काठमाडौं । साउन २१ गते कारोबार सुरु भएको २ दिनसम्म करिब सर्किट लागेर शेयरमूल्य घट्न थालेपछि शेयर बजारबारे छलफल हुने फेसबुकको ग्रुपमा एकजना लगानीकर्ताले लेखे, ‘घलेम्दी हाइड्रोपावर ३०३ रुपैंयामा कारोबार सुरु भएको थियो, अहिले ८३ रुपैंयामा झर्यो, कतै रसुवागढी र साञ्जेनको हालत पनि त्यही हुने त होइन ?’

उनको यो प्रतिक्रियाप्रति ग्रुपमा अन्य सदस्यले निकै आलोचना गरे । एकजनाले त सामाजिक सञ्जालमा एकदमै निम्नस्तरको शब्द प्रयोग गर्दै ती व्यक्तिलाई गाली समेत गरे । तर, बिहीबारको कारोबारसम्म आइपुग्दा रसुवागढी र साञ्जेनको शेयरमूल्य क्रमशः १५८ रुपैंया र १७३ रुपैंया छ जुन सुरुको कारोबार मूल्यभन्दा क्रमशः ४७ प्रतिशत र ४० प्रतिशत कम हो, यति मूल्य घट्दा पनि सो शेयको मूल्य घट्ने क्रम भने रोकिएको छैन ।

जनताको जलविद्युत् कार्यक्रमअन्तर्गतका दुई जलविद्युत् कम्पनीहरु साञ्जेन र रसुवागढीको कारोबार क्रमशः २८८ रुपैंया र २९१ रुपैंयामा सुरु भएका थिए । तर कारोबार सुरु भएकै दिन यी दुई कम्पनीको मूल्य करिब १०÷१० प्रतिशतले घटेर २६१ रुपैंया र २६३ रुपैंयामा झर्यो ।

दोस्रोे दिनको कारोबारमा पनि शेयरमूल्यमा सर्किट लागेर गिरावट आए पनि तेस्रो दिन भने मूल्यमा केही उतारचढाव देखियो । साञ्जेन र रसुवागढीको २२० रुपैंया र २३० रुपैंया होउन्जेल बजारमा क्रेता र बिक्रेताको चाप बराबरजस्तै देखिन्थ्यो । यही हाराहारीको मूल्यलाई एउटा स्टेबल मूल्य मानिएको थियो । तर ती शेयरहरुको गिरावट रोकिएन ।

रसुवागढी र साञ्जेनको यो अवस्था देखिइरहँदा हाइड्रो क्षेत्रअन्तर्गत सूचीकृत ३२ कम्पनीमध्ये १८ ओटाको मूल्य १०० रुपैंयाभन्दा कम, ८ ओटाको १०० देखि १५० रुपैंया र ६ ओटाको मूल्य मात्रै १५० रुपैंयाभन्दा माथि छ । खानीखोला हाइड्रोपावरको अन्तिम मूल्य सबैभन्दा कम ५१ रुपैंया हुँदा सबैभन्दा बढी मूल्य भएको चिलिमेको शेयरमूल्य ४३८ रुपैंया छ ।

त्यसो त, रसुवागढी र साञ्जेनको शेयर कारोबार सुरु भएपछि समग्र शेयर बजारका लगानीकर्ताको मुहार कहिलै हँसिलो हुन सकेको छैन । घट्दा दोहोरो अंक घट्ने तर बढ्दाचाहिँ निकै सुस्त गतिमा मूल्य बढ्ने प्रवृत्तिले पनि यस्तो भएको हो । सो अवधिमा बजार समग्रमा घटे पनि यी दुई हाइड्रोपावरको शेयरमूल्यमा निकै ठूलो गिरावट देखिएको छ । आशा गरिएका निकै कम आयोजनामध्येका यी दुई हाइड्रोका शेयर नै आईपीओकै मूल्यतिर उन्मुख हुँदा समग्र हाइड्रो क्षेत्रप्रति देखिएको नकारात्मक प्रवृत्तिलाई यसले थप मलजल गर्दै गएको छ ।

कस्ता छन् यी कम्पनीहरु

साञ्जेनको पहिलो आयोजना साञ्जेन माथिल्लो १४.८ यो वर्षको मध्यतिर सकिने लक्ष्य छ । त्यस्तै दोस्रो आयोजना साञ्जेन जलविद्युत् ४२.५ मेगावाट क्षमताको पनि यसै आवको अन्त्यसम्म सक्ने लक्ष्य लिइएको छ । यो वर्ष एउटामात्रै आयोजनाको विद्युत् बिक्री हुँदा यो आर्थिक वर्षमा प्रतिशेयर ६ रुपैंया आम्दानी गर्ने प्रक्षेपण छ । अर्को आर्थिक वर्षमा भने यो २० रुपैंया माथि पुग्ने र सो आम्दानी निरन्तर रहने प्रक्षेपण छ ।

पुस, माघ, फागुन र चैत महिनामा ८.४० रुपैंया र अरु महिनामा ४.८ रुपैंया दरमा आयोजनाले नेपाल विद्युत् प्राधिकरणसँग पीपीए गरेको आयोजनाले ६ वर्षमा साधारण र १० वर्षमा डिस्काउन्टेड पेब्याक गर्नसक्ने प्रक्षेपण गरिएको छ । यसको प्रतिमेगावाट लागत १५ करोड रुपैंया छ ।

अर्को आयोजना रसुवागढी १११ मेगावाट क्षमताको आयोजना सञ्चालन गर्ने कम्पनी हो । यसको पनि पीपीए दर सुरुमा पुस, माघ, फागुन र चैत महिनामा ८.४० रुपैंया र अरु महिनामा ४.८ रुपैंया छ जुन क्रमशः बढ्दै जान्छ । यसले करिब ८ वर्षमा लगानीकर्ताको रकम फिर्ता गर्नसक्ने प्रक्षेपण गरेको छ भने ब्याजसहित यो अवधि करिब १४ वर्ष हुन्छ ।

यो आर्थिक वर्षमै प्रतिशेयर करिब ६ रुपैंया आम्दानीको प्रक्षेपण रहेकोमा अर्को वर्ष यो २० रुपैंया पुग्ने र अन्य वर्षहरुमा थप बढ्दै जानसक्ने प्रक्षेपण गरिएको छ । यो प्रक्षेपण हेर्दा यो वर्षको नाफाबाट शेयरधनीले लाभांश पाउन नसक्ने देखिए पनि अर्को वर्षबाट उच्च प्रतिफल पाउनसक्ने अवस्था देखिन्छ । अहिलेको घट्दो मूल्यमा किनेको शेयरले २ वर्षपछि राम्रो प्रतिफल दिन थाल्ने निश्चित देखिएको छ ।

तर किन घट्दैछ मूल्य ?

रसुवागढी र साञ्जेनको शेयरमूल्य निरन्तर घट्नुको पछाडि समग्र बजाको गिरावट, हाइड्रो क्षेत्रप्रतिकै वितृष्णा, अल्पकालीन लगानीकर्ता हावी हुनु र बजार चलखेललाई प्रमुख कारण विश्लेषकहरुले मानेका छन् । पहिलो त समग्र बजार नै घट्दो क्रममा रहेकोले यसको प्रत्यक्ष असर यी दुई कम्पनीहरुको मूल्यमा नपर्ने कुरै भएन । साञ्जेन र रसुवागढीको कारोबार सुरु भएको समयदेखि नै बजारले घट्दो गतिलाई नै पकडेको छ ।

अर्को कारण भनेको हाइड्रो क्षेत्रको शेयरमूल्य हो । सञ्चालनमा रहेकामध्ये ७५ प्रतिशत कम्पनीको मूल्य नै अंकित मूल्य वा सोभन्दा कमको दाँजोमा आएको अवस्थामा राम्रा कम्पनीहरु छाँयामा पर्दैजानु कजारको प्रवृत्ति नै हो । अहिलेको अवस्थामा १२० रुपैंयाभन्दा पनि कम शेयरमूल्य हुनुलाई अंकित मूल्यकै हाराहारीमा शेयरमूलय रहेको मान्न सकिन्छ । हाल ३२ मध्ये २४ ओटा कम्पनी त्यस्तो अवस्थामा छन् ।

अर्को महत्वपूर्ण पक्ष भनेको अल्पकालीन लगानी प्रवृत्तिपनि हो । अन्य कम्पनीहरुले धमाधम लाभांश घोषणा गरेको अवस्था र वित्तीय क्षेत्रका ती कम्पनीहरुको मूल्य समेत तुलनात्मक रुपमा त्यही हाराहारीमा रहेको अवस्थामा प्रतिस्पर्धात्मक लाभ र अल्पकालिन लाभ प्रवृत्ति हावी भएको समेत विश्लेषकहरुको ठम्याई छ । रसुवागढी र साञ्जेनले यो वर्ष र अर्को वर्ष पनि लाभांश दिने अवस्था छैन । लाभांश घोषणा गर्नै नसक्ने अवस्थामा यो शेयरको मार्जिन कारोबार सम्भव नहुनु पनि एउटा कारणको रुपमा विश्लेषकहरु अथ्र्याउँछन् ।

कतिपय लगानीकर्ताले भने बजार चलखेलकै कारणले पनि यस्तो प्रवृत्ति देखिएको बताउँछन् । रसुवागढी र साञ्जेनको शेयर आम लगानीकर्ताहरुमा छरिएकोले अलिकति मनोविज्ञानमा प्रभावित पार्न सके पनि सस्तो मूल्यमा शेयर उठाउन सकिने अभिप्रायले बढ्ने अवस्थामा बिक्रीको चाप बढाएको समेत बजारमा आरोप लगाइन्छ । यद्यपि ठूलो मात्रामा जनतामा गएको त्यस्तो शेयरमा कर्नरिङ हुने सम्भावना भने कमै देखिन्छ ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

इमर्जेन्सी सेयर बेच्न अफ मार्केट ट्रान्जिक्सनको व्यवस्था हुनुपर्छ : निरञ्जन फुयाँल

एसईईपछि कुन विषय पढ्दा सजिलै पाइन्छ जागिर ? यस्तो छ विज्ञको सुझाव

अर्बौं लगानीमा एकै वर्ष खुले दर्जन बढी तारे होटल

यी हुन् विश्वका सबैभन्दा लामो पाँच रेलमार्ग

अर्थमन्त्री पुनलाई पूर्वअर्थमन्त्रीहरूको सुझाव : पपुलिष्ट बजेट नल्याउनू, आकार सानो बनाउनु

नेपाल रिमा लगानी बढाउँदै हिमालयन र एशियन लाइफ, बुधबार किने ६३ करोडको सेयर