काठमाडौं । पछिल्ला दिनहरूमा टाटा ट्रस्ट्स संस्थाभित्रका आन्तरिक मतभेद खुलेर देखिएका छन् । विशेषगरी टाटा सन्सको बोर्डमा मेहली मिस्त्रीको नामांकनलाई लिएर ट्रस्टीहरूबीच गम्भीर मतभेद भएको हो । यो विषय ११ सेप्टेम्बरमा भएको बोर्ड बैठकका मिनेट्सबाट पत्ता लागेको टाइम्स अफ इन्डियाले जनाएको छ।
भारतको सबैभन्दा पुराना र प्रभावशाली परोपकारी संस्थामध्ये एक टाटा ट्रस्ट्सको स्थापना सन् १८९२ मा टाटा समूहका संस्थापक जमशेदजी टाटाले गरेका थिए । मुम्बईस्थित यो संस्था हाल पनि देशको सामाजिक विकासमा अग्रणी भूमिकामा रहेको छ ।
टाटा ट्रस्ट्सका ट्रस्टी मेहली मिस्त्री दिवंगत रतन टाटाका नजिकका सहयोगी मानिन्छन् । मिस्त्रीले सधैं नोएल टाटालाई समर्थन गरेको तर नोएलले भने टाटा सन्सको बोर्डमा उनीहरूको नामांकनलाई समर्थन नगरेको बताएका छन् ।
बैठकमा ट्रस्ट्सका सात ट्रस्टीबीच मतभेद खुलेर देखा परेका हुन् । यो विवाद त्यतिबेला सुरु भयो जब टाटा सन्सका उपाध्यक्ष विजय सिंहको पुनः नियुक्तिबारे छलफल भइरहेको थियो । मिनेट्सअनुसार ७७ वर्षका विजय सिंहविरुद्ध मतदान गरी उनलाई मिस्त्रीसँग प्रतिस्थापन गर्ने प्रस्ताव आएको थियो ।
प्रस्तावकहरूको भनाइमा मिस्त्री टाटा ट्रस्ट्सको विचार प्रस्तुत गर्नका लागि ‘अझ बलियो आवाज’ हुने विश्वास गरिएको थियो ।
मिस्त्रीको समर्थन गर्ने पक्षले भनेका थिए कि उनी यो पदका इच्छुक थिएनन्, तर समय र मेहनतको दृष्टिले उनी नै सबैभन्दा योग्य व्यक्ति थिए । तर नोएल टाटा र वेणु श्रीनिवासन भने विजय सिंहको समर्थनमा अडिग रहे । उनीहरूका अनुसार विजय सिंहले टाटा समूहको सबैभन्दा कठिन समयमा रतन टाटालाई साथ दिएका थिए । बैठकमा विजय सिंह बाहेक सबै ट्रस्टीहरू उपस्थित थिए ।
बैठकका नोटहरूअनुसार मिस्त्रीले विजय सिंहलाई बैठकमा उपस्थित हुन अनुरोध गरेका थिए ताकि उनी आफ्नो पदको समीक्षा सम्बन्धी छलफलमा भाग लिन सकून् । तर विजय सिंहले भने आफू नोमिनी निर्देशकको भूमिकासम्बन्धी कुनै पनि समीक्षा बैठकमा सहभागी हुन नचाहने बताएका थिए ।
गत वर्ष अक्टोबरमा रतन टाटाको निधनपछि उनका सौतेनी भाइ नोएल टाटा अध्यक्ष बनेका थिए । त्यसपछि टाटा च्यारिटीजले अक्टोबर २०२४ मा एउटा नियम बनाएको थियो— जसअनुसार ७५ वर्ष नाघेका ट्रस्ट्सका नोमिनी निर्देशकहरूको वार्षिक समीक्षा गरिनेछ ।
ट्रस्टी डेरियस खम्बाटाले बैठकमा भनेका थिए कि यो समीक्षा विजय सिंहका विरुद्ध होइन, तर टाटा समूहका ठूला चुनौतीहरूसँग सम्बन्धित थियो । उनका अनुसार अहिले टाटा समूहका लागि अत्यन्त संवेदनशील समय हो ।
उनले भने, ‘चार ट्रस्टी— मिस्त्री, प्रमित झवेरी, जहाँगीर जहाँगीर र म— सबैको धारणा थियो कि टाटा सन्सको बोर्डमा ट्रस्ट्सका विचारहरू प्रस्तुत गर्न एक बलियो आवाज आवश्यक छ ।’ त्यसैले उनले मिस्त्रीको नाम सिफारिस गरेका थिए ।
खम्बाटाका अनुसार मिस्त्री स्वयं यो भूमिकाका इच्छुक थिएनन्, तर अरू तीन ट्रस्टीले उनलाई अनुरोध गरेपछि अन्ततः उनी ट्रस्ट्सको प्रतिनिधित्वका लागि सर्वोत्तम विकल्प बने ।
जहाँगीरले पनि यो कुरा समर्थन गर्दै भने, ‘टाटा समूहका हालका परिस्थितिहरू हेर्दा नोमिनी नेतृत्वमा परिवर्तन आवश्यक छ ताकि ट्रस्ट्सका विचारहरू टाटा सन्स बोर्डमा अझ प्रभावकारी रूपमा पुर्याउन सकियोस् ।’
बैठकका मिनेट्सअनुसार नोएल टाटाले भनेका थिए कि विजय सिंहले टाटा समूहको इतिहासका सबैभन्दा कठिन समयमा रतन टाटा र ट्रस्ट्सलाई साथ दिएका थिए, त्यसैले समीक्षा आवश्यक छैन ।
उनका अनुसार टाटा सन्सका अध्यक्ष एन. चन्द्रशेखरनले पनि विजय सिंहको पक्षमा समर्थन जनाएका छन् । यो घटनालाई विशेष मानिएको छ किनकि टाटा ट्रस्ट्सको इतिहासमा पहिलोपटक कुनै नामित निर्देशकलाई कार्यकाल समाप्त हुनुअघि पद छोड्न आग्रह गरिएको छ ।
नोएल टाटाको भनाइमा यदि विजय सिंहलाई आफ्नो कार्यकाल पूरा गर्न दिइन्थ्यो वा कम्तीमा ३१ मार्च २०२६ सम्म रहन दिइन्थ्यो भने त्यो अधिक उपयुक्त हुने थियो । ट्रस्ट्सका उपाध्यक्ष वेणु श्रीनिवासनले पनि नोएलको धारणा समर्थन गर्दै भने, ‘यस विषयमा अझ समय दिनु पर्थ्यो र कुनै निर्णय गर्नुअघि ट्रस्टीहरूबीच थप छलफल हुनु आवश्यक थियो ।’ उनका अनुसार ‘यो निर्णयले ट्रस्ट्सभित्र खराब उदाहरण स्थापना गर्नेछ र आन्तरिक विभाजन झल्काउनेछ ।’
प्रमित झवेरीले बताएका अनुसार अक्टोबर २०२४ देखि नै ट्रस्ट्सभित्र मतभेद सुरु भएका थिए । अन्ततः ट्रस्ट्सले विजय सिंहको नोमिनी निर्देशक पदमा मतदान गर्यो । मिस्त्री, खम्बाटा, जहाँगीर र झवेरीले परिवर्तनको पक्षमा मत दिए भने नोएल र श्रीनिवासनले विरोध गरे । त्यसपछि विजय सिंहले टाटा सन्स बोर्डबाट राजीनामा दिए।
यो सम्पूर्ण घटनाक्रमले टाटा ट्रस्ट्सभित्र गहिरो आन्तरिक द्वन्द्व झल्काउँछ । यसले भारत सरकारको ध्यान पनि तानेको छ । हालै टाटा समूहका केही वरिष्ठ अधिकारीहरूले गृहमन्त्री अमित शाह र अर्थमन्त्री निर्मला सीतारमणसँग भेट गरी यसबारे छलफल गरेका छन् ।
संकटमा अमेरिकी अर्थतन्त्र : चीनको कदमले बढायो विश्व अर्थतन्त्रमा त्रास
टिकटकदेखि दुर्लभ खनिजसम्म : ट्रम्प–सी बीचको ‘ट्रेड वार’ झन् गहिरिँदै
मन्सा मुसा : विश्व इतिहासका सबैभन्दा धनी राजा जसको सम्पत्ति आज पनि एलन मस्कभन्दा धेरै
