काठमाडौं । विश्वभरी नै दिनप्रतिदिन प्रदूषण बढीरहेको छ । हरेक वर्ष विश्वमा ४३० मिलियन टन भन्दा धेरै प्लाष्टिक पैदा हुने गरेको छ । यो मध्ये पोलिथिन ब्याग लगायत दुई तिहाई प्लाष्टिक छिट्टै नै नष्ट भएर जान्छ । प्लाष्टिक प्रदुशणको मुख्य स्रोत भनेको माइक्रोप्लाष्टिक हो, जुन मानिस र पृथ्वी दुबैको लागि निकै खतरनाक मानिने गरेको छ ।

माइक्रोप्लाष्टिक छोटो भाग जुन दैनिक जीवनमा प्रयोग हुने कपडा, चुरोट, सौन्दर्य सामग्री लगायतमा प्लाष्टिकको सानो कणको रुपमा प्रयोग गरिएको हुन्छ । संयुक्त राष्ट्रसंघीय वातावरण कार्यक्रम (युएनइपी)का अनुसार यी वस्तुहरुको प्रयोगले वातावरणमा ठूलो मात्रामा प्लाष्टिक बढिरहेको छ ।

माइक्रोप्लाष्टिकले कसरी खतरा पैदा गर्छ ?

माइक्रोप्लाष्टिकको ब्यास डायमिटर पाँच मिलिमिटर सम्म हुन सक्छ । प्लाष्टिक उत्पादन गर्ने कारखानाबाट चुहावट भएर वा पाइप सफा गर्ने क्रममा यो पानीको माध्यमबाट समुद्रसम्म पुग्ने गर्छ । यसले प्रकृतिको खाद्य श्रृंखलालाई प्रत्यक्ष रुपमा असर गर्छ । चरा, माछा वा समुद्री जीवहरुले माइक्रोप्लाष्टिकलाई खाएपछि यसले ती जीव तथा जनावरहरुमा विषाक्त र यान्त्रिक प्रभावहरु देखाउन थाल्दछ ।

यसका कारण ती जीवहरुलाई कम भोक लाग्ने समस्या सिर्जना हुन्छ । यसले ती जीवहरुको व्यवहार र आनुवंशिक उत्परिवर्तन समेत गराउने काम गर्छ । कहिलेकाहीँ सास फेर्न समस्या हुने समेत हुन्छ । मानिसहरुले नदीजन्य वा समुद्री जीवहरुको खानाको रुपमा खाँदा ती माइक्रोप्लाष्टिकहरु मानिसको शरिरमा समेत प्रवेश गर्छन् । खाना खाँदा, सास फेर्दा र कहिलेकाहीँ हाम्रो छालाले समेत माइक्रोप्लाष्टिलाई लिने काम गर्छ । पछिल्लो समयमा यस्ता माइक्रोप्लाष्टिक मानिसहरुको विभिन्न अंग र नवजात शिशुहरुको नालमा पनि प्राप्त हुन थालेको छ ।

महिलाहरुको लागि थप खतरनाक
युएनइपी २०२१ को प्रतिवेदन ‘पोल्युसन टु सोलुसन’ मा माइक्रोप्लाष्टिकमा पाइने रसायनहरुले मानिसको स्वास्थ्यमा खासगरी महिलाकाे स्वास्थ्यमा नराम्रो असर गर्छ । यसले मानव आनुवंशिकी, स्वास्सप्रश्वासको गति र मानसिक विकासमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्छ ।

युएनइपीको मरिन एन्ड फ्रेसवाटर ब्रान्चकी प्रमुख लेटिसिया कार्भाल्होले माइक्रोप्लाष्टिक तथा यसको रसायनहरुले मानिस र समुद्री जीवहरुलाई निम्त्याउने खतरा भर्खरै शुरु भएको बताएकी छन् । यसलाई फैलिनबाट रोक्न सकिने तर त्यसका लागि सो दिशामा काम गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ । यसो गर्दा मानिसको स्वास्थ्य सहित जैविक विविधतामा पनि ठिक हुने उनले बताएकी छन् ।

समुद्र किनारमा सिगरेटको फोहोर सेल्युलोज एसीटेट सबैभन्दा धेरै पाइने गरेको छ । संसारमा हरेक वर्ष एक सय करोड मानिसले छ लाख करोड चुरोट पिउने गर्छन् । चुरोटको फोहोरले समुद्री जैविक विविधतामा धेरै ठूलो संवेदनशील असर गरेको छ ।

महासागरहरुमा नौ प्रतिशत माइक्रोप्लाष्टिक कपडाबाट आउने गरेको छ । खासगरी पोलिस्टर, नाइलन, एक्रिलिकबाट बनेको कपडामा प्लाष्टिकको मात्रा समावेश गर्ने गरिएको हुन्छ । विश्वको कपडा–टेक्सटाइल बजारमा यस्ता कपडाको हिस्सा ६० प्रतिशत रहने गरेको छ । यी कपडाहरु धुँदा वा लगाउँदा पनि यसबाट माइक्रोप्लाष्टिक बाहिर आउने गर्दछन् । यो प्रकारको प्रदूषणबाट बच्न पोलिस्टर, नाइलन र एक्रिलिकबाट बनेका कपडा कम धुन सकिन्छ भने प्राकृतिक वस्तुबाट बनेका कपडाहरु किनेर पनि कम गर्न सकिन्छ ।

सौन्दर्य सामग्रीमा प्लाष्टिक
सौन्दर्य सामग्रीहरुमा मिसाउनको लागि माइक्रोप्लाष्टिकहरु विशेष प्रकारले तयार गरिन्छ । माइक्रोप्लाष्टिकहरु साबुन, टुथपेस्ट, लगायत श्रृंगार सामग्रीहरुमा माइक्रोप्लाष्टिक मिसायर फिनिसिङ गर्ने गरिन्छ ।

यस्ता सामग्रीहरु प्रयोग गर्दा प्लाष्टिकका स–साना टुक्राहरु सिधै हाम्रो छालामा जान्छन् । लिपिस्टक र लिपबाममा पनि माइक्रोप्लाष्टिक प्रयोग गरिएको हुन्छ, जसको प्रयोग गर्दा माइक्रोप्लाष्टिक सिधै हाम्रो पेटमा पुग्छ ।

ग्लोबल केमिकल्स आउटलुक २ रिपोर्टले सौन्दर्य प्रशाधनहरुमा एक्सफ्लोएटिङ एजेन्ट मध्ये १० प्रतिशत भन्दा धेरै माइक्रोबीड्स प्रयोग गरिएको हुन्छ । यसबाट बच्नको लागि थोरै भन्दा थोरै कस्मेटिक सामग्रीको प्रयोग गर्नुपर्छ, न्यूनतम माइक्रोबिड्स प्रयोग गरिएका उत्पादनहरु खरिद गर्नुपर्छ । एजेन्सीको सहयोगमा ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

उपनिर्वाचनको मौन अवधि आज रातिदेखि सुरु, प्रचारप्रसार गर्न निषेध

चिया निर्यातमा भारतीय अवरोध हट्यो

जापानको मानवरहित चन्द्रमा ल्यान्डर तेस्रो चन्द्र रातसम्म जीवित

एआईको प्रयोगले सन्तोषजनक छैन विश्वमा मानव अधिकारको अवस्था

प्राधिकरणको आम्दानीबाट विद्युत सहुलियत धान्न सम्भव छैन : घिसिङ

पार्किन्सन रोगका कारण वार्षिक ७ सयको मृत्यु, कसरी गर्ने उपचार ?