काठमाडौं । विश्वको सबैभन्दा अग्लो चुचुरो सगरमाथाको उचाई कति होला ? सबैले सहजै उत्तर दिन्छन्, ८ हजार ८४८.८६ मिटर । सगरमाथाको उचाई पत्ता लाग्यो । समुन्द्रको गहिराइसम्म मान्छेहरु पुगिसके । तर, सेयर बजारको उचाई र गहिराई पत्ता लगाउन सकिएन ।
सेयर बजारको चुचुरोको उचाई कति हो भनेर प्रश्न गर्याे भने ठ्याक्कै जवाफ कसैले दिन सक्दैनन् । सेयर बजारको बढाई असीमित छ । लगानीको सीमा असीमित छ । सेयर बजारको बढाई र घटाई पनि यत्ति नै हो है भन्न सकिँदैन ।
यही सोचलाई आत्मसाथ गर्दै दोस्रो बजारमा अघि बढिरहेका छन्, लगानीकर्ता अम्बिर बोगटी । उनी जहिले पनि सेयर बजारको चुचुरोमा पुग्ने प्रयास गरिरहन्छन् । तर अहिलेसम्म चुचुरो नै पत्ता लगाउन सकेका छैनन् । सेयर बजारकाे टुप्पोमा पुग्न खोज्दा खोज्दै उनी फेद पुगेको थाहै पाउँदैनन् ।
सेयर बजारको चुचुरो र फेद बोगटीले कति पटक भेटिसके तर अझै उनले ठ्याक्कै यही नै हो भनेर पत्ता लगाउन सकिरहेका छैनन् । सेयर बजारको १८ सय अंकको बुल होस् वा ३२ सय अंकको बुल । सेयर बजारको यो दुवै चुचुरोमा पुगेका छन् लगानीकर्ता बोगटी । अझै त्यो भन्दा माथिको चुचुरोमा पुग्छु भन्ने सोच बनाउँदै गर्दा उनी फेदमा पुगेको थाहै पाउँदैनन् ।
बोगटीले सेयर बजारका थुप्रै बुल र वियरिसको अनुभव लिइसके । उनले बुलभन्दा वियसिरस बजारबाट बढी अनुभव हासिल गरिसके । यस्ता थुप्रै बुल र वियरिसबाट सेयर बजारको अनुभवमा खारिएका छन् उनी । अहँ ! तर, अझै थाहा पाउँदैनन् सेयर बजारको चुचुरो र फेद ।
पेशाले पोल्ट्री एण्ड ह्याचरी व्यवसायी हुन् बोगटी । बुवाले वि.सं. २०४३ सालदेखि पोल्ट्री व्यवसाय गर्दै आएका थिए । वि.सं. २०६० को दशकदेखि बुवाले गर्दै आएको व्यवसायलाई अम्बिरले सम्हाले । बालाजु औधोगीक क्षेत्रमा उनको अमृत फिड इण्ड्रष्टी सञ्चालन भइरहेको छ । उनले आफ्नो व्यवसायलाई चितवनमा समेत विस्तार गरे ।
वि.सं. २०६० को दशकमा नेपालमा बैंक सञ्चालन गर्ने लहर सुरु भयो । पूर्व बैंकर जयन्द्र श्रेष्ठ उनका बुवाका साथी थिए । बैंकर श्रेष्ठले उनका बुवालाई बैंकमा लगानी गर्न सुझाव दिएपछि बोगटी सिभिल बैंकका संस्थापक बने । बैंकको सञ्चालक बने । उनी सञ्चालक बनेपछि बैंकिङ्ग क्षेत्रको अध्ययन गर्न थाले । अध्ययन गर्दै जाँदा उनमा बैंकिङ्ग क्षेत्रको रस बढ्न थाल्यो । पछि साविकको सिभिल बैंकका अध्यक्ष समेत बने ।
वि.सं. २०६५ साल माघ महिनामा उनी कम्प्युटरमा सेयर बजार हेर्दै थिए । नबिल बैंकको सेयर मूल्य ४२ सय रुपैयाँ र स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड बैंकको ६ हजार रुपैयाँ थियो । साउनमा नबिल बैंकको सेयर मूल्य ६ हजार ५ सय र स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड बैंकको सेयर मूल्य ९ हजार रुपैयाँ पुग्यो । ६ महिना मै सेयर मूल्य बढेपछि उनी अचम्ममा परे ।
आफूले दुःख गरेर सञ्चालन गरिरहेको पोल्ट्री व्यवसाय भन्दा सेयर बजारमा लगानी गर्याे भने ६ महिनामै नाफा दोब्बर हुने देखेपछि सेयर बजारमा लगानी गर्ने मनसाय बनाए । उनी तत्कालीन समयमा फिड एण्ड ह्याचरी व्यवसायी संघ र दाना उद्योग संघको केन्द्रिय सदस्य समेत थिए ।
उनले आफ्नो पैतृक व्यवसायलाई बिट मारेर सेयर बजारमा लगानी गर्ने सोच बनाएपछि चितवनमा सञ्चालित ह्याचरी बेचे । उनका साथी मित्रलाल श्रेष्ठ १० नम्बर ब्रोकरका सञ्चालक थिए । लगानीकर्ता बोगटीको व्यवसायको आम्दानी देखेर उनका साथी श्रेष्ठले पोल्ट्री व्यवसायमा लगानी गरे । उनी सेयर बजारमा दोब्बर हुने देखेर पुँजी बजारमा प्रवेश गरे ।
श्रेष्ठले ५० लाख पोल्ट्रिमा लगानी गरे भने बोगटीले २० लाख रुपैयाँ सेयरमा लगानी गरे । संयोग भन्नै पर्छ । दुवै जना नयाँ क्षेत्रमा प्रवेश गर्दा श्रेष्ठले पोल्ट्रीमा ५० लाख लगानी डुबाए भने बोगटीको लगानी ७ लाखमा झर्याे ।
बजार झरेर २९२ अंकमा पुग्यो । बजारमा कम्पनीको सेयर आज किन्यो भोलि सस्तो, भोलि किन्यो पर्सी सस्तो हुन थाल्यो । १८ सय रुपैयाँमा किनेको स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड बैंक र १९ सय रुपैयाँमा किनेको बैंक अफ काठमाण्डूको सेयर मूल्य घटेर ८/९ सयमा झर्याे । ६ महिनामा डेढी हुन्छ भनेर लगानी गरेका बोगटीको पोर्टफोलियो ५० प्रतिशतले गिरावट आयो । उनले बजारमा लगानी गर्नु ठिक रहेनछ भनेर कागजपत्र सबै थुपारेर आनन्दले बसे ।
बजार फेरि उकालो लाग्न थाल्यो । २०७२ सालमा नेप्से सूचक १८८१ अंकमा पुग्यो । उनको पोर्टफोलियो उचाईमा पुग्यो । २० करोड लगानी दोब्बर भएर ४० करोड पुग्यो ।
‘सेयर बजार बढेपछि पुनः लगानी थप्न मन लाग्यो, मैले मेरो जग्गा बेचें, बैंकबाट ऋण लिन पनि सिकें, झण्डै ३५ करोड रुपैयाँ ऋण लिएं, ठूलो लगानीकर्ता बन्छु र नाम कमाउँछु भन्ने सोच बनाएँ तर, बजार पुनः घटेर १०६८ अंकमा झर्याे,’ उनले गुमाउँदाका पलहरु सम्झेर भने ।
त्यसपछि उनलाई छटपटी हुन थाल्यो । २९२ अंक हुँदा नखेपेको पीडा उनले यसपटक खेप्नु पर्याे । किनभने उनले जग्गा बेचेका थिए । बैंकबाट ऋण लिएर लगानी गरेका थिए ।
‘नेप्से सूचक १०६८ अंकमा झरेपछि बैंकले पनि पेल्न थाले, मार्जिन कल गर्न थाले, म ऋणमा कहिल्यै काम नगरेको मान्छे, पैसा नपुगेपछि छटपटी हुन थाल्यो, पुस्ताहरु पहिलादेखि काठमाडौंमा बस्दै आएको हुँदा काठमाडौंमा पैतृक जग्गा धेरै थियो, आफ्नो भागमा रहेको जग्गा बेचेर ऋण सेटल गरें,’ उनले विकासन्युजसँग भने ।
त्यसपछि पुनः बजार बढ्दै गएपछि ३२ सय अंक पुग्यो । यसपटक उनले पोर्टफोलियो व्यवस्थापनमा जुटे । ‘३२ सय अंक पुग्दा ३० करोड रुपैयाँ बराबरको सेयर बेचेँ, मेरो आफ्ना अप्ठ्यारा सबै समाधान गरेँ, मेरो व्यवसायले ब्याज तिर्न धानिरहेको भएपनि पछि धान्नै सकेन, कर्जा धेरै बढ्यो, १/२ करोडसम्मको ब्याज घर भाडा, जग्गा भाडा र पोल्ट्रीबाट आएको रकमले तिर्थे,’ उनले सुनाए ।
तर, कोरोना महामारी पछि भने उनी संकटमा परे । अधिकांश सहकारी संस्थाहरु डुबे । सहकारी संस्थाहरुले अन्दाधुन्दा पैसा लगेर घरजग्गा र सेयर बजारमा लगानी गरे । उत्पादन क्षेत्रमा लगानी गर्नु पर्ने रकमलाई गलत ठाउँमा प्रयोग गरे । उनीहरुले गलत प्रयोग गरेका कारण अहिलेको अफ्ठ्यारो आएको उनी बताउँछन् ।
उनलाई पोल्ट्री व्यवसायमा लागेको ३८ वर्ष भयो । तर, अहिलेको जस्तो अफ्ठ्यारो कहिल्यै नपरेको उनले सुनाए । यसपटक उनले समयमा ब्याज तिर्न सकेनन् । उनी मात्रै होइनन् धेरैले समयमा ब्याज तिर्न सकेका छैनन् । ब्याज तिर्ने पैसा नभएपछि केही व्यक्तिहरुले आन्दोलन गर्नु परेको उनी बताउँछन् ।
पहिला बैंकले पेल्दाखेरी सरण लिने ठाउँ सहकारी संस्था थियो, व्यक्तिगत साथीभाईहरुसँग सापटी मागेर समस्या समाधान गरिन्थ्याे, अहिले साथीभाईहरुले पनि पत्याउन छोडी सके,’ उनले आफ्नो गुनासो गर्दै भने, ‘अहिले कसैले कसैलाई पत्याउँदैनन्, म पनि अरुलाई पत्याउन नसक्ने अवस्था पुगेको छु, सेयर बजारमा सबै जना पीडित नै छन् ।’
पछिल्लो समय सेयर बजारमा जलविद्युत कम्पनीको बाहुल्यता बढेको उनको भनाइ छ । ठूला लगानीकर्ताहरुले सेयर बजारमा कर्नरिङ गर्ने गरेको उनको अनुभव छ ।
‘सेयर बजारमा हाइड्रोवालाहरुको बाहुल्यता बढेको छ, दई/तीन वर्ष अघिसम्म हाइड्रो कम्पनीका अफिस भेटिँदैनथे, उनीहरुका अफिस झोलामा हुन्थे, ५०, ५५, १०० रुपैयाँमा पाइने कम्पनीको सेयर मूल्य ४/५ सय भन्दा माथि छ,’ उनले भने, ‘बैंकिङ्ग क्षेत्रका सेयर किन्दा १०/१५ प्रतिशत प्रतिफलको ग्यारेन्टी भएपनि २ सय रुपैयाँभन्दा कममा कारोबार भइरहेको छ ।’
उनका अनुसार ४/५ जना मिलेर सेयर खरिद गर्छन् । त्यही सेयर मूल्य बढाएर एकले अर्काेलाई बिक्री गर्छन् । मूल्य बढेपछि सोझा जनतालाई बेचेर आफू बाहिरिन्छन् । यो बजारका लागि खतरा भएको उनको तर्क छ । कम्पनीको इतिहासदेखि सबै फण्डामेन्टल, आर्थिक गतिविधि, सेयरधनीहरुका पृष्ठभूमि लगायत सबै अध्ययन गर्ने लगानीकर्ता भने कहिल्यै घाटामा नजाने उनी बताउँछन् ।
उनको अहिले सेयर बजारको पोर्टफोलियो ४० करोडभन्दा बढी छ । ३२ सय अंकमा सेयर बजार पुग्दा उनको पोर्टफोलियो झण्डै १ अर्ब रुपैयाँ पुगेको थियो । अहिले पोर्टफोलियो दोब्बर बढीले घटेको उनले बताए । बैंकको ब्याजदर बढेका कारण सबै समस्या आएको उनको भनाइ छ ।
‘२०७८ साउनमा १ अर्बको हाराहारीमा पोर्टफोलियो थियो, ६ क्वार्टर ब्याज तिरेँ, ७ प्रतिशतमा लिएको ब्याज १४/१५ प्रतिशत तिर्नुपर्याे, पहिला समयमा कर्जा तिर्ने गरेको भएपनि अहिले ताकेता गर्ने गरेका छन्,’ उनले भने, ‘अहिले आफै पैसा तिर्न नसक्ने अवस्था पुग्यौं, अन्यको हालत झनै दयनीय छ ।’
उनी आगामी दिनमा सेयर बजारमा लगानी गर्न नछाड्ने बताउँछन् । आफूले बजारबाट धेरै कुराहरु सिकेको बताउँदै अनुभवलाई सही ढंगले प्रयोग गर्ने उनको योजना छ ।
‘सेयर बजारमा लगानी गर्न छोड्दिनँ, अनुभवमा झनै खारिँदै गएको छु, म प्रवेश गर्दा सेयर बजार एभरेज थियो, मैले १८८१ अंकको बुल र १०६८ अंकको घटेको बजार देखेँ, ३२ सय अंकको बुल र घटेर १९ सय अंकको बजार पनि देखेको छु,’ उनले भने, ‘यो अनुभवले अब म धेरै लोभ गर्दिन भनेर बजारबाट शिक्षा पाएको छु, सेयर बजारमा नतिजा पुर्णाङ्कमा हुँदैन, एभरेज रिजल्ट लिन जान्नुपर्छ, फर्स्ट डिभिजन मात्रै ल्याउने हो, डिस्टिङ्सनको आश गर्नु हुँदैन, फर्स्ट डिभिजन ल्यायो भने सफल मानिन्छ ।’
नेप्से ३२ सय अंक पुग्दा ४ हजार अंक पुग्ने सपना देखेको उनी बताउँछन् । मान्छेको स्वभाव लोभ गर्ने भएकाले अझै बढ्ने अपेक्षा गरेको उनले बताए । एकै दिन करोडौं रुपैयाँ नाफा कमाउने अन्य क्षेत्र नभएको उनको बुझाई छ ।
‘नेप्से ३२ सय अंक पुग्दा ४ हजार अंक पुग्ने सपना देखेको थिएँ, एक करोड पोर्टफोलियो हुनेको एकै दिनमा १० लाख रुपैयाँ थपिन्थ्यो, दिनको १० लाख रुपैयाँ कमाउने अरु कुनै विजनेश छैन, ३२ सय अंक पुगेको बेला दैनिक करोडौं बढ्दा प्रफुल्लित हुन्थे,’ उनले भने ।
सेयर बजारमा लगानी गरेको रकम ३ वर्ष खाल्डोमा र ३ महिनामा सबै असुल हुने गरेको उनको अनुभव छ । ३ वर्षमा गुमाएको रकम ३ महिनामा कभर हुने गरेको उनले बताए । त्यही बेला निस्किन सक्ने मान्छे सफल हुने उनको अनुभव छ ।
