सुदीप आचार्य पोखरामा जन्मिए । बुढानिलकण्ठमा पढे । अमेरिकाबाट इन्डस्ट्रियल इन्जिनियरिङ ब्याच्लर डिग्री गरेर नेपाल फर्किए ।

उद्यमी कृष्ण आचार्यको छोरा सुदीप पनि व्यवसायबारे नै योजना बुन्थे । ‘बुबाले रोटी प्याकेजिङ उद्योगबारे सोच्नु भएको रहेछ । मैले अमेरिकामा यस्तो रोटी किनबेच भएको देखेको थिएँ । नेपालमा पनि चल्छ भनेर हामीले ‘त्रोतिया’ ब्राण्डमा रोटी प्याकेजिङ उद्योग खोल्यौ ।’

अमेरिकाबाट फर्केको तन्नेरीले भक्तपूरमा रोटी उद्योग खोले । सुदीपको पहिलो उद्योग घाटामा गयो ।

‘अमेरिकाबाटै मेसिन ल्याएका थियौं । दक्ष जनशक्ति पनि अमेरिकाबाट ल्याएका थियौं । तर धेरै विषयमा तालमेल मिलेन । उद्योग सञ्चालनमा आएदेखि नै समस्याहरु आए । सन् १९९७ ताकाको कुरा हो । करिब साढे २ करोड घाटा खाएर उद्योग बन्द गर्यौं’ त्यतिबेलाको नैरास्यता अहिले पनि उनकाे अनुहारमा झल्कियो ।

नेपालको बजार अहिलेको जस्तो विकसित थियो भने त्यो उद्योग चल्न सक्ने तर त्यतिबेला बजार विकास नै नभएकोले उद्योग नचलेको उनको विश्लेषण छ ।

त्रोतिया रोटी उद्योग बन्द गरेर उनी फेरि अमेरिका गए । इन्डष्ट्रियल इन्जिनियरिमा मास्टर डिग्री हासिल गर्ने क्रममा उनले अमेरिका, जापान, यूरोपका धेरै देशहरुमा व्यापार गर्न भ्याए । नेपालमा डुबेकोभन्दा धेरै ठूलो रकम उनले मास्टर डिग्री गर्दै गर्दा व्यापार गरेर कमाए । ‘हिसाबै त राखिन तर मनग्य कमाएँ,’ मुस्कुराउँदै उनले भने ।

त्यतिबेला नेपालमा पस्मिना र गार्मेन्ट व्यापार मौलाएको थियो । अमेरिकामा बसेर उनले यूरोप, जापानसम्म नेपाली गार्मेन्ट तथा पस्मिना बेचेँको अनुभव सुनाए । ‘नेपालमा ४० डलरमा किनेको सामान अमेरिका हुँदै जापानमा लगेर ३०० डलरसम्ममा बेचेँ’ उनले २२/२३ वर्ष पुरानो व्यवसायिक यात्रा सम्झिँदै सुनाए ।

त्यतिबेलासम्म उनको विजनेश माइन्ड विकसित हुँदै थियो । छोराको व्यापार चम्केको देखेर बुबा कृष्ण आचार्यले गार्मेन्ट उद्योग खोल्न लागेका थिए । तर सुदिपले बुबालाई रोके । भनेछन–‘यो फेसन विजनेश हो । फेसन छिटोछिटो परिवर्तन हुन्छ । यस्तो प्रकृतिको उद्योगमा लगानी गर्दा जोखिम बढी हुन्छ । चलुन्जेल किन्ने–बेच्ने, फेसन चेन्ज भएपछि छोड्ने ।’

सन् २००० पछि धेरै नेपाली गार्मेन्ट उद्योगीहरु डुबे तर सुदीप डुबेनन्, बुबा पनि जोगिए ।

सन् २००२ मा मास्टर्स तहको अध्ययन सकेर सुदीप नेपाल फर्किए । त्यतिबेला उनले बिन्दाबासिनी हाइड्रोपावरको प्रबन्ध निर्देशकको जिम्मेवारी लिए । काम फटाफट हुँदै गयो । प्रोजेक्ट पीपीए गर्ने तहमा पुग्यो । जलविद्युत क्षेत्रमा भर्खरै निजी क्षेत्रको लगानी हुँदैथियो । त्यहिबेला माओवादी–सरकारबीच सशस्त्र द्धन्द चर्केदै गयो । लगानीकर्ताले पैसा नहाल्ने भए । सुदीपको दोस्रो प्रोजेक्ट पनि अधुरै रह्यो ।

त्यहिबेला नै सुदीपले भरतमोहन अधिकारीकी छोरी लिमा अधिकारीसँग बिहे गरे । लिमाको उच्चशिक्षा चीनमा भइरहेको थियो । सुदीप पनि चीनमा पुगे । लिमालाई चिनियाँ भाषाको ज्ञान थियो, सुदीपको अंग्रजीमा दख्खल । नेपाली दुबैको मातृभाषा भैहाल्यो । दुबै जना मिलेर चीन, अमेरिका र नेपाली बजारलाई जोड्ने प्रकारको व्यवसायको बारेमा सोच्न थाले । तर, त्यसतर्फ कुनै प्रगति भएन ।

उनी सन् २००५ लिमालाई साथमै अमेरिका पुगेको थिए । त्यहिबेलामा तत्कालिन राजा ज्ञानेन्द्रले ‘कु’ गरे । उपप्रधान तथा अर्थमन्त्री भरतमोहन अधिकारी (ससुराबुवा) लाई घरमै नजरबन्दमा राखियो ।

‘२/३ महिनापछि नै फर्केर आउने सोंचका साथ हामी अमेरिका गएका थियौं । तर नेपालमा विकसित राजनीतिक घटनाक्रमले नेपाल फर्कन मन लागेन । हामीले अमेरिका नै बस्ने निर्णय गर्यौं । र, एउटा टिम बनाएर कार्पेटको कारोबार गर्न थाल्यौं’ उनले भने–‘झण्डै ३ वर्षजति सो कारोबार गर्दैगर्दा हामी अमेरिकामा नै सेट भए जस्तो लाग्थ्यो ।’

सन् २००८ मा नै अमेरिकाको हाउजिङ क्षेत्रमा ठूलो मन्दी आयो । कार्पेट व्यापार थला परेको थियो । उनी फूर्सदिला भएका थिए । पारिवारिक भेटघाट गर्न उनी नेपाल फर्किए । त्यतिबेला नेपालमा लोकतन्त्र स्थापना भईसकेको थियो । व्यवस्था परिवर्तनसँगै नेपालको अवस्था परिवर्तन आउनेमा उनी आशावादी बने । र, निर्णय गरे–‘अब नेपालमै व्यवसाय थाल्छु, यहि केही गर्न सकिन्छ ।’

उमेर र अनुभवको हिसाबले उनमा परिपक्वता आईसकेको थियो । उनले हाइड्रो, बैंकिङ, घरजग्गा लगायतको धेरै क्षेत्रमा राम्रो प्रतिफलको सम्भावना देखे । ‘शुरुमा मैले हाइड्रोपावरमा नै काम गर्ने हिसाबले निर्णय गरें । त्यहि बीचमा केही जग्गाको कारोबार पनि गरें, जहाँबाट मनग्य सफलता मिल्यो ।

डिसहोममा बुबाले लगानी गरिसक्नु भएको थियो । तर लगानी डुब्दै गएको थियो । ‘एक ढंगले यो फेल प्रोजेक्टको रुपमा थियो’ उनले भने–‘शुरुवातको अवस्थामा म यसको सल्लाहकारको भूमिकामा प्रवेश गरेको थिएँ ।’

उनले यस्तो प्रविधि अमेरिकामा देखेको थिए तर सेवा प्रयोग गरेका थिएनन् । नेपालमा यसको सम्भावना छ भन्ने उनलाई पनि लाग्यो । तर यसमा कति लगानी चाहिन्छ, कुन विन्दुमा कम्पनीले नाफा कमाउन सक्छ लगायत व्यवसायिक ज्ञान अरु लगानीकर्तालाई जस्तै सुदीपलाई पनि भएन । ‘यो विषयमा म पनि चुकेको हुँ’ उनले बिना हिचकिचावट कुरो खोले ।

दुई कम्पनी मर्ज हुँदा ७२ करोड पुँजी हुनुपर्नेमा ३६ करोडको भएछ । मर्ज कसरी हुन्छ भन्ने सरकारी मान्छेलाई पनि थाहा नभएको र निजी क्षेत्रलाई पनि थाहा नभएको बेलामा डिस नेपाल र होम टीभी मर्ज भएर डिसहोम बनेकोले त्यसमा धेरै दुःख पाएको उनले सुनाए । मर्जपछि धेरै घाटा भयो । उनले लामो सास लिँदै भने–‘यो कम्पनी त डुबेकै हो नि । लगातार ५/६ वर्षसम्म पुँजी थपेको थपै गर्यौं । सोचेभन्दा धेरै लगानी भयो । अब बल्ल ठिक अवस्थामा पुगेको छ ।’

कम्पनीको सेयर पुँजी करिब ३०० करोड रुपैयाँ छ । ऋण करिब २०० करोड रुपैयाँ छ । १० लाखभन्दा बढी सक्रिय ग्राहक छन् । एक वर्षअघि मात्र शुरु गरेको इन्टरनेट ग्राहकको संख्या १ लाख ६० हजारभन्दा बढी ग्राहक भएका छन् । गत आर्थिक वर्षमा करिब ५०० करोड रुपैयाँको कारोबार भएको छ ।

दर्जन कम्पनीका मालिक

कामना सेवा विकास बैंकका अध्यक्ष, डिस होमका प्रबन्ध निर्देशक, डीएचआईको अध्यक्ष, मल्टिपल इनिर्जी प्रा.लि.को सञ्चालक रहेका आचार्य धेरै कम्पनीहरुमा प्रवद्र्धक रहेछन् । सबै कम्पनीको नाम खुलाउन त चाहेनन् तर यसरी व्याख्या गरे–‘प्रभु बैंकमा मेरो १० करोडभन्दा बढी लगानी छ । तर त्यहाँ कही पनि देखिन्न । आफन्त, चिनजानका साथीहरुले राम्रो आईडियासहित लगानीको प्रस्ताव ल्याउँछन्, ५/१० लाख लगानी गरिएका हुन्छन्, त्यसमा म प्रवद्र्धक भनेर सुनाउनुको के अर्थ ?’

साना ठूला धेरै कम्पनीमा लगानी भएको उनले बताए ।

हामीले सुदीपलाई एउटा सफल उद्यमीको रुपमा चित्रण गर्दै थियौ । तर उनले अस्वीकार गरे । ‘म सफल उद्यमी हो कि होइन म आफै भन्न सक्दिन । व्यवसाय कहिल्यै पनि एकैनाशले अगाडि बढ्दैन । उतार चढावमा भइरहन्छ’ उनले आफ्नै उदाहरण दिए–‘कुनै बेला डिसहोम असफल कम्पनी थियो । मेरो ८ करोड लगानी डेढ करोडमा झरेको थियो । अहिले व्यवसाय राम्रो भैरहेको छ । प्रविधिमा आधारित कम्पनी हो, भोलि फेरी संकटमा पर्न सक्छ ।’

विजनेश हंगर

सार्थक जीवनको लागि सन्तुष्टि सबैभन्दा महत्वपूर्ण हुन्छ । सन् १९८० देखि १९९०सम्म उनको परिवार काठमाडौंमा डेरामा बस्थे । अमेरिकामा कलेज भर्ना फारमको २५ डलर तिर्नुपथ्र्यो । तर सुदीपले भर्ना पाउने निश्चित भएपछि मात्र २५ डलर तिरेको पनि सुनाए । उद्योगीका छोरा भएपनि सुदीपले खर्चका सीमाहरु देखेभोगेका थिए ।

सन्तुष्टि विगतसँग तुलना गरेर पाउन सकिने बताए । ‘हामी कहाँबाट कहाँसम्म आइपुग्यौ भनेर हेर्दा सन्तुष्ट हुन्छु । तर यो होइन कि अब म फुर्सद लिएर बस्छु ।’

उनीभित्र उनकै शब्दमा ‘विजनेश हंगर’ व्यापक छ । त्यसैले उनले नयाँ नयाँ कम्पनी र विजनेशको बारेमा सोचिरहेका हुन्छन् । ‘व्यवसायमा जहिले पनि उतारचढावमा भइरहन्छ । तर व्यवसायिक निरन्तरसँगै यसको लेबल परिवर्तन भइरहेको वा विस्तारउन्मुख भइरहेको हुनुपर्छ’ उनले व्यवसायिक मोडेलको बारेमा भने–कुनै पनि व्यवसायीले मैले एउटा काम गर्छु र त्यसलाई पूर्ण रुपमा सफल बनाउँछु भन्ने उदाहरणहरु हिजोआज कम छन् । त्यसैले व्यवसाय सञ्चालन गर्दै जाँदा व्यवसायीले आफ्ना प्लेटफर्म थप्दै जानुपर्छ ताकि उसको घेरा फराकिलो बन्दै जाओस् ।’

कविको दिमागमा कविता फुरे जस्तै उद्यमीको दिमागमा व्यवसायिक आईडिया आईरहने उनले बताए । इन्टरनेट, टिभी च्यानल डिस्ट्रीव्यूशन, आई टिभी, लगायत कन्टेन्ट डिस्ट्रव्यूशनमा डिस होम पायोनियर बनिसकेको छ । व्यवसायमा सफलता हासिल गर्न ग्राहकको माग पुरा गर्ने र नयाँ सिर्जना गरेर ग्राहकलाई पस्कने दुबै काम गर्नुपर्ने उनको भनाई छ ।

‘कतिपय अवस्थामा ग्राहकको माग अनुसार बस्तु तथा सेवा दिन सक्नुपर्छ । कतिपय अवस्थामा ग्राहकको माग सिर्जना गर्ने, ग्राहकलाई नै डोहोर्याउने गरी वस्तु तथा सेवा उत्पादन गर्नुपर्ने हुन्छ’ उनले भने–‘कतिपय अवस्थामा ग्राहकहरुले हामीलाई डोर्याउँछन भने कतिपय अवस्थामा हामीले ग्राहकलाई डोर्याउनु पर्दछ ।’

डिसहोमले पछिल्लो समय डाटा सेन्टरको रुपमा डिस्सहोम क्लाउड सेवा शुरु गर्दैछ । ‘सानो स्केलदेखि ठूलो स्केलमा विजनेश गरिरहेको व्यवसायीलाई डेटा, सर्भर, प्राविधिक सहयायता दिने छौं । इन्टरनेट सेवा पनि हामीसँग भएकोले क्लोज नेटवर्क सेवा दिने छौं । एउटा कम्प्यूटर मात्र भएको व्यवसायीलाई पनि हामीले हाल बैंकले प्रयोग गर्दै आएको सुविधासहरको सफ्टवयर, सर्भर, जेनेरेटर, आईटी म्यानपावर सबै सुविधा हामी दिने छौं’ उनले नयाँ योजना सुनाए ।

बुबा नै व्यवसायिक गुरु

‘मलाई व्यवसाय सिकाउने गुरु भनेको मेरो आफ्नै बुवा हुनुहुन्छ । उहाँले शुरुवातदेखि नै नयाँ–नयाँ कुरा गर्ने गर्नुभएको रहेछ । रारा चाउचाउ, म्याक्रोनी, चोकोफन, आदि धेरै नयाँ उत्पादनहरुको शुरुवात उहाँले गर्नुभएको छ । पोखराको महेन्द्रपुलमा पहिलो होटेल बुवाले खोल्नुभएको थियो’ सुदीपले भने–‘डिसहोममा पनि शुरुमा बुबाले नै लगानी गर्नुभएको थियो । म त पछि छिरेको हुँ ।’

कृष्ण प्रसाद आचार्य

अलिकति नयाँ पन खोज्ने, केही जोखिम लिएर काम गर्ने बुबाको शैली सुदीपलाई मनपर्छ । डिस होमले जस्तै सेवा आफूले अमेरिकामा देखेको तर बुबाले यो विजनेशमा पहिले नै हात हालेको उनले सम्झिए । ‘पाइनियरिङ गर्ने काममा जहिलेपनि मेरो बुवाले इनिसियसन लिएको देखिन्छ । म बुवाको सोच्ने र काम गर्ने शैलीबाट धेरै नै प्रभावित छु’ उनले भने ।

स्कूलदेखि वहुविधामा

सुदीप सानैदेखि बहुविधामा रमाउँथे । एसएलसीपछि बुढानिलकण्ठमा साइन्स विषय लिएर ओलेभल अध्ययन गर्दै गर्दा मर्डन इन्डियन स्कूलमा कमर्श पढ्न थालेका थिए । ‘एकै समयमा ओलेभल र कमर्श पढ्न कसैले पनि सक्दैन थिए, तर मैले मिलाए । त्यसभित्र पनि लामो कहानी छ’ उनले भने ।

सन् १९९१ मा आइ ट्वान्टीको फर्म भरेर अध्ययन भिसामा अमेरिका गए । आइ ट्वान्टी खासमा हाई स्कूल तहको शिक्षा हो । उनी हाईस्कूल भर्नाको प्रक्रियामा थिए । त्यहिबेला एक आफन्तले ओलेव पढेको विद्यार्थीले सोझै कलेज पढ्न सक्ने सुविधाको बारेमा जानकारी दिए । ‘म हाइस्कूल भर्ना प्रक्रिया छोडेर विश्वविद्यालय भर्ना हुने प्रक्रियामा सामेल भए । ओलेभल गरेको कारणले विश्वविद्यालयले मलाई भर्ना लिने भयो ।’

भर्नाको क्रममा उनले कम्प्यूटर इन्जिनियर रोजे । तर उक्त विषय पढ्नको लागि अंग्रेजी बोल्ने क्षमताको जाँच हुने रहेछ । नेपालीमा बुझेर अंग्रेजीमा ट्रान्सलेट गर्ने नेपालीले उक्त भाषा परीक्षा पास गर्न सम्भव देखेनन् । त्यसपछि उनले अरु विकल्पहरु हेरे, इन्डस्ट्रियल इन्जिनियरिङ, मेकानिकल इन्जिनियरिङ, अरु इन्जिनियरिङ विषयहरु थिए । ‘मेरो बुवाले सँधै नै उद्योगी बन्नुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो । मलाई लाग्यो इन्डस्ट्रियल इन्जिनियर नै काम लाग्ला । मैले सोही विषय नै रोजेर पढ्न शुरु गरें ।’

शुरुमा घरबाट पैसा लगेपनि पढ्ने क्रममा भने घरबाट पैसा लैजान हुन्न भन्ने सोच उनीमा त्यतिबेलै रहेछ । त्यसैले अमेरिकामा बस्दा पनि काम गर्दै पढ्दै गरेका थिए ।

कस्तो व्यवसाय गर्ने ?

पैसा छ तर के व्यवसाय गर्ने ? यस्ता प्रश्न थुप्रै सुनिन्छ । सुदीपसँग के छ सुझाव ? हामीले सोध्यौ । ‘व्यवसाय छनोट गर्ने कुरा वास्तवमा चुनौतिपूर्ण विषय नै हो । व्यवसायलाई खासगरी दुई तरिकाबाट अगाडि बढाउने गरिन्छ । एउटा ग्राहकको चाहना र आवश्यकता अनुसार अगाडि बढाउने र अर्को आफ्नो व्यवसायमा ग्राहकलाई डोर्याउने । यसमा ग्राहकको चाहना र आवश्यकता अनुसारको विकास गर्ने कुरा नै सजिलो हुन्छ र जोखिम पनि कम हुन्छ’ उनले भने–‘व्यवसाय गर्नको लागि युनिक भ्यालुको सिर्जना हुने क्षेत्रलाई रोज्नुपर्छ । आज लगानी गरेर भोली पैसा कमाउँछु भनेर व्यवसायमा लगानी गर्न हुँदैन ।’

ग्राहकलाई सन्तुस्ट बनायो पैसा सजिलोसँग कमाउन सकिने उनको बुझाई छ । शुरुमा नै पैसा सोच्यो भने व्यवसायको सफलता प्राप्त नहुने उनको भनाई छ ।

सन्तुष्टि नै अन्तिम

‘व्यवसायबाट प्राप्त हुने भनेको सन्तुष्टि हो । बाहिर घुम्दा मानिसहरुको घरमा डिसहोमको छाता देख्दा, जलविद्युत परियोजनाबाट निस्केको विजुलीबाट मानिसहरुको घरमा बिजुली बलेको देख्दा मनमा सन्तुष्टिले भरिन्छ’ उनले भने ।

दैनिकी रुपमा आफूलाई स्वस्थ र फूर्तिलो राख्न आवश्यक अभ्यास गर्छन । बिहान साइक्लिङ गर्छन । किताब पढ्न शुरु गरेपछि सक्ने बानी रहेछ उनको । अंग्रेजी गीत पनि सुन्छन् तर लोकदोहोरी धेरै मन पर्छ सुदीपलाई । ‘सायद म पोखराको भएरपनि होकी लोक ठाडो भाका निकै मन पर्छ’ उनले भने । सुदीप प्रकृतिसँग रमाउँछन् । ‘मलाई चराहरु मनपर्छ । कुनै बेला फुर्सद लिएर चराहरु हेर्ने मन छ’ उनले भने ।

५ सय घुस खुवाएपछि…

सन् १९९६ मा नेपाल फर्किदा सुदीप आचार्यसँगै अमेरिकाको केही संस्कार र सभ्यता नेपाल आएको थियो । उनी एक प्रकारको सिस्टममा हिंड्ने भएका थिए । अरुबाट पनि त्यहि अपेक्षा गर्दथे ।

उनको नाममा रहेको जग्गाको हालसाविक गर्नु पर्ने थियो । त्यसका लागि उनी ३ महिनासम्म मालपोत धाए । तर काम भएन । अन्तिममा मामालाई लिएर मालपोत कार्यालय गए । मामाले ५ सय रुपैयाँ कर्मचारीको हातमा राखिदिएपछि खुरुक्क काम भयो । ‘सो घट्नापछि मैले नेपालको प्रशासनिक अवस्था बुझें । नेपाललाई व्यवहारिक रुपमा चिनेँ’ उनले भने–‘त्यसपछि काम गर्ने क्रममा त्यस्ता धेरै घट्नाहरुलाई मैले साक्षात्कार गर्नुपरेको छ ।’

सम्बन्धित शिषर्कहरु

संस्थापकहरूले ‘स्टार्टअप ब्रान्डिङ’ मा गर्ने यी १० गल्ती जसका कारण डुब्छ व्यवसाय

यी हुन् लगानी सम्मेलनमा निजी क्षेत्रबाट सोकेस गरिने ३१ परियोजना, कुन क्षेत्रबाट कति ?

कतारमा बोतल पानी निर्यातको अवसर, वार्षिक चार करोड डलरको बजार

ह्वासिङ नारायणी सिमेन्टले थप्यो साढे ६ अर्ब लगानी, डाबर नेपाल पनि आक्रामक बन्दै

कति सान्दर्भिक छ त्रिविकै प्रादेशिक विश्वविद्यालय खोल्ने योजना ?

भारतका ‘स्टार्टअप बिजनेस’ मा किन थपिँदैछन् असफलताका अध्याय ?