काठमाडौं । अनामनगरमा अहिलेको भाटभटेनी सुपरमार्केट रहेको स्थानमा २०६८ सालतिर एउटा सानो भवन थियो । सो भवनमा तत्कालिन किष्ट बैंकको केन्द्रीय कार्यालय थियो । सो बैंकको प्रबन्ध संचालक थिए कमल ज्ञवाली ।

ज्ञवालीकै पहलमा तत्कालिन किस्ट मर्चेन्ट बैंकिङ एण्ड फाइनान्स कम्पनी किस्ट बैंक बनेको थियो । सशस्त्र विद्रोह गरिरहेको माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि काठमाडौं उपत्यका लगायत शहरी क्षेत्रमा घरजग्गाको मूल्य आकाशिएको थियो ।

ज्ञवाली आफै र उनको टीम घरजग्गा खरिद गर्ने, प्लटिङ गरेर बिक्री गर्ने जस्ता कार्यमा संलग्न थियो । उनले नेतृत्व गरेको किस्ट बैंकले पनि घरजग्गा कारोबारमा राम्रै लगानी गरेको थियो ।

घरजग्गाको मूल्य असाध्यै बढेपछि बैंकिङ क्षेत्र हल्लियो । तरलता अभावको चरम अवस्था सिर्जना भयो । यस्तो परिस्थिति देखिएपछि तत्कालिन गभर्नर विजयनाथ भट्टराईको पालामा २ पुस २०६६ मा बैंक तथा वित्तीय संस्थाले कुल कर्जाको २५ प्रतिशतभन्दा बढी लगानी घरजग्गा क्षेत्रमा गर्न नपाउने निर्देशन राष्ट्र बैंकबाट आयो ।

राष्ट्र बैंकको यस्तो निर्देशनपछि केही बैंक तथा वित्तीय संस्था धरमराउन थाले । घरजग्गा क्षेत्रमा बढी लगानी गरेको, बैंकका प्रबन्ध संचालकदेखि अन्य अधिकारीहरु पनि घरजग्गा व्यवसायमै संलग्न भएकोले किस्ट बैंक समस्यामा पर्नु स्वभाविक थियो । किस्ट बैंक समस्याग्रस्त घोषणा भयो, बैंकका प्रबन्ध संचालक ज्ञवालीमाथि कर्जा दुरुपयोग गरेको लगायतका अभियोग लाग्यो । ज्ञवाली भागे । किष्ट बैंक तत्कालि प्रभु विकास बैंकसँग मर्जरमा गयो । किष्टको नामोनिसान सकियो । बैंकिङ कसुरको अभियोग लागेका ज्ञवाली भागेर बनारस पुगेका भएपछि पक्राउ परे, जेलमा हालियो ।

किष्ट बैंक समस्यामा पर्नुअघिसम्म ज्ञवाली भन्ने गर्थे- नेपालको सबैभन्दा ठूलो बैंक किष्ट बन्नेछ, किष्ट बैंकको सन्दर्भमा सिंहदरबार र बालुवाटारमा छलफल हुनेछ, शाखा निरीक्षणको लागि राष्ट्र बैंकका मान्छेहरु हेलिकोप्टरमा जानु पर्नेछ ।

यति महत्वाकांक्षी ज्ञवाली र उनले व्यवस्थापकीय नेतृत्व गरेको किष्ट बैंक घरजग्गा व्यवसायमा आएको मन्दीसँगै सकिए ।

तत्कालिन किष्ट बैंकको संचालक समिति अध्यक्ष बनेका थिए अर्का घरजग्गा व्यवसायी राजेन्द्र शाक्य । उनी गुण कोअपरेटिभका अध्यक्ष थिए भने गुण सिनेमा हल संचालन गरिरहेका थिए । घरजग्गा व्यवसायबाट रातारात धेरै आम्दानी हुन थालेपछि शाक्यले गुण एयरलाइन्स संचालनमा ल्याएका थिए ।

तर, २०६६ को राष्ट्र बैंकको सर्कुलरपछि घरजग्गा व्यवसायमा मन्दी आयो । शाक्य पनि फरार भए । उनलाई गुण कोअपरेटिभको बचतकर्ताको रकम हिनामिना गरेको आरोप पनि लागेको थियो ।

सोही समयमा घरजग्गा व्यवसायमा प्रभाव जमाउन सक्ने अर्का व्यवसायी थिए, सुधिर बस्नेत । उनी ओरेन्टल कोअपरेटिभका अध्यक्ष थिए । विभिन्न स्थानमा जग्गा किनेर हाउजिङ बनाउने तथा जग्गा नै प्लटिङ गरेर बिक्री गर्ने कार्यमा बस्नेत संलग्न थिए । तर, राष्ट्र बैंकको २०६६ पुसको सर्कुलरपछि घरजग्गा व्यवसायमा आएको मन्दीले बस्नेत पनि प्रभावित भए । उनी पनि भागे । अर्बाैको सम्पत्ति बेवारिसे जस्तै बन्यो । ओरेन्टल सहकारीमा रकम राख्ने धेरैको रकम फस्यो । बचतकर्ताको रकम हिनामिना गरेको अभियोग बस्नेत माथि पनि लाग्यो ।

यद्यपि, शाक्यले रिकभर भएर गुण एयरलाइन्स पुन संचालन गरेका छन् । ओरेन्टल ग्रुपका अध्यक्ष बस्नेत पनि ललितपुरको ग्वार्काेमा रहेको आफ्नो महत्वाकांक्षी परियोजना भेगास सिटी निर्माण गरेर बचतकर्ता र बुकिङकर्ताको रकम फिर्ता गर्ने अभियानमा जुटिरहेका छन् ।

अहिले ज्ञवाली, शाक्य र बस्नेत जस्तै गरी डुब्नेको सुचिमा आइपुगेका छन् सिभिल ग्रुपका अध्यक्ष तथा सिभिल बैंक संचालक समिति अध्यक्ष इच्छाराज तामाङ । उनलाई पनि सिभिल सहकारीमा बचतकर्ताको रकम हिनामिना गरेको, राखेको रकम समयमै फिर्ता नगरेको लगायतका आरोपमा नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान व्युरो (सीआईबी) ले हिजो (असोज १८ गते) पक्राउ गरेको छ ।

तामाङ पनि घरजग्गा व्यवसायबाटै उदय भएका व्यवसायी हुन् । सिभिल इन्जिनियरिङ गरेका तामाङको कम्पनी सिभिल होम्सले अपार्टमेन्ट तथा हाउजिङ निर्माण गरी बिक्री गर्ने गरेको छ ।

तामाङले निर्माण गरेका परियोजनाको समयमै बिक्री नभएका कारण समस्या देखिएको स्पष्ट भएको छ । तर, तामाङले पनि ज्ञवाली, शाक्य र बस्नेतले जस्तै गरी सर्वसाधारणको रकम दुरुपयोग गरेको भने देखिन्छ ।

आफैं साहु र आफैं ऋणी बनेको आरोप सिभिल सेभिङ एन्ड क्रेडिट कोअपरेटिभ माथि छ । सिभिल सहकारीले सिभिल समूहकै संस्थापकका परियोजनामा कुल कर्जाको ८६ प्रतिशतभन्दा बढी लगानी गरेको फेलापरेको थियो ।

सिभिल सहकारीमा २ हजार ६ सय भन्दा बढी बचतकर्ता छन् । बचतकर्ताले राखेको रकम तामाङको समुहले दुरुपयोग गरेको आरोप लागेको छ । ८ अर्ब १३ करोड रुपैयाँ कर्जा प्रवाह भएकामा सिभिल ग्रुपका संस्थापक इच्छाराज तामाङका तीनवटा व्यवसायमा ७ अर्बभन्दा बढी लगानी भएको छ ।

श्रीमतीसँग डिभोर्स गरेर बैंकको सेयर विक्री

सिभिल बैंकका अध्यक्ष पनि रहेका तामाङले श्रीमती सिर्जना शाक्यसँग कागजी सम्बन्ध विच्छेद गरेर बैंकको संस्थापक सेयर बिक्री गरेका थिए । शाक्यको नाममा रहेको १७ करोड ५३ लाख ५९ हजार ४ सय रुपैयाँको संस्थापक सेयर बिक्री भएको थियो । सो सेयर आधार मूल्यमै कर्मचारी सञ्चय कोषलाई बिक्री गरेकी थिइन् ।

श्रीमान बैंकको अध्यक्ष भएका बेला श्रीमतीले सेयर बेच्न नपाउने कानुनी व्यवस्था छ । कानुनी अल्झनका कारण इच्छाराज र सिर्जनाले कागजी सम्बन्ध बिच्छेद गरेर बैंकको संस्थापक सेयर बिक्री गरेको समाचार पहिला नै सार्वजनिक भइसकेको थियो ।

सम्बन्धित समाचार

४६ करोड ठगी अभियोगमा सिभिल ग्रुपका अध्यक्ष इच्छाराज तामाङ पक्राउ

सम्बन्धित शिषर्कहरु

सिद्धार्थ बैंकद्वारा पृथ्वी दिवसको उपलक्ष्यमा विभिन्न कार्यक्रम आयोजना

भारतका ‘स्टार्टअप बिजनेस’ मा किन थपिँदैछन् असफलताका अध्याय ?

एनएमबी बैंक जीवाश्म इन्धनको अन्त्य गर्ने विश्वव्यापी आह्वानमा सामेल

काठमाडौंको जमिनमुनि तीन मेट्रोरेल, लगानी गर्न विदेशीसँग आव्हान

ग्रीन डेभलपमेन्ट बैंकका नवनियुक्त अध्यक्ष श्रेष्ठले लिए शपथ

नेटवर्किङ घोटालामा १० अर्ब सम्पत्तिका मालिक पक्राउ, न्यायाधीशसँग खाए करोड