षा हासिल गर्नुभएको हो । आइएस्सी त्रिचन्द्र क्याम्पसबाट, एमबिबिएस बंगलादेशबाट, एमडी शिक्षण अस्पताल महाराजगञ्जबाट र डीएम न्याम्सबाट गर्नु भएको बस्नेतले अधिकांश समय वीर अस्पतालमा नै बिताउनु भएको छ । ‘यो अस्पतालमा एउटा डाक्टरले बोक्नुपर्ने सबै खाले जिम्मेवारी पूरा गर्दै निर्देशकको जिम्मेवारीसम्म आइपुगेको हुँ । अस्पताल भित्रको समस्या के छ ? समाधान कसरी गर्नुपर्छ ? मलाई थाहा छ’ निर्देशक बस्नेतले विकासन्युजसँगको कुराकानीमा भने–‘वीर अस्पतालमा धेरै सुधार हुँदैछ, स्वास्थ्य मन्त्रीदेखि अस्पतालका कर्मचारी सबैबाट सहयोग पनि मिलेको छ ।’ प्रा.डा.भुपेन्द्रकुमार बस्नेत, निर्देशक–वीर अस्पताल पछिल्लाे समय वीर अस्पतालमा बिरामीको चाप कस्तो छ ? बिरामीको चाप गत वर्ष भन्दा बढेको देखिन्छ । हरेक महिना पाँच देखि ७ हजारका दरले बढेको देखिन्छ । २०७२ साल कात्तिकमा १४ हजार ७ विरामीको उपचार भएको थियो भने २०७३ साल कात्तिकमा २३ हजारको उपचार भयो । गत वर्षको मंसिरमा १८ हजार २ सयले उपचार गरेका थिए भने यसपाली २५ हजार ७ सय पुगेको छ । गत वर्षको पुसमा १९ हजारको उपचार भएको थियो यसपाली २५ हजार ७ सय पुगेको छ । यो ओपिडीमा उपचार गरिएका बिरामीको संख्या/इमर्जेन्सीमा पनि विरामीको संख्या निकै बढेको छ । बिरामीको संख्या बढ्नुको कारण के के हुन् ? त्यसका धेरै कारण छन् । बिरामी हुनेकै संख्या बढेकाले पनि हुन सक्छ । जब बिरामी हुनेहरु कै संख्यामा वृद्धि हुन्छ तब अस्पताल आउनेको संख्या पनि वृद्धि हुन्छ नै । अर्काे कारण भनेको हाम्रो सेवामा विश्वास बढेर पनि हो । बिरामीले आफूलाई चित्त बुझ्ने ठाउँमा नै उपचार गराउने हो । बिरामीको विश्वास बढाउने गरि के के काम भएको छ यस अस्पतालमा ? हामीले केहि सेवा पनि विस्तार गरेका छौं । अर्काे भनेको हामीले दिएको गुणस्तरिय सेवाबारे प्रचार प्रसार बढेकाले पनि हो । मुख्य कुरा भनेको अहिले बिरामीले लाइन बस्नु पर्दैन । टोकन सिस्टम ल्याएका छौं । टोकन लिएर आरामले कुर्सीमा बस्ने अनि आफ्नो पालो आएपछि उपचार सेवा लिन पाइन्छ । त्यसकारण पनि वीर अस्पतालमा बिरामीको आकर्षण अझै बढेको छ । त्यस बाहेक बिशेषज्ञदेखि अति विशेषज्ञ सेवा हामीले उपलब्ध गराईरहेका छौं । युरोलोजीमा ओपिडीको संख्या र अपरेशनको संख्या बढाएका छौं । ढेड महिना अघिदेखि २४ सै घण्टा डायलायसिस सेवा दिएका छौं । त्यस बाहेक ओपीडी, डाक्टर, कर्मचारी सबैलाई अपडेट गरिएको छ । सरसफाईमा बिशेष ध्यान दिएका छौं । फूल र हरियाली बढाएका छौं । इमर्जेन्सीलाई पनि थप व्यवस्थित गराएका छौं ।  हामीले केहि नयाँ विज्ञहरुलाई पनि थपेका छौं । फोक्सोको छुट्टै विभाग खडा गरेर सेवा आरम्भ गरेका छौं । रेडियोलोजीमा पनि त्यस्तै नयाँ काम आरम्भ भएको छ । त्यसैले बिरामीको संख्या बढेको हुनसक्छ । कुपन सिस्टम आएको भएपनि टिकट लिन लामो समय कुर्नु पर्ने गुनासो छन् नि ? हामीले चार वटा काउण्टरलाई बढाएर ५ वटा बनायौं । जेष्ठ नागरिकलाई छुट्टै काउन्टर चलाएका छौं । वीर अस्पताल रिफर गरिएका बिरामीलाई सिधै टिकट दिएर इमर्जेन्सीमा लिने गरेका छौं । अब ६ वटा काउण्टर संख्या बढाउँदैछौं । ३० प्रतिशत बिरामीको संख्या वृद्धि हुँदा सेवा दिन कतिको असहज भैरहेको छ ?  वीर अस्पतालको क्षमता चाँही कति हो ? भक्तपुरको दुवाकोटमा ५२० रोपनी जमिन वीर अस्पतालले प्राप्त गरिसकेको छ । तर वीर अस्पताल त्यहाँ सर्ने भन्ने चाँही होइन । वीर अस्पतालको सेवा विस्तार हुने हो । सरकारी अस्पतालले आएका सबै बिरामीलाई उपचार गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । हाम्रो ओपिडीको समयभित्र जति जनाले टिकट काट्नु हुन्छ, उहाँहरु सबैलाई सेवा दिनु हाम्रो कर्तव्य हो । तर यहि अनुपातमा संख्या वृद्धि भयो भने पूर्वाधार बढाउने वा संख्या तोक्नेबारे सोच्नुपर्ने हुनसक्छ । काठमाडौंमा प्रदूषण बढेर बिरामीको संख्या बढेको हो वा अस्पतालको सेवा सुध्रिएर हो ? हामीले बिशिष्ट सेवा दिने भएकोले नै बिरामीको संख्या बढेको हो । काठमाडौंमा प्रदूषण बढेपछि पक्कै पनि बिरामीको संख्या त वृद्धि हुन्छ नै तर त्यसकै कारण वीर अस्पताल आउने बिरामीको संख्या बढेको भन्ने चाँही होइन । प्रदूषणले पनि केहि संख्या भनेको बढाएको हुन सक्छ । अस्पतालको क्षमता भन्दा बिरामीको संख्या धेरै भएको हो ? हामी अहिले दुई तीन वटा समस्याबाट गुज्रिरहेका छौं । पहिलो भनेको पूर्वाधार कमी नै हो । हामीले टिकट काट्ने ठाउँलाई तन्काएर ठूलो बनाउने अवस्था छैन तर काउण्टरको संख्या वृद्धि नगरि नहुने अवस्था पनि छ । बिरामी कुरुवाको ठाउँ पनि बढाउन सकिएको छैन । दोस्रो ठूलो समस्या भनेको जनशक्तिको कमी हो । बिरामीको संख्या बढे जसरी जनशक्ति वृद्धि गर्न सकिएको छैन । वीर अस्पताललाई विस्तार गरेर भक्तपुर लैजाने भन्ने कुरा कहाँ पुग्यो ? भक्तपुरको दुवाकोटमा ५२० रोपनी जमिन वीर अस्पतालले प्राप्त गरिसकेको छ । तर वीर अस्पताल त्यहाँ सर्ने भन्ने चाँही होइन । वीर अस्पतालको सेवा विस्तार हुने हो । यहाँ नर्सिङ क्याम्पस, क्वार्टर र एउटा अस्पताल त्यहाँ बनाउने हो । अहिले वीर अस्पताल भएको क्षेत्रमा पनि पूर्वाधार विस्तारको काम भईराखेको छ, होइन ? यहाँको जमिनमा पनि अर्काे भवन बनाएर अस्पतालको क्षमता बढाउने काम भईराखेको छ । नर्सिङ क्याम्पस र होस्टल भएको भवन भत्काउने काम भैरहेको छ । अर्काे महिनाबाट निर्माण पनि आरम्भ हुन्छ । त्यो भवन बनिसकेपछि भने हामीलाई केहि राहत हुन्छ । यहाँ सात तलाको भवनमा ७५० बेडको अस्पताल बन्दैछ । मुल भवनको पछाडि एक सय बेडको अस्पताल बनाउन जाइकासँग सम्झौता नै भैसकेको छ । भक्तपुरमा एक हजार बेडको अस्पतालसहित न्याम्सको अफिस, नर्सिङ क्याम्पस र क्वार्टरहरु बनाउने हो । यी सबै काम भैसक्दा वीर अस्पताल, ट्रमा सेन्टर र अहिलको नर्सिङ क्याम्पसको ठाउँ गरी जम्मा १५०० बेड क्षमताको अस्पताल सञ्चालन हुन्छ । भक्तपुरमा १००० बेडको अस्पताल हुन्छ । अहिले वीरसँग ४६० र ट्रमा सेन्टरसँग २ सय बेडको हो । दुबै मिलाएर ६६० बेडको अस्पताल अहिले सञ्चालनमा छ । प्रक्रियामा रहेको सबै पूर्वाधार निर्माण सम्पन्न हुँदा वीर अस्पताल २५०० बेड क्षमताको हस्पताल बन्नेछ । यस अस्पतालका प्रस्तावित भौतिक पूर्वाधार कहिले बनिसक्ला ? भत्काउँदै गरिएको नर्सिङ क्याम्पस र होस्टलको भवन भएको ठाउँमा बन्ने अस्पतालका लागि बजेट विनियोजन भैसकेको छ । नक्सा पास गराउने प्रक्रिया अघि बढेको छ । चाँडै निर्माण आरम्भ हुन्छ । मुल भवनको पछाडि जाइकाले बनाउने भवनको सम्झौता सम्पन्न भैसकेको छ । तीन बर्षमा बनाइसक्ने भन्ने छ । दुवाकोटको भने मन्त्रालय आफैैले हेरिरहेको छ । विभिन्न निकायसँग छलफल भैरहेको छ । हामीले यहाँ बनाउने भनेको लागत ३ अर्बको प्रोजेक्ट हो । जाइकाले बनाउने भवनको कति लाग्छ, त्यो उसैले जान्दछ । यो भवन बनाउने, त्यसभित्र आवश्यक पर्ने सबै उपकरणहरु उसैले नै बनाईदिने हो । यी सबै परियोजना सम्पन्न हुँदा वीरको क्षमता कति हुन्छ ? यो वीर अस्पताल मात्रै होइन, चिकित्सा विज्ञान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान पनि हो । यहाँ उपचार मात्रै होइन, डिएस, एमडीदेखि एमएससम्मको अध्ययन गराइन्छ । यो देशकै ठूलो ट्रेनिङ सेन्टर पनि हो । यो एउटा विश्व विद्यालय नै हो मेडिकल साइन्सका लागि । यसले मात्रै एमडी, एमएस र डिएम लगायतका डाक्टर ९ सयको हाराहारीमा उत्पादन गरिसकेको छ । हरेक वर्ष १२५ जना दक्ष डाक्टर उत्पादन गरिरहेको छ । यसले सेवा विस्तार सधैं गरिरहेको हुन्छ । अहिले नै पनि न्याम्सको मातहतमा अञ्चल अस्पतालमा अध्ययन सुरु गराउने भन्नु भएको छ । वीरमा कति जनशक्ति छन् ? हामीसँग फरक फरक क्षमता र विभागका मान्छे छन् । यहाँ १२०० कर्मचारी छन् बिभिन्न क्षेत्रमा संलग्न । भिआइपी र भिभिआइपी कक्षको सञ्चालनको अवस्था कस्तो छ ? एउटा भिआइपी र एउटा भिभिआइपी कक्ष छन् । तीनको प्रयोग राम्रोसँग भैरहेको छैन । भिआइपीमा त वर्षमा पाँच सात जनाले उपचार गराइरहनु भएको छ तर भिभिआइपी कक्षमा उपचार गर्न पूर्व रानी ऐश्वर्यपछि कोही पनि आउनु भएको छैन । ऐश्वर्यको अपरेशन गरेपछि अरु कसैको त्यहाँ उपचार भएको रेकर्ड छैन । भिआइपीमा भने पछिल्लो पटक पूर्व प्रधानमन्त्री माधव कुमार नेपालको उपचार गरिएको थियो । हामीले सम्माननियहरुका लागि भिभिआइपी र बहालवाला मन्त्रीका लागि भिआइपी कक्ष भन्ने गरेका थियौं तर अहिले माननियहरुलाई पनि भिआइपी कक्ष उपलब्ध गराउँछौं । तर यी कक्षहरुको खासै उपयोग गरिएको छैन । हामीले यी दुबै कक्षलाई सफा राख्ने गरेका छौं । यो फाइभस्टरको कोठा जस्तै राम्रोसँग राखेका छौं भिभिआइपी कक्षलाई । हामी सेवा दिन बसेका हौं । हामी कहाँ सेवा लिन आउनेहरुलाई सेवा दिन्छौं तर भिआइपी र भिभिआइपी नआउने कुरामा हामीले केहि भन्न सक्दैनौं । पूर्व राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवले यहिँ आएर दाँतको उपचार गराउनु भएको थियो, वर्तमान राष्ट्रपति पनि केहि महिना अघि उपचारका लागि यहि आउनु भएको थियो । वर्तमान प्रधानमन्त्रीले पनि केहि समय अघि यहिँ आएर उपचार गराएर फर्किनुभएको थियो । नेताहरुले उपचारका लागि विदेश किन गएका होलान ? नेपालमा गुणस्तरिय स्वास्थ्य सेवा नपाएर वा विश्वास नभएर ? भिआइपीहरुलाई उपचारसँगै आराम पनि दिनुपर्ने हुन्छ । हामी कहाँ नेता बिरामी भयो भने अस्पताल भरी मान्छे आउँछन् । बिरामीले भेट्न हुन्न भन्दा भन्दै पनि भिडभाड गर्छन् । जसका कारण राम्रोसँग आराम पाउनुहुन्न । माधव नेपाल यहाँ आउनु हुँदा पनि डाक्टर भेट्न हुन्न भन्दा पनि धेरैलाई रोक्न सकिएन् । यस्तै कारणले नेताहरु उपचारका लागि विदेशिएका हुन भन्ने मलाई लाग्छ । मेडिकल साइन्स भनेको धेरै विकास भैसकेको छ । हामीसँगै सबै प्रविधि नहुन सक्छ । शतप्रतिशत नयाँ प्रबिधि हामीसँग छैन । कतिपय रोगको उपचार बिशिष्ट ढंगले गर्नु पर्छ । भारतमै पनि सबै रोगको उपचार सम्भव हुन्न । त्यसकारण पनि हाम्रा नेताहरु विदेशिएका हुन भन्ने मलाई लाग्छ । निजी क्षेत्रका ठूला व्यवसायी पनि उपचारका लागि विदेशिन्छन् किन होला ? पैसा हुनेहरु विदेशी उपचार गर्न जाने कुरा स्वभाविक हो । गाउँका मान्छे जिल्ला आउँछन्, जिल्लाका मान्छे अञ्चल अस्पताल जान्छन् अनि अञ्चलका मान्छे केन्द्रमा जान्छन् उपचार गराउन । राजधानीमा बस्ने ठूला व्यवसायीहरु उपचारका लागि विदेश जान्छन् । त्यो स्वभाविक प्रक्रिया पनि हो । मानिसहरु चाँडो सेवा खोज्छन् तर हामी त गरिबहरुलाई उपचार गर्ने सरकारी अस्पताल हौं । हामीले गरिबहरुलाई निःशुल्क उपचार गराएर पनि पठाएका छौं । उनीहरुका लागि वीर अस्पताल भगवान नै सावित पनि भएको छ । वीर अस्पतालका कर्मचारीले बिरामीलाई निजी क्लिनिक र अस्पताल रिफर गर्छन् भन्ने आरोप पनि छ, कुरा के हो ? त्यस्तो अहिले छैन । कुनै समयमा त्यस्तो पनि थियो होला । तर अहिले म आफैं अनुगमन गरिरहेको छु । कुनै टेष्ट बाहिर गर्नु पर्यो भने विभागिय प्रमुखले तोक लगाउनु पर्छ । बाहिर हल्ला चले जस्तो यहाँ छैन । म दुई वर्षका लागि नेतृत्वमा आएको हुँ । जनताले सर्वसुलभ ढंगले उपचार पाउने अस्पतालका रुपमा स्थापित गराउछु भन्ने योजना छ । काम गर्दा कत्तिको कठिनाईहरु आउने रहेछन् ? हामीले अस्पतालमा रंग लगाउने भन्ने योजना बनायौं तर बजेटमा राखिएको रहेनछ । कतिपय अवस्थामा मन्त्रालयको निर्णय कुर्नुपर्ने अनि कतिपय अवस्थामा न्याम्सको निर्णय कुर्नुपर्ने अवस्था हुन्छ । अहिले स्वास्थ्य मन्त्रीले नियमित बजेट भन्दा ४० करोड बढी रकम दिनुभएको छ । यसले पनि काम गर्न सहजता भएको छ । निर्देशकको कार्यकक्ष बनाउनका लागि १० लाखको बजेट लाग्ने रहेछ । तर १० लाख खर्च गरेर यो कोठा बनाउने कि बिरामीको सेवामा १० लाखको उपकरण खरिद गर्ने भन्ने कुराबारे सोच्नुपर्ने रहेछ । तर पनि आगामी दिनमा सुधार हुन्छ । वीर अस्पतालको कुल खर्चको कति प्रतिशत आफ्नै आम्दानीले धानेको छ ? हामीसँग करिब १२०० कर्मचारी छन् । तीमध्ये ६ सय लोकसेवा आयोगका परीक्षा पास गरेका सरकारी कोटामा आएका हुन् । उनीहरुको तलब सरकारले दिन्छ । बाँकी ६ सयका तलब भत्ता हामीले आफ्नै आम्दानीबाट व्यहोर्दै आएका छौं । हामीले ५० प्रतिशत खर्च आफैं धान्दै आएका छौं ।

नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको आज बस्ने कार्यसमितिको बैठकले महासंघको निर्वाचनको मिति घोषणा गर्दैछ, आगामी चैतको अन्तिम साता । र अबको ४५ दिन निजी क्षेत्रको सम्पूर्ण ध्यान महासंघको निर्वाचनमा केन्द्रीत हुँदैछ । मुलुकमा नयाँ संविधान आएपछि, मुलुक संघीयतामा गएपछि महासंघले पनि नयाँ विधान बनाएको छ, महासंघलाई संघीय संरचनामा लगेको छ । महासंघको निर्वाचन प्रणालीमा पनि परिवर्तन भएको छ । नयाँ विधान र नयाँ संरचना बनेपछि  पहिलो निर्वाचन हुँदैछ । वर्तमान वरिष्ठ उपाध्यक्ष भवानी राणालाई स्वत अध्यक्ष बनाउने विशेष प्रबन्ध विधानमा गरिएकोमा यसलाई कानुनको सर्वमान्य सिद्धान्त विपरित भनेर पूर्वअध्यक्षहरुले भन्दै आएका छन् । निर्वाचनको संघारमा महासंघको पूर्व वरिष्ठ उपाध्यक्ष भाष्करराज राजकर्णिकार विधानको विषय उठाएर अदालत जान सक्ने, उनले भावी अध्यक्षको दावी गर्न सक्ने आशंका महासंघका सदस्यहरुबीच छ । राजकर्णिकारले जसरी पूर्वअध्यक्ष प्रदिपजंग पाण्डेलाई तारो बनाएर उनी विरुद्ध अदालत गए, त्यसरी नै भवानी राणालाई निसाना बनाएका हुन् ? उनी अध्यक्षको दावी गर्छन कि गर्दैन ? यो निर्वाचनले महासंघलाई बलियो बनाउँदै छ कि कमजोर ? प्रस्तुत छ विकासन्युजका सम्पादक रामकृष्ण पौडेलले सोधेका प्रश्न र राजकर्णिकारको जवाफ । भाष्करराज राजकर्णिकार, पूर्व वरिष्ठ उपाध्यक्ष-नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको आगामी निर्वाचनमा तपाईको भूमिका कस्तो हुनेछ ? पहिला महासंघका साथीहरुप्रति मेरो गुनासो छ । महासंघको गत निर्वाचनमा साथीहरुले मलाई जसरी बुझे, त्यो गलत छ । किनकी महासंघमा म करिव २ दशक सक्रिय भएर काम गरे र जहिले पनि संस्थाको पक्षमा काम गरेँ । निर्वाचनमा पक्ष विपक्ष हुन्छ तर म जहिले पनि संस्थापन पक्षमा रहेँ, लगातार २० वर्षसम्म । अरुहरुले धेरै पटक धेरै धार परिवर्तन गरे । गत निर्वाचनमा पनि म संस्थाको पक्षमा थिएँ, व्यक्तिको पक्षमा थिइन । साथीहरुले मलाई व्यक्तिको पक्षमा रहेको जसरी चित्रण गरे । बुझाउन नसक्नु, बुझ्ने तरिकाले भन्न नसक्नु मेरो पनि कमजोरी हो । आगामी निर्वाचनमा पनि मेरो भूमिका संस्थाको पक्षमा हुन्छ । जसले महासंघको संस्थागत वृहतर हितमा काम गर्छ, बोल्छ, उसको पक्षमा सक्रिय हुनेछु । मलाई चित्त नबुझेको कुरा पनि विकासन्युज मार्फत भन्न चाहान्छु । नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको संरचना जस्ले बनायो, त्यो असाध्यै राम्रो थियो । साँच्चिकै नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघलाई निजी क्षेत्रको संघीय प्रतिनिधि मुलक संस्था बनाएको थियो  । क्षेत्रीय उद्योग वाणिज्य संघ, अञ्चल उद्योग वाणिज्य संघ, जिल्ला तथा नगर उद्योग वाणिज्य संघ, बस्तुगत संघ, एसोसिएटको प्रतिनिधि बनायौं, मुलुक भन्दा पहिला महासंघ संघीय संरचनामा गएको रहेछ । म महासंघका अध्यक्षले गलत काम गरे, उपाध्यक्षले गलत काम गरे, पूर्व अध्यक्षले गलत काम गरे भन्न सक्छु, तर महासंघले गलत गर्यो भन्न सक्दिन् । तर अहिले महासंघको विधान संशोधन गरेर गलत काम गरियो । के संशोधित विधानले दीर्घकालिन रुपमा महासंघको संस्थागत हित गर्न सक्दैन ? बढो राम्रो प्रश्न उठाउनुभयो । सौभाग्यवस, हालै मात्र मैले महासंघको विधान अध्ययन गर्ने मौका पाएको थिएँ । जुन उदेश्यहरुका साथ वाणिज्य मण्डल हुँदै नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ बन्यो, ती उदेश्यहरु अहिलेको विधानले पुरा गर्न सक्दैन । विधान संशोधन वरिष्ठ उपाध्यक्षलाई स्वत अध्यक्ष बनाउने काम मात्र गरिएन, विधानमा धेरै केरमेट र फेरवदल गरियो । यो विधानले महासंघलाई नयाँ दिशानिर्देश गर्नै सक्दैन । जसरी नयाँ संविधान आएपछि कार्यकारी राष्ट्रपति कि संवैधानिक राष्ट्रपति भन्नेमा किचलो शुरु भएको छ, संघीयता किचलो भएको छ, धर्मनिरपेक्षतामा किचलो भएको छ, भाषादेखि अधिकारसम्ममा किचलो शुरु भएको छ, त्यसरी नै संशोधित विधानले महासंघभित्र धेरै विषयमा गम्भिर रुपमा किचलो सिर्जना गरेको छ । कस्तो किचलो हुन्छ, अब देखिने छ । आगामी निर्वाचनमा ठूलो किचलो देखिनेछ, निर्वाचनबाट गठन हुने कार्यसमितिले काम गर्न थालेपछि किचलो देखिने छ । यो विधानले महासंघलाई अत्यान्तै कमजोर बनाउनेछ । कसरी हुन्छ किचलो ? वर्तमान वरिष्ठ उपाध्यक्षले जुन समूहलाई निर्वाचनमा समर्थन गर्दै हुनुहुन्छ, त्यो समूहले निर्वाचन हार्यो वा कार्यसमितिमा अल्पमत हुनेगरी निर्वाचित भयो भने नयाँ अध्यक्षले कसरी निर्णय लिन सक्छ ? कार्यसमितिले कसरी काम गर्न सक्छ ? त्यहाँ हुन्छ ठूलो किचलो । किचालो शुरु भईसक्यो । वरिष्ठ उपाध्यक्ष स्वतः अध्यक्ष बन्ने भएपछि संस्था बलियो हुन्छ, गुटबन्दी हुँदैन, काम गर्न सजिलो हुन्छ भनेर विधान संशोधन भयो । यसअघिको निर्वाचनको अभ्यासको क्रममा देखिएको केही अवगुणलाई आधार मानेर अध्यक्षको पदमा निर्वाचन नगर्ने भनियो । तर निर्वाचनको मिति घोषणा भएको छैन, पहिला अध्यक्ष पदका लागि भन्दा बढी भड्किलो रुपमा वरिष्ठ उपाध्यक्षको निर्वाचन हुँदैन । वरिष्ठ उपाध्यक्ष स्वतः अध्यक्ष भईने भएपछि अध्यक्ष पदका लागि भन्दा बढी मूल्य चुकाएर वरिष्ठ उपाध्यक्षको निर्वाचन हुँदैछ । महासंघको निर्वाचत पहिला भन्दा भड्किलो, खर्चिलो र पेचिलो बन्नेछ । वरिष्ठ उपाध्यक्ष भईसकेको र अब स्वत अध्यक्ष हुने व्यक्ति पनि कुनै न कुनै पक्षमा उभिनुपर्ने बाध्यता छ । वर्तमान वरिष्ठ उपाध्यक्षले एउटा पक्षलाई समाईसक्नुभयो । विधान संशोधनको उदेश्य पुरा भयो त ? वर्तमान वरिष्ठ उपाध्यक्षले जुन समूहलाई निर्वाचनमा समर्थन गर्दै हुनुहुन्छ, त्यो समूहले निर्वाचन हार्यो वा कार्यसमितिमा अल्पमत हुनेगरी निर्वाचित भयो भने नयाँ अध्यक्षले कसरी निर्णय लिन सक्छ ? कार्यसमितिले कसरी काम गर्न सक्छ ? त्यहाँ हुन्छ ठूलो किचलो । त्यस्तै, महासंघको पुरानो संरचना खलबलिएको छ । भौगोलिक प्रतिनिधित्वमा संस्था सिर्जना गरिएको छ । प्रदेशबाट एकजना उपाध्यक्ष, २/२ जना सदस्य आउनेछन् । जिल्ला मिलेर प्रदेश बनेको छ । फेरी जिल्लाबाट अर्को प्रतिनिधित्व आउँछ । प्रदेशबाट आउने प्रतिनिधि र जिल्लाबाट हुने प्रतिनिधिमा के फरक ? भूमिकामा के फरक ? त्यो प्रष्ट छैन । जिल्ला उद्योग वाणिज्य संघलाई प्रदेश उद्योग वाणिज्य संघको शाखाको रुपमा राखिएको छ । जिल्ला उद्योग वाणिज्य संघलाई कमजोर बनाईएको छ । विकेन्द्रीकरण गर्नु पर्ने अधिकार केन्द्रीकरण गरिएको छ । यसमा पनि किचलो हुन्छ । पहिला पनि अधिकारको विषयलाई लिएर छिनाझम्टी (कुटाकुट हुनुपूर्व झगडाको चरम विन्दु) हुन्थ्यो । किन जिल्ला तथा नगर उद्योग वाणिज्य संघलाई ५० प्रतिशत, किन एशोसिएटलाई ३० प्रतिशत, किन बस्तुगत संघलाई २० प्रतिशत मात्रा, द्धिराष्ट्रिय उद्योग वाणिज्य संघलाई किन एउटा मात्र सिट भनेर चर्काचर्की हुन्थ्यो । सबैभन्दा बढी समस्या एशोसिएट सदस्यलाई पर्छ । पुँजीको आधार १ करोडबाट ३ करोड बनाईयो । हिजो महासंघले साना, माझ्यौला र ठूला उद्योगलाई प्रतिनिधित्व गर्दथ्र्यो, अहिले खलबलियो । महासंघमा कोषाध्यक्षको व्यवस्था गरियो । अब महासंघको सचिवालय कमजोर हुन्छ । पहिला महासंघको कोष तथा प्रशासनको नियन्त्रण महानिर्देशकको नेतृत्वमा हुन्थ्यो, प्रोफेशनल मान्छेले लेखाप्रणाली सञ्चालन गर्दथे । तर अहिले कोषको नियन्त्रण र सञ्चालनको अधिकार कोषाध्यक्षलाई दिईयो । निर्वाचित मान्छेले भोलुन्टरको भूमिकामा महासंघको कोष सञ्चालन गर्न सक्दैन । त्यसले कोष सञ्चालनमा गम्भिर बेथिति जन्माउँछ । जसरी तपाई तीन वर्षअघि तत्कालिन अध्यक्ष प्रदीपजंग पाण्डेको विरुद्ध अदालत जानुभयो, त्यसरी नै भवानी राणालले वरिष्ठ उपाध्यक्ष पदमा आंशिक समय मात्र काम गरेको, पूरा कार्यकाल नबिताएको भनेर अदालत जाँदै हुनुहुन्छ हो ? त्यतिबेला पनि मैले कानुन सम्मत तरिकाबाट संस्था चल्नु पर्छ भनेको हुँ र अहिले पनि संस्था विधिवत रुपमा चल्नुपर्छ भन्ने पक्षमा म छु । महासंघको संशोधित विधानमा हालका लागि वर्तमान वरिष्ठ उपाध्यक्षको कार्यकाल आंशिक भए पनि पूर्णकार्यकाल मान्दै उनीलाई (भवानी राणालाई) स्वतः अध्यक्ष बनाउने भनेर लेखिएको छ । त्यो चाहिँ विश्वव्यापी रुपमा बैधानिक र न्यायिक सिद्धान्त विपरित छ । एक जना व्यक्तिको लागि लक्षित विधान बनाइएको छ । त्यो गलत छ । पूर्व वरिष्ठ उपाध्यक्षको हैसियतले तपाई अध्यक्ष पदको दावी गर्दै हुनुहुन्छ ? महासंघमा वरिष्ठ उपाध्यक्ष पदमा बसेर पूर्ण कार्यकाल विताएको र महासंघको अध्यक्षको जिम्मेवारी नसमालेको व्यक्ति म मात्र हुँ । यो मैले भन्नै परेन । सबैलाई थाहा छ । म फेरी पनि दोहोर्याउन चाहान्छु कि गएको निर्वाचनमा मलाई साथीहरुले बुझ्न सक्नु भएन, मैले बुझाउन पनि सकिन । जे परिणाम आयो, मलाई लग्यो कि मेरो यात्रा यति नै हो । तर अहिले मैले ज भनिरहेको छु नि मैले मेरो व्यक्तिगत कुरा गरिरहेको छैन, संशोधित विधान गलत छ । महासंघ निजी क्षेत्रको सबैभन्दा ठूलो संस्था हो । यो कुनै क्लव वा सहकारी होइन, जसलाई केही व्यक्तिको इच्छाअनुसार मिलाएर चलाउने । महासंघको विधान त्यसरी मिलाएर चल्दैन । संशोधित विधानप्रति मेरो व्यक्तिगत असन्तुष्टि मात्र छैन, यसमा महासंघका पूर्व अध्यक्षहरुले आपत्ति जनाउनु भएको, अस्वीकार गर्छौ भन्नुभएको छ । भलै पूर्वअध्यक्षहरुले संशोधिन विधान अस्वीकार गर्छौ भनेर विज्ञप्ती निकाल्नुबाहेक केही गर्नु भएको छैन । तपाई वरिष्ठ उपाध्यक्ष भएको समयमा पनि पूर्वअध्यक्षहरुको भूमिकाको खुबै आलोचना भयो, अहिले पनि पूर्वअध्यक्षहरुको भूमिकाप्रति तपाईको असन्तोष व्यक्त भयो । महासंघमा पूर्व अध्यक्षहरुको भूमिका कस्तो खोजिएको हो ? पूर्वअध्यक्षहरुको भूमिकाबारे मेरो आलोचना छैन । विधान संशोधनको सन्दर्भमा उहाँहरुले खेल्नुभएको भूमिका अपूर्ण रह्यो भन्ने मेरो भनाई हो । म बरिष्ठ उपाध्यक्ष हुँदा तत्कालिन अध्यक्ष सुरज बैद्य र पूर्वअध्यक्षहरुबीच जुन किसिमले दुरी बढ्दै गएको थियो, त्यो व्यक्तिगत रुपमा मेरो लागि पनि अहितकर थियो, संस्थाको लागि पनि अहितकर थियो । त्यसैले उहाँहरुबीचको सम्बन्ध सुधारका लागि मैले सक्दो प्रयास गरेँ । मैले अध्यक्षलाई नैतिक रुपमा माफी माग्दै पत्र लेख्नुपर्ने अवस्थामा पुर्याएँ । हुनसक्छ, त्यो पनि प्रयाप्त भएन कि । जहाँसम्म महासंघका पूर्व अध्यक्षहरुको भूमिका कस्तो हुनुपर्छ भन्ने प्रश्न छ, यसमा विधानले प्रष्ट बोलेको छ । पूर्वअध्यक्षहरु विशिष्ट सदस्य भएर, सदस्यता वितरण समितिको सभापति भएर वा कार्यसमितिले दिएका अन्य जिम्मेवारी निर्वाह गर्ने हो । दैनिक काममा संलग्न हुने होइन । तर अहिले जसरी संस्थाको अवधारणा नै परिवर्तन हुने, उदेश्यमा नै विचलन आउने दिशामा महासंघ गएको छ, यस्तो बेलामा पूर्वअध्यक्षहरुले जे भूमिका खेल्नु पर्ने थियो त्यसतर्फ उहाँहरुको भूमिका अपूर्ण रह्यो । महासंघको निर्वाचनमा जहिले पनि दुई धार हुन्छ । तर तपाईले आफू जहिले पनि संस्थापन पक्षमा रहेको दावी गर्नुभयो । महासंघमा संस्थापन पक्ष र विपक्ष भन्ने धार स्थीर छ र ? दुई चार जनाको मानिसहरुको व्यक्तिगत मनोकांक्षाले हरेक कालखण्डमा महासंघ विभाजित भएको छ, म ती व्यक्तिको नाम लिन चाहान्न । कुनै समय दुई ठूला व्यवसायिक घरानाका सदस्यहरुको व्यक्तिगत मनोकांक्षाले महासंघमा विभाजन देखियो । हाम्रा पाठक, महासंघका नयाँ पुस्ताले चिन्नेगरी ती व्यक्तिको नाम भन्दा के फरक पर्छ ? तपाई सोध्न सक्नुहुन्छ, रविजी जीउँदै हुनुहुन्छ, महेशलाल प्रधान जीउँदै हुनुहुन्छ । जस्तो पद्म ज्योति र विनोद चौधरीको पालाको चुनाव । त्यो बेला सिर्जना भएको धार यति गहिर्यो कि विनोद चौधरीले नेपाल उद्योग परिसंघ नै खोल्नु भयो । त्यो निजी क्षेत्रमा गम्भिर विभाजन हो । त्यसले निजी क्षेत्रलाई नै कमजोर बनायो । त्यो विभाजन रविभक्तको पालासम्म रह्यो । त्यतिबेला म विज्ञापन संघको अध्यक्ष थिएँ । व्यक्तिगत रुपमा मेरो ठूलो प्रयासमा रविभक्त र प्रदीपकुमार श्रेष्ठले हात मिलाए । उहाँहरु पालैपालो अध्यक्ष हुनुभयो । फेरी चण्डिराजी र नन चण्डि (चण्डिराज ढकाल एकातिर, अरु अर्कोतिर) धार शुरु भयो । शुरुमा म चण्डिजीको धारमा थिए । त्यतिबेला उहाँ संस्थापन पक्षमा हुनुहुन्थ्यो । सुरज बैंद्य अध्यक्ष हुँदासम्म हामी सँगै भयौ । म अध्यक्षको उम्मेदवार बन्दा चण्डिजी अन्तै जानुभयो । कुश कुमार जोशी अध्यक्ष हुँदा म अर्को पक्षबाट उपाध्यक्ष थिए । तर मैले निर्वाचित अध्यक्षलाई माने, उहाँलाई मैले सहयोग गरँे । तपाईले कुसकुमारलाई सोध्न सक्नुहुन्छ । शान्ति यात्रा, निर्णयक वहस जस्ता ऐतिहासिक रुपमा महासंघको उचाई बढाउने कार्यमा मैले कुशकुमार जोशीलाई सहयोग गरेँ । सुरज बैद्य अध्यक्ष उम्मेदवारीको तयारीमा हुनुहुन्थ्यो । म उहाँको पक्षमा थिएँ । वरिष्ठ उपाध्यक्ष सुरज बैद्यलाई अध्यक्षमा सहयोग गर्नु मेरो जिम्मेवारी थियो । त्यतिबेला पूर्वअध्यक्षहरुले मलाई भन्नुभयो–‘तपाई सुरज बैद्यको साथ छोड्नुहोस्, हामी तपाईलाई सर्वसहमतिमा अध्यक्ष बनाउँछौं ।’ तपाई सोध्न सक्नुहुन्छ, रविजी जीउँदै हुनुहुन्छ, महेशलाल प्रधान जीउँदै हुनुहुन्छ । मैले उहाँहरुलाई भने–‘मैले जिन्दगीभर संस्थापन पक्षलाई सहयोग गरे, सुरज बैंद्यलाई सहयोग गरे, निर्वाचनको दुई महिनाअघि उहाँलाई धोका दिएर म अध्यक्ष बन्दिन ।’ उहाँहरुले बैद्यको नेतृत्वमा रहेको हाम्रो टिमलाई असहयोग गर्नुभयो । अहिले उहाँहरु नै भन्नुहुन्छ–‘भाष्कर तिमी ठिक रहेछौं ।’ म जहिले पनि संस्थाको पक्षमा थिए र अहिले पनि छु । अहिले म विशिष्ट सदस्य छु । तर दुर्भाग्य, मलाई महासंघले कुनै पनि बैठकमा बोलाउँदैन, कार्यक्रममा बोलाउँदैन । मलाई महासंघबाट कुनै पनि प्रकारको कार्ड आउँदैन । जबकी मेरै साथीहरु नेतृत्वमा हुनुहुन्छ । तपाईले नै समर्थत गरेर पशुपति मुरार्कालाई अध्यक्ष बनाएको होइन ? हो नि, यहि त छ दुर्भाग्य । यस्तो खालको संस्कारलाई हामीले चिर्नुपर्यो । आजाद श्रेष्ठ, कृष्णप्रसाद ताम्राकार, रोहिणी थपलिया, वितेर जानुभयो चिरञ्जीवि तिवारी लगायत अरु धेरै पूर्वपदाधिकारीहरु हुनुहुन्छ, जसले महासंघलाई महत्वपूर्ण योगदान गर्नुभएको छ, उहाँहरुले गरेको योगदानको कदर गर्ने कि नगर्ने ? म कार्यवहाक अध्यक्ष भएको बेलामा सबै पूर्व अध्यक्षहरुलाई बोलाउँथे, उहाँहरु आउनुहुन्थो । जबकी अध्यक्ष सुरज बैंद्यले बोलाएको ठाउँमा उहाँहरु आउनुहुन्न थियो । पूर्व पदाधिकारीहरुलाई बोलाउँथे । मलाई थाहा छ संस्थागत आचारण कस्तो हुनुपर्छ । सबैको हितमा काम गरे भन्नुहुन्छ । पूर्व अध्यक्ष, पूर्व पदाधिकारी सबैलाई सम्मान गरेँ भन्नुहुन्छ तर चुनाव किन हार्नुभयो त ? मुख्य कुरा यसअघि नै भने साथीहरुले मलाई बुझ्न सक्नुभएन । दोस्रो म अलि खरो बोल्ने, प्रष्ट बोल्ने । निजी क्षेत्रको समग्र हितमा कुरा गर्दा केही साथीहरुको चित्त दुख्यो होला । विकृतिहरुको बारेमा बोल्दा व्यूरोकेसीलाई मन परेन होला । राजनीतिक नेतृत्वलाई मन परेन होला, सरकारबाट असन्तुष्टि आए होलान् । उनीहरु मेरो विपक्षमा लागे होलान । त्यतिहुँदा हुँदै पनि मैले महासंघमा गरेका काममा नेगेटिभ भन्नेहरु कम छन् । मेरा पनि थुप्प्रे कमजोरी छन् र सकारात्मक पक्ष पनि धेरै छन् । अबको चुनावमा तपाई कुन पक्षमा उभिने ? पक्ष र विपक्षमा भन्दा पनि उद्योग वाणिज्य महासंघको संस्थागत हितको कुरा गर्नुपर्छ । दुर्भाग्यवस अहिले कुनै पनि त्यस्तो नेतृत्व छैन, जसले महासंघलाई सशक्त रुपमा अगाडि बढाओस् । मेरो मुखले यसो भन्दा राम्रो सुनिदैन तर सत्य यहि हो । तीन वर्षअघिको महासंघ हेर्नुहोस, अहिलेको महासंघ हेर्नुहोस् । अहिले महासंघमा परिपक्व नेतृत्व छैन । भनिन्छ, नयाँ पुस्ता विश्वविद्यालय पढेको छ, धेरै विषयमा अपडेटेड छ, सक्षम छ र नयाँ पुस्तालाई नेतृत्व हस्तान्तरण गर्नुपर्छ । तर तपाई वर्तमान उपाध्यक्षहरुप्रति, नयाँ पुस्ताप्रति किन विश्वास गर्नुहुन्न ? नयाँ पुस्ता कसलाई भन्ने । म पनि भर्खरै ५१ वर्षको भएँ । महासंघमा कोही ६० वर्षको छन्, कोही ४० वर्षका होलान् । धेरै साथीहरु ४५ देखि ५५ को बीचमा हुनुहुन्छ । तपाई आफै भन्नुहोस् को नयाँ, को पुरानो पुस्ता ? उच्च नेतृत्वमा पुग्न अनुभव संगालेको मान्छे हुनुपर्छ, पहिचाहन बनेको व्यक्ति हुनुपर्छ, क्षमता प्रदर्शन भएको व्यक्तित्व हुनुपर्छ । अहिले नेतृत्वको दावी गर्नेहरुसँग त्यो देखिदैन । मैले मात्र भनेको होइन, अरुले पनि त्यहि भनिरहेका छन् । खारिएको नेतृत्वको लागि अध्यक्षको निर्वाचन प्रत्यक्ष हुनुपर्छ भनिएको हो, पहिलाको अभ्यास पनि त्यहि हो । देशभर चिनिएको व्यक्ति चुनिन्थ्यो । उम्मेदवारका राम्रा नराम्र सबै पक्ष वहसमा आउँथे । र, योग्य, सक्षम व्यक्ति चुनिएर आउँथ्यो ।