हामीले लगानी गरिसकेपछि प्रतिफल हेर्छौ, त्यो स्वभावीक हो र जहाँ पनि नाफा खोजिन्छ । तर बैंकिङ क्षेत्र चाँही त्यस्तो क्षेत्र हो जहाँ अरु क्षेत्रमा जस्ता प्रतिफल हेर्ने होइन् । मैले बारम्बार भन्दै आएको छु तर अलि धेरै बैंकरहरुले नसुनेको जस्तो पनि लागिरहेको छ । अब राम्रोसँग सन्नुस र बुझ्नुस पनि ।
बैंकिङ सेक्टर भनेको जनताको पैसालाई जिम्मेवारी पुर्वक लगानी गर्न स्थापना भएको क्षेत्र हो । जनताको पैसा तलमाथी हन्छ भने नियमनकारी निकाय सँधै उपस्थित भैरहेको हुन्छ । चाहे सन २००८ को संकट हो वा १९८५ तिर स्केन्डेभियन मुलुकमा भएको होस वा पुर्वी जर्मनीकै आर्थिक मन्दि नै किन नहोस् । निजी तथा सरकारी बैंकहरु अप्ठेरोमा पर्दा सरकारले नै उद्धार गरेर सञ्चालन गरेको थियो । किन की त्यहाँ सर्वसाधारणको पैसा जम्मा गरिएको हुन्छ ।
सर्वसाधारणको पैसा नडुबोस् भन्ने हाम्रो ध्येय हो । पब्लिकको पैसा सञ्चालनका लागि नेपाल राष्ट्र बैंकले बैंकहरुलाई ८।१० प्रतिशत पैसा प्रमोटरको राखेर बाँकी पैसा बजारबाट उठाउनुस् भनेको हो । यसको अर्थ उठेको पैसा मेरै हो, मैले जे पनि गर्न पाउनु पर्छ भन्ने होइन् । कतिपय ठाउँमा आएको पैसा सबै मेरै हो भनेर बाँडीचुँडी गरेको पनि देखियो । त्यस्ता व्यक्ति र संस्थालाई कारवाही भैरहेको छ । नियामक निकायले छाड्ने वाला छैन हामी कारवाही गरेरै छाड्छौं । प्रमोटरहरुले त बैंकमा जम्मा ८।१० प्रतिशत पैसा हाल्ने हो । बाँकी पैसा भनेको जनताको हो । जनताको पैसालाई गलत तरिकाबाट उपयोग नगर्नुस् ।
बैंकिङ क्षेत्र भनेको पब्लिक सेक्टर हो । तपाईलाई पैसा कमाउनु छ, अरबपति, खरबपति बन्नुछ भने बन्नुस । व्यक्तिगत रुपमा आफ्नो व्यवसाय चलाएर कमाउनुस् । तर जनताको पैसालाई गलत तरिकाले उपयोग गरेर बैंकलाई जोखिममा नपुर्याउनुस् । गलत तरिकाको दबाव बोर्डले व्यवस्थापनलाई नदिनुस् । अहिले बैंकको समस्या भनेको नाफा बढि कमाउने लालसा नै हो । जसलाई बढि नाफा चाहिएको छ, उनीहरुले आफ्नै व्यवसाय गरे हुन्छ । यति कुरा तपाई बैंकका लगानीकर्ताहरुले नियमनकारी निकायका तर्फबाट स्पष्टसँग बुझे हुन्छ ।
अब पुँजी ८ अर्ब पुगेको छ । यहि ठाउँबाट मौद्रिक नीति ल्याएर ८ अर्ब पुँजीको व्यवस्था गरेको थिए । धेरैले जिब्रो टोके, सिईओहरु असिन पसिन भए । म ५० पटक त संसदिय समितिहरुमा बयान दिन पुगे । आखिर सबैले पुँजी पुर्याएरै छाडे । आज बैंकहरुको फाउण्डेसन बलियो भएको छ । समस्यामै रहेका बैंकहरुले पनि पुँजी पुर्याएर सामान्य अवस्थामा सञ्चालन भैरहेका छन् ।
१६० वटा संस्था मर्जर भएर ४१ वटा संस्था बनेका छन् । अब वित्तिय क्षेत्रको भविष्य राम्रो छ । नेटवर्थ पनि बढ्यो, पुँजीको क्षमता पनि बढ्यो र लगानीको क्षमता पनि बढेको छ । तर समस्या भनेको जे पनि गर्ने बानी नै हो । बढि नाफा खोज्ने, व्यवस्थापनलाई अनावश्यक दबाव दिने कुरा ठिक होइन । कतिपय अवस्थामा दबाव थेग्न नसकेर सिइओहरुले छाड्ने क्रम पनि सुरु भएको छ । अन्दाधुन्ध लगानी गर्ने बानी झनै खराब भयो । त्यस्तो कार्यले निक्षेप भन्दा ऋणको रफ्तार बढि भयो । अहिलेसम्म १३ प्रतिशत निक्षेप बढेको छ तर कर्जा १८ प्रतिशतले बढेको छ ।
कमसल धितोमा कर्जा नदिनुस्, त्यसले क्षणिक फाइदा होला तर बैंकलाई दिर्घकालिन असर गर्छ । अहिलेको स्थिती भनेको देशको अािर्थक विकासका लागि राम्रो समय हो । राजनीतिक स्थायीत्व छ, एक बर्षपछि अर्काे प्रधानमन्त्री आउलान् भन्ने छैन् । राजनीतिक स्थायीत्वले नितीगत स्थायीत्व ल्याउँछ । विदेशी लगानी भारतमा भन्दा धेरै चीनमा किन गैरहेको छ ? किन भने त्यहाँ राजनीतिक स्थायीत्व छ, त्यसले नीतिगत स्थायीत्व दिएको छ । भारत प्रजातान्त्रिक मुलुक भएपनि राजनीतिक र नीतिगत स्थायीत्वको अभावमा त्यहाँ विदेशी लगानीकर्ताको खासै आकर्षण देखिएको छैन् । नेपालमा पनि अब नीतिगत स्थायीत्व आउँछ, जसले विकास र समृद्धिको यात्रा तय गर्न सघाउँछ ।
गत बर्ष ७ प्रतिशत भन्दा बढि अािर्थक वृद्धिदर प्राप्त भयो । यसपाली करिब ६ प्रतिशत वृद्धिदर हुँदैछ । आगामी आर्थिक बर्षमा पनि ७ प्रतिशत आर्थिक वृद्धिदर हासिल हुने अपेक्षा छ । बैंक तथा वित्तिय संस्था भनेका आर्थिक वृद्धिदरका आधार र महत्वपुर्ण औजार हुन् । यिनले गरेको लगानीले आयात प्रतिस्थापन, उत्पादन अभिवृद्धि र रोजगारी सृजना गराउने प्रयोजनमा सघाउनुपर्छ । बैंक तथा वित्तिय संस्थाहरुको कर्तव्य भनेकै मुलुकको आर्थिक विकासमा सहयोग गर्नु हो ।
मेगा बैंकका ३२ सय प्रमोटरले अब मलाई धेरै पैसा चाहियो भन्ने होइन, हाम्रो पैसा कहाँ लगानी गरिएको छ ? भनेर प्रश्न गर्नुस् । तपाईहरुले बैंकमा गरेको लगानी नाफाका लागि होइन, आर्थिक विकासमा सघाउन पनि हो । नाफा मात्रै कमाउने हो भने त किराना पसल खोल्ने, उद्योग खोल्ने, व्यापार गर्ने काम गर्नुस् । मैंले अलिकति कडा गरेर केहि बैंक तथा वित्तिय संस्थालाई कारवाही गर्न थालेको के थिए, केहि बैंकका मानिसहरु माथी माथी पुग्नु भएछ । माथी पुगेर पनि केहि हुनेवाला छैन् । सेन्ट्रल बैंकले कारवाही गरेपछि गर्यो गर्यो । तपाईहरु पनि त्यसरी नै कारवाही गर्नुपर्ने अवस्थामा नपुग्नुहोला ।
बैंकका सञ्चालक समिति सदस्यहरुले व्यवस्थापनलाई दबाव नदिनु होला । फलानोलाई ऋण दे, यति नाफा चाहियो भनेर नभन्नुहोला । किनकी बैंकका सञ्चालकलाई कारावाही गर्ने अधिकार पनि हामीसँग छ । हामीले सुनिरहेका छौं, कतिपय बैंकको सञ्चालक समितिले नै व्यवस्थापन गरिरहेको छ । फेरी पनि निर्देशन ल्याएर कारवाही गर्नु पर्यो भने हामीलाई पनि नराम्रो लाग्छ । सबै भन्दा धेरै पढेलेखेका मान्छे रहेको वित्तिय क्षेत्रमा हामीले यीनीहरुको वुद्धि छैन, काम बिगारे भनेर कारवाही गर्नु नपरोस् । (मेगा बैंक र टुरिजम् डेभलपमेन्ट बैंकको मर्जरपछि एकिकृत कारोबार आरम्भ कार्यक्रममा डा. नेपालले व्यक्त गरेको विचार)
