हजुरबा, म र छाेरी
२०७७ जेठ २४ गते १९:१८ रमेश भट्टराई ‘सहृदयी’
“बाबा कोलोना भाइलच भनेको के हो ?”
सानी छोरीले आफ्नै लवजमा जिज्ञासा राखिन् ।
“जतासुकै बाहिर हिँड्यो भने, पसलको चकलेट, चाउचाउ खायो भने पेटमा ऐया बनाउने डरलाग्दो– लायन (सिंह) जस्तै हो ।” मैले उत्तर दिएँ ।
छोरीले बुझेको झै गरी टाउको हल्लाइन् । मानौँ समर्थनमा ।
“बाबा यो कचली (कसरी) आम्छ (आउँछ) ?”
“यो गाडी चढेर, हवाइजहाज चढेर आउँछ ।”
यो कुरा चाहिँ मैले सही नै भनेको भान भयो ।
केवल सानो विषाणु “कोरोना भाइरस” ले संसारमै यत्तिका धेरै मान्छेलाई कसरी भयभित तुल्याउन सकेको होला ? आखिर मानिस नै उसको सहयात्री बन्यो । हवाइजहाजमा सररर यात्रा गराउने पनि मानिस र उसँग डराउने पनि मानिस । चीनको वुहानमा गरिएको कठोर निर्णयलाई स्पेन, अमेरिका, भारतदेखि विश्वले नै किन हलुका रूपमा लियो ? आखिर भाइरसले सीमाको नियम देख्थ्यो र ! महामारीको विपद् व्यवस्थापनमा र सचेतनाको अभावले मान्छे भयभित भयो ।
“यो कोरोना त लिसोझैँ, ऐँझेरुझै या त भनौँ आफैँमा जरा नभएर पनि सीमालीकै आडमा फैलिने पहेँलो लहरोझैँ रहेछ, हजुरबा ।” मलाई मेरो हजुरबाको चित्त बुझाउन समर्थ भएकोमा खुशी लाग्यो ।
मानौँ म कोरोनाको विशेषज्ञ नै हुँ । मैले मेरा हजुरबादेखि मेरी साढे तीन वर्षे छोरीसम्मलाई कोरोनाको ज्ञात-अज्ञात विषयलाई बुझाउन पाउँदा त खुशी मान्नैपर्छ । नोेबेल कोरोना अर्थात् कोबिड १९ को विश्वयात्राको ताण्डवमा म कति जानकार हुँ कुन्नि । भनिन्छः साबुनपानीले मिचीमिची हात धुनुपर्छ, भिडभाडबाट जोगिनुपर्छ, सामाजिक दूरी कायम राख्नुपर्छ इत्यादि सचेतनाका सन्देश । म आफैँले आफैँलाई अपनाउन सक्छु । कमसेकम मेरै लागि । अर्गानिक विधिमा । तर, म उठ्दा, बस्दा, सुत्दा, फेरि उठ्दा, “प्रिय साथी इन्टरनेट” । सामाजिक सञ्जालका दस्तावेजभित्र उही कोरोनाका नामसँगै घोत्लिन्छु । मानौँ म पनि “घोप्टेयुग” को एकजना सक्रिय कार्यकर्ता ।
लेखक
मेरो हजुरबा भन्नुहुन्छ-“बाँच्नु नै ठूलो कुरा हो । सम्पत्ति त हातको मैलो हो ।” कोरोनाले पैसाका निम्ति नसुत्ने मान्छेलाई पहिलोपटक जीवन रक्षाका निम्ति घरमा सुत्न दियो । पैसाको तनाव भिर्नेले पहिलोपटक जीवनरक्षाको बारेमा सोच्यो । २१ औँ शताब्दीको युगमा सङ्कटको पहाडभित्र एकपटक प्राकृतिक जीवनको सन्देश प्रवाह भइरहेको छ । अलिकति प्रकृतिले रम्यता पस्कँदै छ, आत्मनिर्भर रहने वन्यजन्तु स्वच्छन्द विचरण गर्दै छन् । पूर्वीय “नमस्कार” संस्कृतिको विश्वव्यापीकरणको विषयले पनि विज्ञानसँग नातो गाँस्यो । अनि, प्रश्न तेर्सिन्छ– विज्ञान भनेको सर्वेसर्वा हो ? “हुलमुलमा जिउ जोगाउनु, अनिकालका बिउ जोगाउनु” हजुरबाको उक्ति आजकै सन्दर्भपरक । स्वर्ण अक्षरमा लेख्न योग्य । तब मैले भनेँ-“हजुरबा ! हुलमुलमा जिउ जोगाउनु भनेको ‘लकडाउन’ हो । अनिकालमा बिउ जोगाउनु भनेको चाहिँ ‘भोकमरीबाट बच्ने उपाय खोज्नु’ हो ।” छोरीका लागि उत्तर दिएँ– “छोरी लकडाउन भनेको ‘ज्ञ–ज्ञानी’ बन्ने हो । घरमै बसेर पढ्ने हो ।” छोरी विद्यालय जान नपाएकैमा खुशी छिन् । घरमै बसेर रमाएकी छिन् ।
हरेक मान्छे संसारमा नयाँ रहेछ अनि हरेक समस्या पुरानै हो । हरेक मान्छेले समस्यालाई भिर्छ, अनि संसारबाट जाने क्रममा यही धर्तीमा छोड्छ । म विनाशकारी कोरोनाको उक्ति परिवर्तित वंशजतिर घोत्लिन चाहेँ । डार्विनका विचारसँग । लुप्त गुण हुँदै फुत्त–फुत्त आवागमन गर्ने पुर्ख्याैली समानता बोकेका उस्तै सरुवाहरूको इतिहास । आततायी पीडाको इतिहास । १३–१४ औँ शताब्दीतिरै “प्लेग” नामक रोग आएछ । सायद सम्बन्धका हिसाबमा त्यो कोरोनाको जिजुबा पर्ने हुन सक्छ । उसले पनि बढी आवागमन हुने क्षेत्र र शहरतिरै अड्डा जमाएछ । सन् १३४७ देखि १३५२ को “ब्ल्याक डेथ” ले युरोप (इटाली) बाट कान उखेल्न थालेको रहेछ । यो कोरोनाको मावलीतिरको जस्तो लाग्यो । कंशको जस्तो स्वभाव भएकैले लगभग ४० प्रतिशत अर्थात् २० करोड युरोपका मानिसको प्राणलाई सर्लक्कै निलिदिएको रहेछ । मानिस नवीन उपचार प्रविधि, सुविधा, शिक्षा र रोजगारको केन्द्र भन्दै शहरमा भिड गर्छ । बसिखाने अपेक्षामा मनुष्य पिरो नयन बोकेर बाक्लो समाजमा एक्लो जीवन जिउँछ । अमेरिका, युरोप, अस्ट्रेलियातिर हुरिन पाए नाक फुलाउँछ । सन् १५२० मा एसिया, युरोप हुँदै मेक्सिको, अमेरिकासम्म यात्रा गरेको कोरोनाकै काका पर्ने “बिफर” ले लगभग ५ करोड ६० लाख मानिसको ज्यान लिएको रहेछ । सन् १८५५ मा चीन (युनान) बाट जन्मिएर भारतको भूमिमा ताण्डव मच्चाएको “तेस्रो प्लेग” पनि कोरोनाको नजिककै परिचित हुन सक्छ । यसले पनि १ करोड २० लाख मानिसको जीवनलीला समाप्त गरिदियो । १९१८ मा “स्पेनिस फ्लु” ले विश्वमा करिब ५ करोड मानिसको प्राण हरण गर्यो । यस विरुद्धको खोपको विकास पनि सन् १९४० मा मात्र भयो । कोरोना विरुद्धको औषधी वा खोप निर्माणका लागि सायद अहिलेको प्रविधि र मानिसको बुद्धिमता नै विपत्तिका सहायक बन्छ । यसको पाशविकता र कोरोनाको अनुहार मिल्छ । त्यतिखेरै प्रयोग भएको “क्वारेन्टाइन” शब्दको अर्थलाई म आज बल्ल बुझ्न–बुझ्न लागेको जस्तो हुँदै छु । त्यतिखेर नै सामाजिक दूरी कायम राख्न भनेर विद्यालय, मन्दिर, मस्जिद आदि भिडभाडलाई बन्द गरिएको रहेछ । तर, मैले मेरा हजुरबा र छोरीलाई “क्वारेन्टाइन, आइसुलेसन, लकडाउन” आदिको अर्थलाई अझै राम्रोसँग बुझाउन सकेकै छैन ।
हजुरबाले भन्नुभयो-“२०२८ सालमा घोर अनिकाल बिहोरियो ।” मैले सोचेँ– तबदेखि आजसम्म हाम्रो कृषिप्रधान देशले कसरी आफूलाई समृद्ध तुल्यायो र ! बरु खेतीयोग्य जमिनमा प्लटिङ भए । बरु आपसी राजनीतिक विद्रोहलाई प्राथमिकता दिइरहियो । आखिर राजनीतिक विषय मात्र ठूलो भयो । सामाजिक, सांस्कृतिक, पर्यावरणीय जीवनका विषय छायाँमै रहे । मुलुकमा ठूला–ठूला राजनैतिक क्रान्ति र परिवर्तनका कुरा आए । नेपाल बन्द भन्दै गरिएका काटाकाट र मारामारको ताण्डवले सिन्दुर पुछिए, काख र कोख रित्तिए । परिणामतः शान्ति, संवाद र सहकार्यकै बाटो निर्णायक रहेछ । २०४५ र २०७२ का भूकम्पले पनि मानवताको चेतना र आत्मनिर्भरता सिकाएन । वर्षेनी भयङ्कर बाढी आए, डुबान भए तर पनि सतर्कताका बारेमा सोच्न सकिएन । यी त आखिर प्राकृतिक विपत्ति थिए । “नाकाबन्दी” छिमेकीद्वारा गरिएको मानवनिर्मित विपत्तिले पनि हामीलाई स्वाभिमानी र आत्मनिर्भर हुन सिकाएन । हुन त त्यतिखेर दाउरा बालियो, ग्याँस खानीको सर्वेक्षण समेत भएका समाचार आए, विकल्पका थुप्रै तरिका बजारमा सुझावको झोला भिरेर आए अनि नाकाबन्दी खुल्दानखुल्दै विलय भए । आखिर-विकास, अवसर, अध्ययन, स्वास्थ्योपचारको अभिलासाले शहरीकृत गरायो । अझ बढी त द्वन्द्वकालले थुप्रै परिवारलाई नै शहरतिर लघार्यो । भूकम्पले समेत गाउँ फर्काउन सकेन । बरु राहतलाई तह लगाउनका लागि गाउँमा सानो टहरो बनाइयो । चाहे त्यो बिस्याहार होस् । राहतकै आहत भयो । नक्कली र सक्कली पीडित अनि सक्कली र नक्कली दाता ।
गाउँको जग्गा बाँझो राखेर भाडाको कोठामा बास्मतीको भुजा ज्यूनार गर्ने हामी पसलेसँग भन्छौँ– “यो सब्जी ताजा हो र ! बासी जस्तो छ ।” कोरोनाले मानिसको बुद्धिको बिर्को खोल्दिए महामारीरूपी अभिशाप पनि बाँच्नेको लागि वरदान हुनेथ्यो ।
गाउँको जग्गा बाँझो राखेर भाडाको कोठामा बास्मतीको भुजा ज्यूनार गर्ने हामी पसलेसँग भन्छौँ– “यो सब्जी ताजा हो र ! बासी जस्तो छ ।” कोरोनाले मानिसको बुद्धिको बिर्को खोल्दिए महामारीरूपी अभिशाप पनि बाँच्नेको लागि वरदान हुनेथ्यो । एकजना मलेसियामा कार्यरत दाइले भन्नुभयो– “मलाई घरको यादले दुःखाउँछ । घरमा आउन पनि मिल्दैन । पैसा सकियो । हामीलाई काम नगरेको दिनमा तलब पनि दिँदैन । एटियमसम्म जान सकिया छैन । खै कसरी बाँच्ने !” गरिबीले हृदयलाई गाँठो पारेर परदेशमा डन्डा मार्छ । आखिर बेरोजगारिताको पीडा र गरिबीले थिचेको छ । वास्तवमा कृषियोग्य जमिनमा महल ठड्याएर आयातित सामग्रीमा परनिर्भर हामी आफ्नै कोठेबारीलाई घृणा गर्दैछौँ । सङ्कटमा शहर त विरानो हुन्छ । एक्लो भीडमा विक्षिप्त छ मान्छे । गुणात्मक शिक्षा र स्वास्थ्यको भौतिक चाहनाको लालसमा कङ्क्रिट महलको घना बस्तीमा भूत जस्तो हुन्छ ।
पलायनवादी सोचभित्र परनिर्भरताको पराकाष्ठालाई झेल्दै छ । तनाव ओढ्छ अनि तनाव बिसाउँछ । कृत्रिमताभित्र टेकेर प्राकृतिक जीवनको आलापमा दुःखी हुन्छ । कौसीको गमलामा धनीया पत्तामा पर्यावरणीय सुख चाहन्छ । हजुरबा भन्नुहुन्छ– “शहरमा त महामारीको महासङ्कट आइपर्यो भने सबैभन्दा पहिला अत्यन्तै निम्न वर्गबाट पीडा सुरु हुन्छ ।” हो, हुनेलाई मस्ती नहुनेलाई सास्ती हुन्छ । तर, यदि सचेत जनता भएका स्थानमा महाविपत्ति आयो भने सबैभन्दा बढी पीडा धनाढ्यहरूमा हुन सक्छ । किसानहरूले आफ्ना लागि अन्नपात सङ्कलन गरेर राखेकै हुन्छन् ।
लास जलाउँदा त भीआइपीको दर्जा हुने स्थानमा अनि न्यायको भिख माग्दै गरेका मृतात्माहरू सायद चिहानमा कोटा पद्धतिलाई खोतल्दा हुन् । विडम्बना महामारीका लप्का सेलाउँदै जाँदा उही शहर व्यापार, लुट, ठग, घुसखोरीमा उसै गरी जाग्दै जान्छ । उसै गरी चलायमान हुन्छ । उसै गरी आत्महत्याका घटना बढ्लान् । त्यसपछि नवउदारवादले वरदान बनाइदिएको निजीकरणको मारमा गरिबले गरिबकै स्थानमा कोच्याइदिन्छ । सार्वजनिक सेवाको गुणस्तर वृद्धिमा अधिनायकवाद र नवअधिनायकवादको कालोधन बटुल्ने पासो थापिन्छ । च्याँखे दाउमा । दुहुनु गाई बनाएर । सरकारी काम र कार्यालयमा अविश्वासको बादलले ढाकिरहन्छ । हैरानी र बेचैनीले अड्डा जमाउँछ । मानवताको ठूलो तगारो । चुनावी नारामा, घोषणापत्रमा, नीति तथा योजनामा कोरिएका स्वप्नाभित्र स्वतन्त्रताको ऐठन हुन्छ ।
आधा शताब्दीकै अन्तरालमा प्रकृतिको प्रतिद्वन्द्वी बन्यो मानिस । आखिर प्रकृतिले आफ्नै अनुकूलताको अपेक्षा गरेको पनि त हुँदो हो । प्रविधिकै आडमा “कोरोना नियन्त्रण क्याम्पसुल” बनाउन प्रकृतिप्रदत्त जीवनको अपेक्षा मान्छेलाई हुन्छ । हजुरबाले भन्नुभयो– “आगामी पुस्ताका लागि पनि त योजना उन्नुपर्ने हो ! हामीले उनेका ‘बसुधैव कुटुम्बकम् र परोपकार नै धर्म हो’ भन्ने उक्तिको त ख्याल भएन नै ।” महामारी बाजा बजाएर पनि त आउने होइन । हाम्रा पुर्खाले प्रविधिसँग यति धेरै अन्तरसम्बन्ध गाँसेका हुँदा हुन् त आज मानिसको अस्तित्व नै सङ्कटको घेरामा पौडँदै हुन्थ्यो होला । महामारीको सहकर्मी पनि प्राविधिक दम्भ नै भयो ।
गरिब मान्छेले अप्ठ्यारोसँग जसरी सामना गर्न सक्छ त्यसरी विलासीले सक्दैन । पैसामा कमजोर भए पनि सङ्कटमा आत्मबल र शारीरिक दुवै बलमा सक्षम हुन्छ गरिब मानिस । समस्या ओढेर समस्या निल्दै समस्या ओकल्छ उसले । मानौँ ऊ समस्यामा विद्यावारिधि हो ।
सायद शताब्दीगत महामारीका आततायी दृश्यबाट लुछिएर मान्छे त्राहीत्राही भइरहन्थ्यो । कोरोनाले गरिब मार्ने महामारीको इतिहासलाई पल्टाएर सम्पन्नमै पीडाको मुसल प्रहार गरिदिएपछि फेरि प्राकृतिक, जैविक जीवन पद्धतिको मूल्यबोध हुनुपर्ने हो । अनि, पैसा ठूलो कि जीवन ? वैश्विक भविष्य कल्पनाको गहिराइ अचम्मको । गरिबी र खाद्यसङ्कटको डढेलोमा विश्व पिल्सिरहँदा मानवताको महल नढलोस् । मेरो हजुरबाले मलाई जीवन ठूलो भन्नुहुन्छ । मेरी सानी छोरी बिचरा अबोध छिन् त्यसैले “पैसा ठूलो” भन्छिन् तर तिनको भावनामा मानवता ठूलो छः वसुधैव कुटुम्बकम् ।
गरिब मान्छेले अप्ठ्यारोसँग जसरी सामना गर्न सक्छ त्यसरी विलासीले सक्दैन । पैसामा कमजोर भए पनि सङ्कटमा आत्मबल र शारीरिक दुवै बलमा सक्षम हुन्छ गरिब मानिस । समस्या ओढेर समस्या निल्दै समस्या ओकल्छ उसले । मानौँ ऊ समस्यामा विद्यावारिधि हो । मलाई समस्याका चाङभित्र घोत्लिन विवस बनायो । नेपालमा २०२० मा १५ प्रतिशत अर्थात् ४५ लाख मानिस अति गरिब मान्छे नै विश्वमा जसरी नै पीडामा पिरोलिने सम्भाव्यता रहने देखियो । केवल व्यवस्थाले किनभने गरिबी मान्छेको व्यवस्थामा बाँधिएको पासो हो । मानिस जन्मँदै गरिब जन्मँदैन । मरेर जाँदा धनीले धन लैजाँदैन । कामबाट बिदा नै नपाउनेको आलापमा सायद मेरी छोरीको जस्तो तोते लवजको जिज्ञासामूलक वचन सुन्ने रहर हुँदो हो । “एकान्तवास” को नियमलाई तोड्छ । कल्पनै नगरेको विश्वव्यापी जटिलताले तल्लो दर्जा दिइने महत्वपूर्ण कर्मवादी व्यक्तित्वमा गाँस र सासको समस्याले पिरोल्छ । जनताले कसरी बुझ्ने ? “लकडाउन” भनेको गाडी, पसल, सामाजिक सम्बन्धलाई बन्द गर्नुपर्ने अवस्था हो ! सरकार स्पष्ट सूचना नदिएकोमा गल्ति सम्झँदैन । अनि शिक्षाको उज्यालोबाट बञ्चित रहर बुझ्न नसक्ने, बुझ्न चाहेर पनि बुझ्न नजान्नेको मनोविज्ञानसम्म सोच्न सक्दैन तब निरीह मान्छे दण्डित हुन्छ ।
मानिस समस्या रहुन्जेल सचेतनाको ढोल पिट्छ अनि उही छेपारे । युद्ध विभीषीकाभित्र आफैँले निम्त्याएको मृत संवेदनामा जीवनको मूल्यलाई क्षणभरमा समाप्त गराउने मानिस नै हो । प्रकृति खुशी हुँदा गरिबलाई यसले दुःखी बनायो । आफ्नो जीवनरक्षाको आलापमा मानिस कोठाभित्र किन बन्दी बन्यो ! भलै पशुप्राणीबाट आयातित रोग हो तर मानिस बुद्धिमताको सदुपयोग नगरेरै पीडाको सिकार हुन्छ । संसारको मुखमा माक्सको मखुन्डो लगाइदियो अनि दम्भको मखुन्डो अलिकति उतारिदियो । लाखौँको प्राण लिएर ताण्डव मच्चाएको कोरोनाले धरावासीमा रक्तबीज बनेर भयभित तुल्याउँदा डाक्टरले भगवान् बन्नु छ । विना हतिहारको युद्धमा विजयको ध्वजा कसरी फहराउने ? विज्ञानले क्याप्सुल रच्नु छ ।
संसारको मुखमा माक्सको मखुन्डो लगाइदियो अनि दम्भको मखुन्डो अलिकति उतारिदियो । लाखौँको प्राण लिएर ताण्डव मच्चाएको कोरोनाले धरावासीमा रक्तबीज बनेर भयभित तुल्याउँदा डाक्टरले भगवान् बन्नु छ । विना हतिहारको युद्धमा विजयको ध्वजा कसरी फहराउने ? विज्ञानले क्याप्सुल रच्नु छ ।
देहान्तभन्दा एकान्त अवश्य ठूलो हो । हजुरबा भन्नुहुन्छ– “यो विज्ञानको हार हो ?” म भन्छु-“पुँजीवादको पतन हुनुपर्छ ।” तर म दोधारमा छु । दानवीरहरूलाई देख्दा– मानवतावादको प्रारम्भ हो कि अन्त्य ? मानवताभन्दा ठूलो जात हुँदैन अनि दया र प्रेमभन्दा ठूलो धर्म छैन । सबै शास्त्रका कुरा धर्मसँग तोलेर ज्ञान बिर्सन पारङ्गत मान्छे हामी । विज्ञान जान्दा शास्त्र बिर्सनुपर्छ भन्न जान्ने अनि सियो पनि अर्काकै भरमा परेर किन्ने हामी । पुर्खाको सीप र कलालाई पुनर्विकास नगर्ने, बरु छोड्ने अनि पुर्खालाई रुढीवादी भन्न जान्ने हामी । पुर्खाको नैतिक शिक्षाले आज व्यावहारिक चित्र देखाउँदा हामी शङ्काको घेरामा निर्लज्ज छौँ । अल्पज्ञान भिरेर । दिव्योपदेशभन्दा मार्क्सवाद ठूलो हुनुको अर्थ नवसामन्तको जन्म हो ? दम्भले उन्मत्त हुँदा मान्छे स्वार्थ कुइरोमा हराएको छ ।
प्रविधिले मान्छेलाई जन्माएको होइन, मान्छेले प्रविधिलाई जन्माएको हो । मेरो हजुरबुवा युट्युबमा महाभारत हेर्नमा व्यस्त हुनुहुन्छ । अनि भन्नुहुन्छ– “महत्वाकाङ्क्षी नेतृत्वका उत्तराधिकारी र आसेपासे दुर्योधन र दुस्सासन बनेपछि, अवसरवादी मामा शकुनीले अत्याचारको पासा फ्याँकेपछि पाण्डुपुत्रजस्ता असल, सत्यवादी, कर्मवादी, बलशालीले आँखाअघि धर्मपत्नीको वस्त्रहरण भएको देखेर पनि चुप बस्नुपर्छ ?! उल्टो वनवास, गुप्तवास, लाक्षगृहजस्ता विनागल्तीको सजाय भोग्नुपर्छ । काण्डैकाण्डमा फसाइएपछि त भिष्मपितामह, द्रोणाचार्य, कृपाचार्यजस्ता महारथी पनि द्रौपदीजस्ती रजश्वला भएकी नारीको वस्त्रहरणमा अन्धो बनेर सहन गर्छन् । प्रतिकार गर्दैनन् । अनि भिषण युद्धको पीडामा छिया–छिया भएका कुन्ती र गान्धारीको पीडालाई कसले बुझ्छ ?”
प्रकृति, जीवन र समाजको संरचनामा भोकको पीडाले थिचेपछि अहिलेको मान्छे अराजक बन्छ । प्रकृतिका हरेक सजीव तथा निर्जीवको अस्तित्व आवश्यक र अनिवार्य छ । मानिस एक्लै यो धर्तीमा बाँच्न चाहने निहित स्वार्थले अन्य प्राणीको जीवन समाप्त पारिरहन्छ भने त्यसको सजाय मान्छेले नै भोग्नुपर्छ ।
जैविक विकासको सारमा मानिस प्रकृतिप्रदत्त हुन सक्नुपर्छ नत्र विनासको डङ्का बजिरहनेछ । शक्ति, सम्पत्ति र सम्मानको घुम ओढेर । खाद्य सङ्कटको स्वीकारोक्तिमा त्रसित मनहरूले आर्थिक मन्दी, बेरोजगारिताको चुनौती क्षितिजमा पहाड बनेर ठडिँदै छ । मान्छेले स्वअहम् र महत्वाकाङ्क्षाले निम्त्याएका विपत्तिसँगका प्रतिविपत्तिका माझमा जुध्नु पर्ने सम्भाव्यतामा जकडिन्छ । तर, चिन्ता होइन चिन्तनको खुबी मानिसभित्र छ । आयातित चुनौतीको भारीमा थिचिएर राजनीतिक र सामाजिक सङ्कटको दायराभित्र हामी विछिप्त छौँ । समृद्धिको स्वप्नाभरि ऐठनले सताइरहँदा ग्रामीणीकरणको विकासमा नेपाल अघि बढ्न सक्छ । पेटपूजाको चुनौतीलाई उघारेर प्रवेश गरेपछि राजनीति तथा घरेलु जीवनको प्रताडना हुन्छ । भूकम्पीय समस्याबाट तङ्ग्रिन नपाउँदै बाढी, डुवान अनि कोरोनाको पीडा एकपछि अर्को लामबद्ध आइरहे । दातृ निकायसँग भिख मागेरै जीवन कतिसम्म चल्ला ? हजुरबा भन्नुहुन्छ-“मागेर धनी र दिएर गरिब होइँदैन ।” कोरोनाभन्दा कडा भ्रष्टचारको भाइरसले गरिब मुलुक आक्रान्त हुन्छ भने तिल पहाड बन्छ । ऋणको बोझमा थिचिएर देश कसरी तङ्ग्रेला ? तर, भित्री चाहनाले मानिसलाई विकेन्द्रीकृत पद्धतिसँग ग्रामीण जीवनशैलीको माग गर्दैछ । अनि आत्मस्वाभिमानी माटो सुहाउँदो आत्मनिर्भरताको ।
हामी साना र मझौला उद्योग र रोजगारीको अपेक्षामा छौँ । अनि आर्थिक स्रोत व्यवस्थापन र परिचालनमा विश्वसनीयता र पारदर्शिता नहुँदा, अनुशासनहीनताको मुसल बोकेर धमिलो पानीमा माछा मार्नेको लर्को लाग्छ । श्रमजीवीहरू रोगका लागि भनेर घरभित्र बसेर शोक र भोकको प्रतिशोध साँध्न सडकमा उत्रिए भने विश्व जोखिम प्रतिवेदनका पानाले अर्थतन्त्रको जोखिमसँग भूराजनीतिको सामाजिक र प्राविधिक खतरा मडारिन सक्छ । सङ्क्रामक रोगसँग उपरोग र जोखिमसँग उपजोखिमका सिँढीहरूमा भोक संस्कृति, भोक पीडाले लघार्छ तर त्यसपूर्व पुर्ख्याैली पेसा कृषि र आत्मनिर्भर बन्ने संस्कारसँग नातो गाँस्नुपर्छ । युरोपियन युनियनतिरका सबल र सम्पन्न राष्ट्रमा बजेको कोरोनाको ढोलसँग हामीले गरिब हुनुको पीडामा मन किन कुँड्याउने ? देश–विदेशको आवागमनको घनचक्करबाट जोगिनुको मजा नै बेग्लै छ । आत्मबलमा कमजोर नहोइयोस् पनि । तब त सङ्कटको पूर्वाभास हुँदा, दिगो समाधानमा बाँच्ने आधार रहला । सोच र संरचनाको कसीभित्र लघारिएको मानिस जैविक अस्तित्वको विश्वव्यापी खोजीमा लुटपुटियोस् । जोखिमको कालो सुरुङमा नफसोस् । अधिनायककै कुहिरोभित्र काग नबनोस् ।
मलाई विज्ञका विचार र सिद्धान्तले घच्घच्यायो । सबैले अर्थतन्त्रका जोखिमका प्राक्कल्पनाका ठेली हाम्रा लागि पस्किए पनि हामी नेपालीपनाबाट सयौँ कोश टाढा पुग्यौँ । हाम्रो पनाभित्रको विज्ञानभित्रको जादुमा हिरा फल्छ अनि हामी अर्काको सुनको बोटतिर लम्कियौँ । नीति बनायौँ, कार्यान्वयन गर्न जानेनौँ । इतिहासलाई गाली गरेर पनि त समाधान हुँदैन । भौतिकवादका लामा सूत्रभित्र प्रकृति, विज्ञान र अर्थशास्त्रको सामीप्यताले समाज मनोविज्ञानको गाडी चल्नुपर्छ । स्वास्थ्यविज्ञानको पोल्टामा शिक्षाको निःशुल्क व्यवस्थालाई हालिदिने हो भने सायद गरिबले खानका लागि मर्नु पर्दैन । सामाजिक सोच परिवर्तन (प्याराडाइम सिफ्ट) को एउटा विश्वव्यापी लर्को चल्ला । अझ ईश्वरीय सत्तासँग लडेको भौतिकवादी सोचभन्दा माथि मानवतावादले श्रमजीवीका आवाजलाई किन बाँधिन्छ ? त्यो कुण्ठा नेपाली धर्तीमा बेमौसमी बाजा हो, नबजोस् । अभावले चोरी, डकैती, लुटपाट हुन्छ तब मान्छेले जीवनमा पैसालाई सर्वेसर्वा मानिदिन्छ । मान्छेले नै छापेको पैसाको अभावमा मान्छे गरिब बन्छ । पेट भोकै रहेर बाँच्नुभन्दा मर्नु निको भन्ने भएकैले नियम विपरीत कार्यकलापमा मान्छे निर्लज्ज बन्छ । नेपाल आमा भोकको राजनीतिबाट भन्दा व्यवस्थापकीय अप्ठ्यारोको गुमराहमा चिन्तित छिन् । आगो लागेपछि कुवा खन्ने शैलीले घाटा पनि हुन्छ र दुःख पनि पाइन्छ । एउटाको गल्तिलाई धेरैले भोग्नुपर्छ । जैविक वास्तविकता बिर्सन्छ अनि प्रकृतिले बाँचेर उभ्रिने लाखौँ, करोडौँ टन खाद्यान्नलाई दुरुपयोग गरिदिन्छ । कँज्याएर राख्छ । दोस्रो विश्वयुद्धको मोहोडामा संसार चलायमान होला तर नेपाल पेट्रोल, डिजेल, ग्याँसको महङ्गीको विकल्पमा पूर्वतयारी गर्ने आधारलाई आन्तरिक विद्युतको विकास सुन्दर बाटो बन्छ । आर्थिक मन्दीले कैयौँ उद्योग डुब्नाले नेपालीहरू स्वदेशमै आउँछन् र आऊन् पनि । ४० प्रतिशत युवाशक्ति भएको सक्षम देशले माटो सुहाउँदो कर्मका मार्गलाई चालोस् ।
देश तब व्यवस्थापकीय सक्षमताको अभावको रडाकोभित्र फस्छ जब भद्रगोल राजनीतिक कार्यशैलीको गोलघरमा घुम्छ । राजनीतिभन्दा अझै ठूलो कुरा त बाँच्नु नै रहेछ । राजनीतिमा असन्तुष्टि नै असन्तुष्टिको मुस्लो हुन्छ । समाज विकासभित्र समाधान र आगामी विकासको खुशी नै खुशी हुन्छ । तब राजनीतिलाई समाजलाई कँज्याउन सक्दैन, समाजले राजनीतिक नेतृत्वलाई खबरदारी गर्छ । बफादार र भागिदारको निःस्वार्थ सोचमा । सोचको गुलामी बोकेर काण्डैकाण्डमा फस्ने लालची स्वभावको खबरदारीमा । स्वास्थ्यमन्त्रीका च्याम्बरमा लामा आदर्शमुखी आशावादका बहस रबरझैँ तन्किरहनुको के तुक ? किनकि, भीडमा मान्छे धेरै भएकाले समस्या धेरै हुन्छन् भने “गाउँ फर्कौँ” न त !
शहरिया अस्थायी जिन्दगी होइन, महङ्गो घडेरी किनेर घर बनाउने दीवास्वप्ना पनि होइन बरु गाउँकै घरलाई महल बनाउने “गाउँ फर्क अभियान बोकेर ।” स्वाभिमानी जिन्दगीमा । पैसा तिरे पनि घरबेटीको टोकसो सहनुपर्ने काठमाडौँका अँध्यारा कोठाका पीडामा के आनन्द छ ! अप्ठ्यारोको अन्तिम आधार गाउँ ।
“कोरोना राजनीति” को अर्को चर्को लर्कोले झर्को नलगाओस् । राहत वितरणभित्र पनि राजनीतिको दुर्गन्धमा चुनावी स्वार्थको दुर्गन्ध नआओस् । लिएर खाने र दिएर नाम कमाउने अर्को चर्को बजार । भोकै पर्दैन र भोकै मर्दैनः कहिलेसम्म ? अनि राहत मापदण्डको पोको ? कतै “हाइटी गीत” रच्नुपर्ने त होइन ? सामाजिक अराजकता र जसको शक्ति उसको भक्तिले सत्यतामै भ्वाङ पर्न थालेपछि बिब्ल्याँटो राजनीति चलिरहन्छ ।
गौँडा-गौँडामा छेकिएकाहरूको आलापले स्वदेशमा पनि त स्वाभिमानी बन्ने हक खोसिएपछि मान्छे दुख्छ ! गरिबीको मनोदशाभित्र, बाध्यताभित्र । परदेशमा रेमिट्यान्सको घ्याम्पा भर्नेलाई ? रोजगार कटौती र स्वदेश फिरौती भएपछिको चापका लागि ग्रामीण विकासका योजना बनून् । “कोरोना राजनीति” को अर्को चर्को लर्कोले झर्को नलगाओस् । राहत वितरणभित्र पनि राजनीतिको दुर्गन्धमा चुनावी स्वार्थको दुर्गन्ध नआओस् । लिएर खाने र दिएर नाम कमाउने अर्को चर्को बजार । भोकै पर्दैन र भोकै मर्दैनः कहिलेसम्म ? अनि राहत मापदण्डको पोको ? कतै “हाइटी गीत” रच्नुपर्ने त होइन ? सामाजिक अराजकता र जसको शक्ति उसको भक्तिले सत्यतामै भ्वाङ पर्न थालेपछि बिब्ल्याँटो राजनीति चलिरहन्छ । आखिर मुटुरोग, क्यान्सर लगायतका दीर्घरोगीलाई नै कोरोनाको पीडाबाट ग्रसित हुनुपर्ने स्वास्थ्यकर्मीको मत छ । सबै सङ्क्रमितले मृत्युवरण गर्नुपरेको मात्रै पनि त छैन आखिर मृत्युलाई जित्ने क्षमता पनि त हुने रहेछ । ग्रामीण अर्थतन्त्रको विकासतिर लम्कने बाटोबाट नेपालले आफ्नो महामारीको ढाल र तरबारलाई सजिलै व्यवस्थापन गर्न सक्छ । यो तिललाई पहाड बनाउने धृष्टता होइन । हामी त स्वदेशमा ३ महिना काम गर्ने १२ महिना खाने र २४ घण्टा गाली गर्ने आदतका पार्टी न हौँ । अनि, अर्काको देशमा गाडीभित्र एकहातले गाडी चलाउँदै अर्को हातले पाउरोटी चपाउने बेफुर्सदिला हौँ । पैसाको चाहना ।
हैकमवादी सोचले मान्छेलाई कँज्याउँदा अनैतिकताको ढाड सेक्ने दुर्शक्तिले नेपाल आमाका आँशु पिउन बाँकी राखेका छैनन् । राजनैतिक विद्रोहका स्थानमा जैविक अस्तित्वको विद्रोहले पाइलो सार्न थाल्दा तब ग्रामीण विकासमुखी समाजवाद सङ्कटको सारथी हुन सक्छ । विनासपछिको विकासको बुद्धि नहुने धक्कुबाजले कोरोनासँग मानवतालाई बोध गर्दैन । धर्मशास्त्रलाई गाली गर्ने तर विश्लेषणीय व्यावहारिकता नखोतल्नेहरू बठ्याइँ छाँटिरहनेछन् । दोस्रो विश्वयुद्धपछिकै घातक नरसंहारको घटनाले विश्व व्यवस्थामा हलचल आउला, विश्व अर्थ-राजनीतिले नेपाली घरेलु राजनीतिमा प्रहार होला । कथित समाजवादीले उदारतावादको आडमा शासकीय महत्वाकाङ्क्षाको मुख्याइँ लाद्न सक्छन् । तब प्रकृति र सम्पदाको निजीकरण गरिँदाको पीडाबोध मानिसमा हुन्छ । अनि “साम्यवाद” सिद्धान्त किन भिरिरहनुपर्छ ? रामराज्य खोज्न वा बुद्धत्वको अहिंसाभित्रै मानवताको “राजर्षि जनकवाद” जन्मेला । के फरक पर्छ विकास र आनन्दको नवीन शिल्पचित्र कोरिए ! विपद्मा सहयोगी बन्नेभन्दा ठूलो राजनीति के हुन सक्ला ? चाहे कोरोनारूपी महामारी नआएको होओस् तर पनि नेपालीपनाको मौलिक विकास नै हाम्रो भविष्य हो ।
277 comments on "हजुरबा, म र छाेरी"
Leave a Reply
सम्बन्धित शिषर्कहरु
Copyright © 2024 Bikash Media Pvt. Ltd.
सारै राम्रो …..
समय सान्दर्भिक लेखको लागि हार्दिक आभार।
चित्तबुझ्दो लेखाइ, खुशी लाग्यो
अत्यन्त उत्कृष्टता ले भरिएको रैछ , बधाई तथा शुभकामना रमेश भट्टराई ।
समय सान्दर्भिक ।।।
राम्रो लेख
समय सान्दर्भिक निबन्ध
धेरै राम्रो निबन्ध समय सापेक्ष
समसामयिक विषयमा संवादात्मक शैलीमा लेखिएको यो निबन्ध वास्तवमै उत्कृष्ट छ।
good job sir , ramro lago .. badhai xa ..
रमेश भट्टराई ‘सहृदयी’ जि को यो “हजुरबा, म र छाेरी” निबन्धले यो समयलाइनै क्याप्प समातेर एउटा बौधिक खुराक पस्केको छ । हादिक धन्यवाद
समय अनुसार निबन्ध राम्रो लाग्यो।।
समयसान्दर्भिक सन्देश मुलक निबन्ध । सबैले एकाग्र भएर अध्ययन गरे ठुलाे ज्ञान मिल्ने छ याे निबन्धबाट । बधाई छ
Dherai ramro vinaju.
Very good
समसामयिक विषय, धेरै राम्रो निबन्ध
राम्रो लाग्यो सर समय सान्दर्भिक रचना
समय सान्दर्भिक लेखको लागि हार्दिक आभार रमेश भाई
सुन्दर साथै समय सान्दर्भिक लेख
सुन्दर साथै समय सान्दर्भिक
अति उत्कृष्ट
मलाई चाहि राम्राे लाग्यो
समय सान्दर्भिक रचना, बधाई रमेश सर !
अत्यन्तै समय सान्दर्भिक छ सर ।
सुन्दर साथै समय सान्दर्भिक राम्रो छ
समसामयिक विवरणात्मक, सन्देशमूलक तथा सुन्दर निबन्ध ।।।। केवल कल्पनाकाे पंख हालेर भावनाकाे सगरमा उड्दै पाठकलाइ साहित्यिक साैन्दर्यकाे अास्वाद मात्र नगराइ अाजका अाम विश्व मानवलाइ प्राकृतिमैत्री र यथार्थपरक भइ जिउन प्रेरणा प्रस्फुरित गर्ने यस निबन्धले बाैद्धक विलास मात्र हाेइन, चेतना र जागरणाकाे भाव अभिव्यञ्जत गर्दै जीवनकाे वस्तुसत्यलाइ विविध क्षेत्रका मामिर्क र शाश्वत दृष्टान्तहरूसहित कलात्मक ढंगले उजागर गर्ने यथाशक्य प्रयत्न गरेकाे छ । यस किसिमकाे निबन्ध रचनाका लागि स्रष्टालाइ बधाइ अनि प्रतियाेगितामा उच्च सफलताका लागि शुभकामना ।।।
You are great Ramesh sir
Dherai ramro xa sir. Aagrim badai xa hjr lai
Really readable articles.
समय सान्दर्भिक उत्कृष्ट लेख रचनाा ।
Samaya sandarbhik rachana.
समय सान्दर्भिक, राम्रो सृजना र मार्मिक !
ramkumar shrestha
समय सान्दर्भिक विषयको कलात्मक यो निबन्धात्मक रचना राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय तथा ऐतिहासिक विषयमा आधारित भएर पनि वर्तमान र भविष्यको आँकलन हुनुले छुट्टै महत्त्व बोकेर ओजस्वी छ । समाज र देशलाई दिशा प्रदान गरेको छ भने अर्कातिर संवादात्मक शैलीको प्रस्तुतिले पठनीय छ । एउटा निबन्धमा पनि तत्त्वगत सुगठनभित्र नवीन आलोक अभिव्यञ्जित हुनुले यो नवीन विकासमा हर कोणबाट सार्थक हुँदा त्रुटि देख्न सकिन । लेखकलाई सलोट छ ।
आहा ! बालोपयोगी अनि मीठो सन्देश बोकेको निबन्धभित्र पनि कथात्मक गुञ्जन अनि संवादात्मक शैलीमा छिपछिपे मञ्चनीय गुम्फन । सारै कलात्मक ।
सर्जकक सहृदयी मित्रका सम्पूर्ण सृजना यथार्थपरक वास्तविक र समय सान्दर्भिक साथै उत्कृष्ट लाग्छ्न ।आगामी दिनहरुमा पनि सृजनाका यस्तै अमीट छापहरुका माध्यम बाट सम्पूर्ण पाठक बर्ग मनोरंजीत बनिरहुन बधाइ तथा शुभकामना मित्र शुभ पल
निबन्धात्मक विधिभित्र पनि कथात्मकता, संवादात्मकता अनि अझ जीवन र समाज बोलेको निबन्ध ।
राम्रो छ सर।
Well done…
Well done …
यो निबन्धलार्इ मैले सुरुबाटै पढेँ तर टुङ्गिएको पत्तै पाइन । निबन्ध भनेर पढेँ तर वास्तविकतालार्इ मैले मेरै कथा पो भोगेँ कि जस्तो लाग्ने । कलात्मक रसास्वादनको महासागरभित्र निबन्धात्मक कसीको उठान, संयोजन, भावगत गुम्फन सबै तहमा दर्शन पनि अनि बालपठनीयताको भाव पनि । बडो मीठो । म लेखकीय कलात्मकतालार्इ सलोट गर्छु ।
Bhabya
Congratulations
यो निबन्धले वास्तविक जीवनको यथार्थतालार्इ वास्तविकताकै धरातलसँग जोडेर अलिकति देवकोटाको दर्शनको बोध हुन्छ । अलिकति समको भाषा अनि अलिकति भैरव अर्यालको झझल्को अाउँछ । बडो मीठो निबन्ध ।
यो निबन्ध त बालोपयोगी सामग्री लाग्यो । मेरा बालबच्चाले सारै मन पराए तर गजबको कुरा यसमा इतिहासको ज्ञान पनि छ अनि नेपालीपनको विकासको कुरा पनि । मलाई त सारै नै मन छोयो । लेखकीय कलालाई मान्नैपर्छ ।
True lines
समयोचित कोरोनाको सम्बन्धमा लेखिएको यो निबन्ध केवल शब्दमा सीमित देखिँदैन र समस्यामा समाधान खोज्न अझै सशक्त लाग्छ ।
Excellent writing as always
Samaya sandavik ramro rachana
एक सर्जकको सिर्जनामा कति दम हुन्छ, कति सामर्थ्य बोध हुन्छ भन्ने त्यो उसको शब्द र भावको सुगठनमा आधारित हुन्छ । यो निबन्ध साहित्यमा जति दम राख्छ त्यति नै विकासको मार्गमा निकास प्रदान गर्न सक्षम छ । सारै लाभदायी सिर्जना ।
यो निबन्ध त हाम्रा विद्यार्थीका लागि पनि लाभदायी लाग्यो । महामारीको इतिहास पनि छ, वर्तमान अवस्था पनि अनि अबको नेपालका लागि बाटो पनि सुझाइएको । सारै राम्रो लाग्यो । मन पर्यो ।
Sarai ramro xa
अति नै उत्कृष्ट लेखको लागी हजुरलाइ मुरिमुरी धन्यवाद ।
ज्ञान, विज्ञान र चिन्तन । हृदयस्पर्शी । विकासवादी । साहित्यमा विज्ञान, विकास र नेपालीपना भेटेँ । साधुवाद लेखक जी ।
ओजपूर्ण लेखको लागि हार्दिक आभार!
अबको समकालीन साहित्यले शब्द र कल्पनाको आवेगमा बगेर मात्र पनि हुँदैन विकास र परिवर्तन बोकेर आउनुपर्छ । यो कुरालाई यस निबन्धले उतारेको भेटेँ । खुशी लाग्यो ।
समयले सिकाएको सन्देश अनि युगीन वास्तविकतामा नेपाली माटो फुलाउने साहित्यको पृथक् अोलोकभित्र एउटा भविष्य रेखा ।
वास्तविकता उजागर गरेको छ लेख्ने। उत्कृष्ट छ।
बधाइ छ रमेश जि। समय सान्दर्भिक छ।
सुन्दर साथै समय सान्दर्भिक लेख
यो रचनाले नेपालको परिवेशभित्र रहेर महामारी तथा हाम्रो भविष्यलाई तथ्यपरक धारबाट चित्रण गर्ने सबल खुबी राख्छ । समयोचित न्यायोचित विश्लेषण भावधर्ममा होअोस् भन्ने अपिल पनि गर्दछु ।
Excellent work, worthy to read.. Keep it up Ramesh Jee
Ramro xa sir
समसामयिक, सुन्दर, कलात्मक अनि मार्मिक छ निबन्ध ।।। सजर्कलाइ बधाइ अनि शुभकामना।।।
समय सान्दर्भिक लेख एकपल्ट पढ्ने कि
समकालिक निबन्धमा विधा मिश्रणको कलात्मक संयोजनलार्इ उत्तम मानिन्छ जुन प्रयोग यस निबन्धमा साँच्चै कलात्मक देखिन्छ । संवाद पनि, नाटकीय भाव पनि अनि कतै कथाको भाव तर मूल शैली निबन्धमय । यो रचनाले वर्तमान परिस्थितिगत सन्देशलार्इ समेटेर नेपाली साहित्यमा एउटा विकासवादी मान्यता र शैलीको विनिर्माण भेटियो ।
समसामयिक र उत्कृष्ट निबन्ध एकपल्ट सबैले पढाै
सुन्दर साथै समय सान्दर्भिक लेख
धेरै राम्रो छ ।
Dherai ramro xa
Good
युगले मागेको विचारभित्र कतिपय सन्दर्भ र भनाइमा महान् वाणीको शैलीमा नयाँपन । गज्जब ।
निकै उत्कृष्ट र सुन्दर छ सर बधाई तथा शुभकामना
सुन्दर र उत्कृष्ट सर
अहा!कति अतुलनीय निबन्ध !!!
धेरै समय सान्दर्भिक कथ्य ।
असाध्यै समय सान्दर्भिक कथ्य ।
धेरै राम्रो छ सर । सारै मन पर्यो ।
समसामयिक र उत्कृष्ट निबन्ध
एकदमै हृदयस्पर्शी संवाद भएको रचना । सारै मन छोयो ।
एकदम हिर्दयस्पर्श, समसामयिक र सबैले एक चोटी पढ्नै पर्ने निबन्ध जो वर्तमान समयमा जल्दो बल्दो समस्या र तिनको समाधान बारे वकालत गर्छ ।
एकदम हिर्दयस्पर्श, समसामयिक र सबैले एक चोटी पढ्नै पर्ने निबन्ध जो वर्तमान समयमा जल्दो बल्दो समस्या र तिनको समाधान बारे वकालत गर्छ
समसामयिक र उत्कृष्ट लेख
समसामयिक र उत्कृष्ट
भूत, वर्तमान र भविष्य लाई हजुरबा, म र छोरी सँग कति राम्ररी जोडनु भएछ, सारै राम्रो लाग्यो
Timely .
information for the modern generation through essay
पुस्तागत सम्बन्धको अालोकमा जीवनको यथार्थ अन्तर्य अनि साथमा प्राकृतिक जीवन र ग्रामीण वास्तविकताको भाष्य उद्बोधन हुनु । यो साहित्यिक रचना भलै हो तर तथ्यको प्रष्टीकरण समावेश छ । जीवन र जगत्को वस्तुस्थिति छ । अागामी अावश्यकता साँच्चै हिजो – हजुरबा, अाज – म र भोलि – छोरी समावेश छ । म त्यसै समर्थन जनाउँदिन किनकि यो लेखले साङ्गोपाङ्गो यथाथर्लार्इ सर्लक्कै विधा मिश्रणभित्र समातेर समाजलार्इ सही दिशा दिएको छ । सरकारलार्इ सुझाव पस्केको छ । निबन्ध भनिएको छ तर दर्शन र विचार समावेश छ । कथा छ, संवाद छ, पात्र छन् अनि निबन्धकगत तात्त्विक संयोजनको कसी पनि एकरति कमजोर छैन । प्रशंसा गर्नका लागि प्रशंसा होइन प्रशंसनीय छ । सलोट गर्छु ।
राम्रो छ सर
एकदम सान्दर्भिक अनि समयोचित । अब गाउँ फर्किनुपर्छ । सही कुरा हो । शहरीकरण हाम्रो कृषिमैत्री देशको लागि घातक कुरा हो ।
धेरै राम्रो छ सर ।
Nice
कति व्यवहारिक छ, धेरै राम्राे सर।
हृदयस्पर्शी भावना सजिएको । मार्मिक संवादभित्र रचित सृजना । हाम्रो नेपाली समाजमा नेपालीपनको विकास हुनु अावश्यक छ । अर्काको सिको भन्दा हाम्रै धरातलमा जिउन प्रेरित गरिएको विकास न्यूजमा प्रकाशित अनि विकासवादी निबन्ध । राम्रो लाग्यो सर ।
समय सान्दर्भिक लेख । सारै राम्रो लाग्यो । पढिरहुँजस्तो रहेछ सर । यहाँको लेखाइ मार्मिक लाग्छ । यो रचनाले समाज र नेपाली परिवेशलार्इ उजागर गरेको छ । खुशी लाग्यो ।
राम्राे छ रमेस दादा
मन छुने निबन्ध रहेछ ।धेरै राम्रो लाग्यो ।
सर्वाेत्कृष्ट रचना पढेर सार्है चित्त बुझ्याे,चाेटिला ओजिला शब्दहरुका साथसाथै आजकाे नव आधुनिकतावादका राजनैतिक धार्मिक संस्कार र सँस्कृतिलाई अन्धविश्वासकाे संज्ञा दिनेहरुका लागि गतिलाे झटाराे पनि साह्रै अजिलाशब्दहरुले दिनु भएको छ।बधाई छ निबन्धकारज्यु।।
अति सुन्दर रचना
कतै व्यङ्ग्य त कतै सन्देश समावेश भएको यो लेखले वर्तमान, भूत र भविष्यमा प्रकृतिमैत्री जीवन जिउन प्रेरित गरेको पाएँ । सारै मन पर्यो ।
Dami ra chitta bujdo xa dai
Great essay
I Like It Very Much This Eassy . I learn my life and in present seation .
मैले त कल्पनै नगरेको अनि साेच्नै नसकेको विषय र सन्दर्भलार्इ लेखकले समावेश गरेको पाएँ । सारै सान्दर्भिक, सारै मार्मिक सारै दिलचस्पी छ । म पुलकित भएँ ।
प्रकृतिक सम्मात भएरा बच्नुपरछ भन्ने ज्ञान corono le sikayera गेएको छ yatharthaaa satya lai ujagar parnu bho gahiro lekh.
सारै राम्रो सन्देशप्रद विचारले अोतप्रोत भएको निबन्ध । सारै सुन्दर सुझाव पेस भएको निबन्ध । समय सान्दर्भिक छ ।
एक्दमै रामो् छ सर।
कसैले वास्तविक जीवन पढ्नुपर्छ भने यस्ता रचनाबाट पढ्न सकिन्छ । हरेक उद्गार, हरेक भाव नदोहोइकनै मार्मिक लाग्छन् । कतिपय विचार त फेसबुकमा स्टाटस राखिरहन योग्य लाग्छन् । समयोचित भावको एउटा कसीमा बाँधिएका छन् । यो निबन्धात्मक रचनाको शैली, भाव र खुबीको अथाह ज्ञानसागरलाई म सलोट गर्छु ।
Ramro xa
Sarai ramro
आहा सारै राम्रो निबन्ध पढ्न पाइयो । धेरैपछि यस्तो मीठो निबन्ध पढ्न पाउँदा खुशी लागेको छ ।
अति राम्राेे गजल लेख्नु भा छ दाइ बधाई छ।
ramro xa
…..“गरिबीले हृदयलाई गाँठो पारेर परदेशमा डन्डा मार्छ । आखिर बेरोजगारिताको पीडा र गरिबीले थिचेको छ । वास्तवमा कृषियोग्य जमिनमा महल ठड्याएर आयातित सामग्रीमा परनिर्भर हामी आफ्नै कोठेबारीलाई घृणा गर्दैछौँ । सङ्कटमा शहर त विरानो हुन्छ । एक्लो भीडमा विक्षिप्त छ मान्छे । गुणात्मक शिक्षा र स्वास्थ्यको भौतिक चाहनाको लालसमा कङ्क्रिट महलको घना बस्तीमा भूत जस्तो हुन्छ ।”…..सारै मार्मिक दिल छोयो । हृदयबाट धन्यवाद । सन्देशप्रद रचना पढ्ने सुन्दर अवसर पाइयो । विकास न्यूज र लेखक दुवैलाई धन्यवाद ।
यो कलालाई मान्नुपर्छ । यो सोचलाई सम्मान गर्छु । यो लेखले समाज, देश, परिवेशदेखि आत्मनिर्भरतामा नेपालीपनाको विषयलाई कलात्मक रूपमा उजागर गरेको छ । नूतन शैलीपरक विनिर्माणको आभाष भएको लेख ।
Jati padyo uttnai ramro lagdo yo nibanda.
Rachana hos ta esto
कति राम्रो निबन्ध ।सारै म छाेयाे हजुर ।
सरै मन पर्यो हजुर ।
अहिले विश्व महामारी रुपमा भएकाे काेराेना काे बारेमा खेब्नु यसरी नै राम्राे राम्रे निबन्ध लेख्ने हैसला मिलाेस शुभकामना दाई हजुर
अति राम्रो सफलताको शुभकामना।
Ramro lago sir safaltako suvakamana…!!!
Dheraii ramro xa
समसामयिक र मनछुने लेख ।
सारै राम्रो ।
हामी विद्यार्थी वर्गका लागि पनि उपयोगी सन्देशप्रद रचना । भरपूर जानकारीले सजिसजाउ । पढिरहन मन लाग्ने । कतै कतै “वरुणको रगत” जस्तो पनि त कतै कतै “जय भोलि” निबन्ध जस्तो लाग्ने । सारै मर्मस्पर्शी । मन छोयो ।
यो निबन्ध पढेपछि शब्दको खेती होइन, वास्तविकताभित्र नै साहित्य दमदार हुन्छ भन्ने अनुभूति भयो । मान्छेले जीवनका वास्तविकतालाई कल्पनामा होइन परिवर्तनमा परिणत गर्न सकिने पनि रहेछ ।
निबन्धभित्र उतारिएको जीवनमा शब्दको काल्पनिक खेती छैन । हरेक उद्गारभित्र वास्तविकताको उद्घोष छ । जगत्को वास्तविकता छ । समाजको यथार्थता छ अनि राज्यको भूमिकासहित नागरिकको कर्तव्य र वास्तविक सोच छ । सारै गजब । घतलाग्दा उद्गार ।
राम्रो निबन्ध । मन पर्यो ।
राम्रो छ
सान्दर्भिक लाग्यो सफल्ताको शुभकामना सर!!
आहा ! सारै रमाइलो अनि सारै मार्मिक सन्देशप्रद निबन्ध पढ्ने अवसर पाइयो । लेखक तथा विकास न्यूज परिवारलाई धन्यवाद ।
great
उत्कृष्ट निबन्ध
अति राम्रो निबन्ध सफल्ताको शुभकामना दाइ
उत्कृष्ट निबन्ध ।
समय सान्दर्भिक लेखको लागि हार्दिक आभार।
तीनपुस्ते विचारभित्र यस्तो मीठो र नयाँ धारमा रचिएको यो निबन्ध साँच्चै अब्बल छ । कलात्मक छ । विश्लेषण गर्दा अथाह ज्ञानको कसीमा अनुबन्धित लाग्छ ।
वास्तविक विषयमा लेखिएको यो लेखले मनमा ऊर्जा प्रदान गराउँछ । अब देश बनाउनुपर्छ । हामीले आफ्नै देश बनाउनुपर्छ । म लेखकसँग सहमत छु ।
उत्कृष्ट निबन्ध ।
अहिलेको समयमा विषयमा लेखिएको लेख। सारै राम्रो लाग्यो ।
धेरै राम्रो
समय सान्दर्भिक अभिव्यक्ति । सारै मजा आयो।
अति राम्रो लेख ।
उत्कृष्ट निबन्द
सुनदर रचना
रचना धेरै राम्रो लाग्यो । बधाई छ मित्र ।
संसारमा काेराेनाले धनी गरिव नभन्ने रछ भन्ने विषयलाई विश्लेषणात्मक निबन्ध बनाउ रमेश अर्काे निबन्ध बन्ने तिमी राम्राे लेखक रहेछाै शुभकामना भाइ प्रगतिले शिखर चुमाेस ।
सृजनशिल कलम र कलमवीरलाई सलाम ।
प्रकृतिका हरेक सजीव तथा निर्जीवको अस्तित्व आवश्यक र अनिवार्य छ । मानिस एक्लै यो धर्तीमा बाँच्न चाहने निहित स्वार्थले अन्य प्राणीको जीवन समाप्त पारिरहन्छ भने त्यसको सजाय मान्छेले नै भोग्नुपर्छ ।
मानिस एक्लै यो धर्तीमा बाँच्न चाहने निहित स्वार्थले अन्य प्राणीको जीवन समाप्त पारिरहन्छ भने त्यसको सजाय मान्छेले नै भोग्नुपर्छ । good article
Best artical
Nice and knowledgeable article.
समय सान्दर्भिक निबन्ध सर । हार्दिक बधाइ छ ।
Very very nice. I like very much . I think this writting styal is too new and too goodness.
लेख सान्दर्भिक छ।
Sujaya Timalsina
Nice articles and knowledge for to be safe for human life. Stay safe stay home until problem solved.
एकदमै सुन्दर आलेख पढ्ने अवसर मिल्यो । यो न्युज तथा लेखकलाई धन्यवाद । राम्रो लेख । राम्रो विचार ।
Woww!
Bhim Prasad Neupane
situation based and contextual
I read three times its veryy good
Gap in attitude among generation
समय सान्दर्भिक लेख एकपल्ट पढ्ने कि
Dherai ramro xa jawai sab
Very Nice
कलात्मक लेखनकला रमेश सर । प्रकृित जाेगाउनुपर्छ, संस्कृति बचाउनुपर्छ । हरेक भनाइ, हरेक वाक्यमा दम छ । लामो चाहिँ लाग्यो तर अल्छी लाग्ने छैन । याे लेखनले मानिसको गहन गाम्भीर्य सोचको कसीसँग सम्बनध राख्छ । यो कलात्मक लेखनले दिल छोरो । हामीले समसँग बाँच्नुपर्छ । समयसँग हारेर होइन सङ्घर्ष गर्नुपर्छ । सहमत ।
समयले अब नेपालीपनाकै परिवर्तन गराअोस् । हामीले अाफ्नै खुट्टामा बाँच्नुपर्छ भने हामी नै अघि बढाैँ । म यो लेखको निकाससँग पूर्ण सहमत छु । हाम्रो किसानी पेसामै लाग्नु उचित हुन्छ । लागाैँ पनि अब । राम्रो विचार छ, लेखकज्यूको ।
nice artical
समय सान्दर्भिक ।
खाद्य सङ्कटको स्वीकारोक्तिमा त्रसित मनहरूले आर्थिक मन्दी, बेरोजगारिताको चुनौती क्षितिजमा पहाड बनेर ठडिँदै छ । मान्छेले स्वअहम् र महत्वाकाङ्क्षाले निम्त्याएका विपत्तिसँगका प्रतिविपत्तिका माझमा जुध्नु पर्ने सम्भाव्यतामा जकडिन्छ ।
its a real story and guides many things ahead.
ramro xa
Nice article keep it up
Nice
यो निबन्ध पुस्तकमा छापियोस।
उत्कृष्ट निबन्ध!!!
पुस्तान्तरणकाे सविस्तार वर्णन
Good tittle and approach.
समय सान्दर्भिक र मार्मिक लेखाइ , अत्यन्त उत्कृष्टताले भरिएको रहेछ। बधाई छ हजुरलाई
समय सापेक्षित एकदमै राम्रो उत्कृष्ट।
राम्रो लेख
नवीन सोच
समय सान्दर्भिक निबन्ध राम्रो अनि समय सापेक्षीत तथा सबैले बुझ्ने भाषामा लेखियको रहेछ। मलाई सार्है मन पर्यो। हजिरको लेखन प्रतीको उत्तरोत्तर प्रगतिको कमना गर्दछु।
समय सान्दर्भिक लेख
समय सान्दर्भिक लेख
Nice
Nice very good
समय सान्दर्भिक लेखअति उत्तम ।
धेरै राम्रो लेख
Nice article sir, good job keep it up
Nice article sir! Good job keep it up
एक पल्ट पढ्नैै पर्ने लेख सबैले समय निकालेर पढम है साथिहरु ।
मान्छेले पाठ सिक्नुपर्छ र प्रकृतिसँग भागेर, जुधेर होइन सजग भएर बाँच्नुपर्छ । यो एकपटक पढ्नै पर्ने सान्दर्भिक निबन्ध । यो रचनाको मर्म र मार्मिक विचारलार्इ वास्तवमा सही कसीमा राख्दा समाज र देशले सकारात्मक बाटो पक्रन सक्छ । एउटा नवीन क्रान्ति सिकाउने खुशी निबन्धभित्र छ । विकासवादी कर्मप्रेमी क्रान्तिको पाठ सिकाउन सक्छ ।
Badhai xa sir ramro xa
विद्वता को प्रस्तुती ले नीकै मन छोयो
युगबाेध हुने मार्मिक निबन्ध छ जाे काेहिले पनि फुर्सद निकालेर एक पटक पढ्नै पर्छ ।
समसामयिक विवरणात्मक, सन्देशमूलक तथा सुन्दर निबन्ध ।।।। केवल कल्पनाकाे पंख हालेर भावनाकाे सगरमा उड्दै पाठकलाइ साहित्यिक साैन्दर्यकाे अास्वाद मात्र नगराइ अाजका अाम विश्व मानवलाइ प्राकृतिमैत्री र यथार्थपरक भइ जिउन प्रेरणा प्रस्फुरित गर्ने यस निबन्धले बाैद्धक विलास मात्र हाेइन, चेतना र जागरणाकाे भाव अभिव्यञ्जत गर्दै जीवनकाे वस्तुसत्यलाइ विविध क्षेत्रका मामिर्क र शाश्वत दृष्टान्तहरूसहित कलात्मक ढंगले उजागर गर्ने यथाशक्य प्रयत्न गरेकाे छ । यस किसिमकाे निबन्ध रचनाका लागि स्रष्टालाइ बधाइ अनि प्रतियाेगितामा उच्च सफलताका लागि शुभकामना ।।।
समय सान्दर्भिक विषयको कलात्मक यो निबन्धात्मक रचना राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय तथा ऐतिहासिक विषयमा आधारित भएर पनि वर्तमान र भविष्यको आँकलन हुनुले छुट्टै महत्त्व बोकेर ओजस्वी छ । समाज र देशलाई दिशा प्रदान गरेको छ भने अर्कातिर संवादात्मक शैलीको प्रस्तुतिले पठनीय छ । एउटा निबन्धमा पनि तत्त्वगत सुगठनभित्र नवीन आलोक अभिव्यञ्जित हुनुले यो नवीन विकासमा हर कोणबाट सार्थक हुँदा त्रुटि देख्न सकिन । लेखकलाई सलोट छ ।
समय सान्दर्भिक निबन्ध रमेश सर । सचेतनापूर्ण सन्देश भव्य लाग्याे।
वास्तविकतामा कसीमा अनुबन्धित यो निबन्धमा मानिसको जीवनको सोच, समाजको सोच अनि मुलुकको नीतिगत धारको कलात्मक संयोजन एकातिर छ भने ३ पुस्ते चित्रण र संवादको शैलीद्वारा भविष्य द्रष्टाको सहजीकरण भएको देखिन्छ । मार्मिक भाव ।
उत्कृष्ट
धेरै राम्रो लेख ।
लेख राम्रो लागो
राम्राे छ सफलताकाे शुभकामना छ
Great tamro 6
राम्रो लाग्यो रमेश भाई
संरचनामा भोकको पीडाले थिचेपछि अहिलेको मान्छे अराजक बन्छ ।
धेरै धेरै विशिष्ट लेख । हजुरको विचार बहुमुल्य छ ।
Excellent work,keep it up!sir
हार्दिक बधाई मित्र
Ramro xa
Superb sir
निकै उत्कृष्ट
साह्र राम्रो लाग्यो।
पढ्दा जाँदा ध्यान खिचिराख्यो।
प्रस्तुति प्रशंसनिय।
Nice one
Waooo kati mitho
Dherai ramro ani gahansil cha!
समयसामयिक र उत्कृष्ट निबन्ध ।
ज्ञान, विज्ञान र चिन्तन । हृदयस्पर्शी । साहित्यमा विज्ञान, विकास र नेपालीपना भेटेँ ।
रााम्रो छ
राम्रो लेख छ रमेश
राम्रो
राम्राे लेख, समसामयिक छ ।
Really a good read.
समय सान्दर्भिक रचना, बधाई रमेश
समय सान्दर्भिक रचना, बधाई छ रमेश भाइ
Dherai ramro ra marna sparshi ani samaya sandharvik lago
Ramro xa
उत्कृष्ट निबन्ध, लेखक प्रती उच्च सम्मान साथै हार्दिक नमन।
राम्रो निबन्ध, लेखक प्रती उच्च सम्मान साथै सफलताको शुभकामना ।
Good cha
sarai ramro lagyo
शब्द हरूले भन छोए साह्रै मन पर्यो । आउँदा दिनमा पनि यसरी नै पढ्न पाइयोस् कामना सही शुभकामना पनि लेखक लाइ
wow amazing..
sarai ramro laagyo
लेखाइमा दम छ । भावमा गहनता छ । विचारमा चिन्तन छ । दर्शनमा यथार्थता छ । देशप्रेम छ । राजनीतिगत कमजोरीका लागि सचेतताको लप्को पनि छ । यो विविधताभित्र समय सन्दर्भ गाँसिएको पृथक् कोटिको रचना हो भन्छु । यो न्यायको कसीमा अब्बल हुनुपर्छ । सिकाइका लागि बालक, युवा मन, रमरम व्यङ्ग्य अनि दर्शन छ । पूर्ण छ । सुन्दर । भव्य छ । पढिरहँदा अल्छी लाग्दै लाग्दैन । सुरु गरेपछि सकेरै मात्र चित्त बुझ्यो । सलोट छ लेखनकलालाई ।
Ramro lagyo
Sarai ramro lekha
Ramro xa daju
Wow sir amazing .just loved it
Wow sir just loved it
समय ,सान्दर्भिक उत्कृष्ट निबन्ध ।
उत्कृृष्ट निबन्ध
समकालीन परिवेशको कलात्मक चित्रण ।
राम्रो निबन्ध
उत्कृष्ट निबन्ध
पठनीय निबन्ध
उत्कृष्ट निबन्ध
राम्रो निबन्ध
पठनीय निबन्ध
समसामयिक विषयको उठान ।
विषयवस्तुु,कला र चिन्तनकाेे अपूूर्व संंयाेेजन !!!
असाध्यै सुन्दर!
Dherai ramro cha.
“कोरोना राजनीति” को अर्को चर्को लर्कोले झर्को नलगाओस्
very nice creation !
समय सान्दर्भिक रचना, बधाई छ रमेश भाइ
यथार्थलाई मार्मिक ढङ्गबाट प्रस्तुत गरिएको उत्कृष्ट निबन्ध ।
जिन्दगीमा राहतको अाहतमा तड्पिएर मात्रै हुँदैन अब रोजगारमुखी परिवेश पनि अावश्यक छ भन्ने सन्देशले अात्मनिर्भरतालार्इ सिकाएको छ । सारै राम्रो लाग्यो ।
Welcomeable work
Very nice
ramro lagyo
….पुर्खाको सीप र कलालाई पुनर्विकास नगर्ने, बरु छोड्ने अनि पुर्खालाई रुढीवादी भन्न जान्ने हामी । पुर्खाको नैतिक शिक्षाले आज व्यावहारिक चित्र देखाउँदा हामी शङ्काको घेरामा निर्लज्ज छौँ । अल्पज्ञान भिरेर । दिव्योपदेशभन्दा मार्क्सवाद ठूलो हुनुको अर्थ नवसामन्तको जन्म हो ? दम्भले उन्मत्त हुँदा मान्छे स्वार्थ कुइरोमा हराएको छ ।…..
सारै मार्मिक सारै चिन्तनयुक्त सह्राहनीय विचार । राम्रो लाग्यो । दिल छोयो ।
Best of luck
Dherai ramro lagyo
Wowramro xa
Good
Very nice
Great xa hai….
सहि समयमा सहि बिसयको सान्दर्भिक रचना मलाई चाही सारै मन पर्यो ।
अति नै समय सान्दर्भिक र हृदय स्पर्शी छ।
remind childhood
दामि छ दाजु समय सान्दर्भिक पुस्ता को फरक पन लाइ उजागर लाइ कोटि कोटि नमन
सारै ग्यान मुलक एव्ं सन्देश प्रद चेतना का निम्ती दाजु लाई हृ दयत : आभार दाजु गज्जब छ
Samaye le mageko lekhale lekheko yekpatak padane ki
Hajur ko lekh ramro xa sir
विज्ञानसँग नातो गाँस्दा प्रकृित जाेगाउनु अावश्यक छ । संस्कृति र सभ्यता पनि त अावश्यक छ अनि नेपालीपनको विकास र उन्नति पनि उत्तिकै अावश्यक छ । भाैतिक उन्नतिका बिचमा मानवीय खुशी पनि त चाहिन्छ । सायद यति मीठो बान्कीभित्रको नेपाली समाजको वास्तविकतामुखी सन्देशको मन्त्र भएको रचनालाइ जो कोहीले यसै रूपमा मनन गर्नुपर्ने हो र गर्नु पनि पर्छ । हामी नेपालीले हाम्रो माटो सुहाउँदो विकाससँग विज्ञानलाइ गाँस्नुपर्छ । धेरै नै राम्रो लाग्यो ।
पढेर मज्जा लाग्याे है ।
विविध सन्धर्ब कथत्मक संयोजन। मनछोयो।
Very nice Nivanda
Best article sir
सारै सुन्दर सन्देशले भरिएको यो निबन्धले विज्ञानको विकासलाई नेपाली सन्दर्भमा जोड्ने नवीन भावलाई उत्प्रेरित गरेको पाएँ । सारै राम्रो तिनपुस्ते संयोजन ।
पढेर मज्जा लाग्यो, मन छोयो ।