एजेन्सी । अहिले विश्वका दुई ठूला अर्थतन्त्रहरू अर्को बहुमूल्य वस्तुको लागि आमनेसामने उभिएका छन् र त्यो हो सेमीकन्डक्टर। यो चिप हो, जुन हाम्रो दैनिक जीवनमा साँच्चै एक प्रकारको तागत बनेर आएको छ ।

सिलिकनको यो सानो टुक्रा ५ अर्ब डलरको उद्योग बनेको छ, जुन सन् २०३० सम्ममा मूल्यमा दोब्बर हुने अपेक्षा गरिएको छ। कसले यसको आपूर्ति श्रृंखला नियन्त्रण गर्ला भन्ने विषय निकै महत्वपूर्ण बनेको छ । यो एक महत्वपूर्ण सवाल तिनीहरुको लागि बनेको छ, जुन देशहरु र कम्पनीहरु यसको निर्माण प्रकृयामा जुटेका छन् । यसको आपूर्ति श्रींखलाको नियन्त्रणले कसैलाई बजोड महाशक्ति बनाउन सक्छ ।

चीनले यी चिप्स बनाउनको लागि टेक्नोलोजी चाहिरहेको छ। यो प्रविधिको अधिकांश स्रोत आफूसँग राखेको अमेरिकाले बेइजिङलाई पछाडि धकेलिरहेको छ । टफ्ट्स युनिभर्सिटीका एसोसिएट प्रोफेसर तथा चिप वार्सका लेखक क्रिस मिलर भन्छन् कि दुवै देश एशिया प्रशान्त क्षेत्रमा हतियारको दौडमा स्पष्ट रूपमा संलग्न छन्।

उनी भन्छन् तर दौड अझै धेरै छ। ‘दुबै एकअर्कासँग कतिवटा जहाज र क्षेप्यास्त्र छन् भन्ने परम्परागत प्रतिस्पर्धाहरुमा पनि दौडिरहेका छन् र तिनीहरूलाई बढाउँदैछन्, तर तिनीहरू आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स ९एआई० सैन्य प्रणालीमा पनि लागु गर्न चाहन्छन् । अहिले अमेरिकाले जितेको देखिन्छ तर चीन विरुद्ध घोषित चिप युद्धले विश्व अर्थतन्त्रलाई नयाँ आकार दिइरहेको छ ।

चिप निर्माताहरू
सेमीकन्डक्टर्स बनाउने काम निकै जटिल हुन्छ। यसमा विशेषज्ञता चाहिन्छ। आईफोन चिपहरू अमेरिकामा डिजाइन गरिन्छ, ताइवान, जापान र दक्षिण कोरियामा बनाइन्छ र त्यसपछि चीनमा जोड्ने काम गरिन्छ । सेमीकन्डक्टरहरू अमेरिकामा आविष्कार गरिएका थिए तर समयसँगै पूर्वी एशिया यसको उत्पादन केन्द्रको रूपमा देखा पर्यो। यसको कारण त्यहाँका सरकारहरूको प्रोत्साहन र अनुदान हो ।

शीतयुद्धकालदेखि नै रुससँग कमजोर सम्बन्ध भएकाले यस क्षेत्रमा यसको व्यापार विकास गर्न वाशिङ्टनले रणनीतिक साझेदारी गरेको थियो।

एसिया-प्रशान्त क्षेत्रमा चीनको बढ्दो प्रभावपछि अमेरिकाका लागि यो अझै महत्त्वपूर्ण छ। अब यी चिप्सलाई ठूलो मात्रामा साना र थप प्रभावकारी बनाउने दौडमा अमेरिका रहेको देखिन्छ ।

अब चुनौती भनेको सानो सिलिकन वेफरमा कति ट्रान्जिस्टरहरू फिट हुन सक्छन् जुन स्वचालित रूपमा सञ्चालन हुन र बन्द हुन सक्छन् । ‘यसैले सेमिकन्डक्टर उद्योगले यसलाई मुरको नियम भन्दछ, विशेष गरी समयसँगै ट्रान्जिस्टरको घनत्व दोब्बर बनाउने काम एकदमै कठिन हो’, सिलिकन भ्यालीको बेन एण्ड कम्पनीका साझेदार जुइ वाङ भन्छन्।

‘यसले हाम्रा फोनहरूलाई छिटो बनाउँछ, हाम्रो डिजिटल फोटो अभिलेखहरूलाई ठूलो बनाउँछ, हाम्रो स्मार्ट घरका उपकरणहरू समयसँगै स्मार्ट बनाउँछ, र हाम्रो सामाजिक सञ्जाल सामग्री विस्तार हुन्छ’, उनले भने ।

संसारको सबैभन्दा ठूलो चिप निर्माता
शीर्ष चिप निर्माताहरूको लागि पनि यो बनाउन सजिलो छैन। सन् २०२२ को मध्यमा सेम पहिलो कम्पनी बन्यो जसले तीन न्यानोमिटर चिपहरू बनाउन सफल भयो।

सोही वर्षको अन्त्यमा ताइवान सेमीकन्डक्टर म्यानुफ्याक्चर कम्पनी (टीएसएमसी) विश्वको सबैभन्दा ठूलो चिप निर्माता र एप्पलको सबैभन्दा ठूलो आपूर्तिकर्ताले पनि त्यसै गर्न सक्षम भयो।

यो कति सानो हुन्छ ? यो मानव कपालको किनारा भन्दा सानो हुन्छ, जुन ५० देखि एक लाख न्यानोमिटर सम्मको हुन्छ। यस्ता सानो खास साइज भएका चिपहरू धेरै शक्तिशाली हुन्छन् । यसको मतलब यो धेरै महँगो उपकरणहरूमा प्रयोग हुन्छ । जसमा इन्टरनेट जडान भएका सुपर कम्प्युटरहरू र एआई जस्ता चीजहरू समावेश छन्।

यी चिप्सले हाम्रो जीवनशैलीलाई पनि निकै सजिलो बनाउन सहयोग पुर्याउँछ । किनकि यसले हाम्रो दैनिक जीवनमा गति थप्ने काम गर्छ, तिनीहरू माइक्रोवेभ, वाशिंग मेसिन र फ्रिजमा प्रयोग गरिन्छ। तर भविष्यमा यसको माग घट्ने सम्भावना छ । विश्वमा अहिलेको समयमा सबैभन्दा धेरै चिप ताइवानमा निर्माण हुन्छ । जसलाई चीनले आफ्नो क्षेत्र मान्दै आएको छ ।

मिलर भन्छन कि बेइजिङले राष्ट्रिय प्राथमिकतामा आधारित चिपहरू पनि उत्पादन गर्दछ र तिनीहरूलाई सुपर कम्प्युटर र एआईमा बढ्दो प्रयोग गरिरहेको छ। यो यस मामिलामा विश्वव्यापी नेता बन्ने दौडमा कतै छैन, तर पछिल्लो दशकमा यसले विशेष गरी चिप डिजाइन क्षमताको सन्दर्भमा यस क्षेत्रमा गति लिएको छ।

उनी भन्छन्, ‘ऐतिहासिक रूपमा तपाईले देख्नुहुनेछ कि जब कुनै शक्तिशाली देशले उन्नत कम्प्युटिङ टेक्नोलोजी प्राप्त गर्दछ, उसले यसलाई बुद्धिमत्ता र सैन्य प्रणालीमा ग्रहण गर्दछ।’ यही कारण र ताइवान र अन्य एसियाली देशहरूमाथि चिप निर्भरताका कारण अमेरिकाले पनि पछिल्लो समयमा यसको निर्माणलाई तिव्रता दिएको छ ।

चीनको प्रगतिलाई अमेरिकाले कसरी रोकिरहेको छ ?
बाइडेन प्रशासनले चिप्स बनाउने प्रविधिमा चीनलाई रोक्न खोजिरहेको छ। गत अक्टोबरमा वाशिंगटनले यसलाई नियन्त्रण गर्न केही नियमहरू घोषणा गर्‍यो, जसमा चीनलाई चिप्स, चिप बनाउने उपकरण र अमेरिकी सफ्टवेयर कम्पनीहरूलाई बेच्न प्रतिबन्ध लगाइएको थियो। अमेरिकाको सो निर्णय विश्वका सबै कम्पनीमा लागू भएको थियो ।

यस निर्णयमा अमेरिकी नागरिक र स्थायी बासिन्दाहरूलाई चीनको स्थायी कारखानाहरूमा चिप्स उत्पादन वा विकास गर्न प्रतिबन्ध लगाइएको थियो। यसले चीनलाई नराम्रो असर पारेको छ किनभने यसको नयाँ चिप बनाउने उद्योग हार्डवेयर र नयाँ प्रविधिको आयातमा निर्भर छ।

अमेरिकी निर्णयका कारण नेदरल्यान्ड्सको एएसएमएल कम्पनीले चीनबाट कमाउने गरेकोले एक चौथाइ घाटा बेहोर्नु परेको छ । यो एक मात्र कम्पनी हो जससँग अत्याधुनिक लिथोग्राफिक मेसिनहरू छन् जसले अल्ट्रा(फाइन चिपहरू उत्पादन गर्दछ।

अमेरिका पनि धेरै चिप्स बनाउन चाहन्छ। चिप्स र विज्ञान ऐन अन्तर्गत, अमेरिकामा सेमीकन्डक्टर्स बनाउने कम्पनीहरूलाई ५३ अमेरिकी डलर अनुदानको रूपमा दिइन्छ। यस क्षेत्रका ठूला खेलाडीहरूले यसको फाइदा उठाइरहेका छन्। टिएसएमसीले अमेरिकामा दुईवटा प्लान्टमा ४० बिलियन डलर लगानी गरिरहेको छ, यो ताइवान बाहिरको एक मात्र प्लान्ट हो।

मेमोरी चिपहरू सुपर कम्प्युटर, सैन्य हार्डवेयर, र प्रोसेसर भएको कुनै पनि उपकरणको लागि आवश्यक हुन्छ। अमेरिकाको सबैभन्दा ठूलो मेमोरी चिप्स निर्माता माइक्रोनले न्यूयोर्कको बाहिरी भागमा रहेको कम्प्युटर चिप प्लान्टमा आगामी २० वर्षमा १०० अर्ब डलर लगानी गर्ने घोषणा गरेको छ।

माइक्रोन टेक्नोलोजीका प्रमुख कार्यकारी सञ्जय मेहरोत्रा ​​भन्छन्, ‘चिप्स ऐनले अमेरिका र एसियामा निर्माण लागतको भिन्नतालाई क्षतिपूर्ति दिन्छ। माइक्रोनले एशियामा आफ्ना प्लान्टहरूमा लगानी गर्न जारी राख्नेछ। यस क्षेत्रमा प्रतिस्पर्धाका धेरै स्तरहरू छन्।’

चीन खेल
अमेरिकाको प्रतिबन्धले चीनले नोक्सान बेहोर्नु परिरहेको छ । अमेरिकी प्रतिबन्धको कारण एप्पलले चीनको सबैभन्दा सफल चिप कम्पनी यांगत्से मेमोरी टेक्नोलोजी कर्प बाट मेमोरी चिपहरू किन्न सम्झौता रद्द गरेको छ।

‘वाशिंगटनलाई चिनियाँ टेक्नोलोजी कम्पनीलाई अपांग बनाउन सजिलो थियो, चीनसँग वास्तवमा जवाफ दिन केही छैन। पहिले अमेरिकाले केही चिनियाँ कम्पनीहरूलाई निशाना बनाउँदै आएको थियो तर यसपटक पूरै देशलाई लक्षित गरेको छ।

के चीनले यसको जवाफ दिन सक्छ ? वस्तु वा सेवाहरू अवरुद्ध गरेर वा निर्यात नियन्त्रणहरू लगाएर, यसले आफैलाई हानि पुर्‍याउन सक्छ किनभने अर्थव्यवस्थामा समस्या देखिन लागेको छ । बेइजिङले विश्व व्यापार संगठन (डब्ल्यूटीओ) मा गुनासो गरेको छ तर समाधान गर्न वर्षौं लाग्न सक्छ। सोही विषयमा विज्ञहरूले चीनले लगानीमा दोब्बर कम गर्ने र आफ्नो घरेलु चिप निर्माता उद्योगलाई समर्थन गर्ने प्रतिक्रिया दिएका छन् ।

अक्टोबरमा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको २०औँ महाधिवेशनमा राष्ट्रपति सी चिनफिङले भनेका थिए, ‘हामी राष्ट्रिय रणनीतिमा ध्यान केन्द्रित गर्नेछौं, घरेलु र वैज्ञानिक-प्राविधिक अनुसन्धानलाई सुदृढ गर्नेछौं र मुख्य प्रविधि प्राप्त गर्न दृढतापूर्वक लडाइँ जित्नेछौं।’

अब के हुन्छ ?
छोटकरीमा भन्नुपर्दा, यो उद्योग युक्रेन युद्ध, बढ्दो मुद्रास्फीति र चीनको अर्थतन्त्रको पुनः खोल्ने कारणले गर्दा विश्वव्यापी मन्दीसँग पनि संघर्ष गरिरहेको छ । कोभिड महामारीसँग लड्दै बेइजिङले आफ्नो अर्थतन्त्रलाई लिएर सावधानीपूर्वक कदम चालिरहेको छ ।

मिलर भन्छन्, ‘अमेरिकी, ताइवानी, चिनियाँ र बाँकी विश्वका कम्पनीहरुबीचमा निकै प्रतिस्पर्धा हुनेछ, यो सबै अत्याधुनिक तर्क र मेमोरी चिप्समा देखिनेछ। जहाँ हामी अमेरिकाले चीनको खोजलाई पर राख्न खोजिरहेको देख्नेछौं, साथसाथै चीनले अमेरिकाबाट मुक्त भएको आफ्नै आपूर्ति श्रृंखला निर्माण गर्ने प्रयास गर्नेछ।’

उनी भन्छन् कि यसले एक इकोसिस्टम सिर्जना गर्न सक्छ जसमा एकातिर चीन हुनेछ र अर्कोतिर सम्पूर्ण विश्व हुनेछ। यसबाट विश्व अर्थतन्त्रमा ठूलो असर पर्नेछ । यसले यस क्षेत्रका ठूला खेलाडीहरूलाई आफ्नो पक्ष छनोट गर्न बाध्य पार्छ । सम्भवतः धेरैलाई चिनियाँ बजारमा जानबाट रोक्छ।

अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमको सहयोगमा तयार पारिएको ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

सूचना प्रविधिको क्षेत्रबाट मूल प्रवाहमा जोडिँदै कर्णाली

डिजिटल रुपान्तरणका माध्यमबाट समृद्धि हासिल गर्न सकिन्छ : मन्त्री शर्मा

यी हुन् नेपाल टेलिकमका लोकप्रिय डाटा प्रविधि

एनसेलले ल्याएको ‘सधैँ अन’ प्लानमा के छ ?

अब सञ्चार माध्यममा पनि मर्जर नीति लागु

आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स रणनीति तयार गरिने