काठमाडौं । तपाईं नेपाल टेलिकमको सीम प्रयोग गर्नुहुन्छ भने तपाईंले कुनै व्यक्तिलाई फोन गर्दा एउटा आवाज आउँछ । कहिले कोरोना महामारी विरुद्ध बच्ने उपाय, कहिले भ्रष्टाचार विरुद्दको सूचना, कहिले राजश्व संकलन त कहिले कुनै दिवसको सूचनासहितको आवाज बज्छ । कतिपयले त्यो आवाज ध्यान दिएर सुन्छन् त कतिले सुन्नै नपाए पनि हुन्थ्यो नि भन्ने दिक्दारी पोख्छन् । कतिपय तपाईं हामीसँग सरोकार नभएका सूचना पनि हामीले फोन गर्दा सुन्नु पर्ने बाध्यता रहन्छ । त्यसमा सुन्ने वा नसुन्ने विषयमा कुनै विकल्प हुँदैन । तर, फोन गर्नैका लागि भएपनि पर्खेर सुन्नु बाहेकको विकल्प तपाईं हामी सामू हुन्न ।

हो, मुलुकभर सर्वसुलभ र भरपर्दाे दूरसञ्चार सेवा उपलब्ध गराउने उद्देश्य बोकेको नेपाल दूरसञ्चार कम्पनी (नेपाल टेलिकम) पछिल्लाे समय अनेकन सूचना प्रसारण गर्ने माध्यम बन्न थालेको छ । कम्पनीले फोन कल सेवामा सूचनाहरु प्रसारण गरेर जनतालाई सुन्नै पर्ने बाध्यात्मक परिस्थिति सिर्जना गरिरहेको गुनासो सेवाग्राहीहरुबाट आएको छ ।

नेपाल टेलिकमले कोरोना महामारीका बेलामा न्यूनीकरण सम्बन्धी सूचनाहरु प्रसारण गरेर राज्यलाई ठूलो योगदान गरेको थियो । महामारी तथा प्रकोपबारे जनतालाई सुसूचित गर्ने उद्देश्यले सरकारका नियकाहरुले टेलिकमको भ्वाइस सेवालाई प्रयोग गरेको पाइएको छ । तर, राज्यको नै बहुमत स्वामित्व रहेकै आधारमा अन्य सरकारी निकायले पनि आफ्ना सूचनाहरुलाई प्रसारण गर्ने माध्यमका रुपमा टेलिकमलाई लिँदा यसले सेवाग्राहीलाई मर्का पुगेको छ ।

टेलिकममा नेपाल सरकारको ९१ प्रतिशत सेयर स्वामित्व छ । सरकारी संस्थान भएकाले टेलिकमलाई सूचना प्रसारण गर्ने माध्यमका रुपमा लिने गरेको जानकारहरु बताउँछन् । नेपालको दूरसञ्चार क्षेत्रमा मुख्य भूमिका निर्वाह गरिरहेको कम्पनीले ग्राहकबाट मात्रै नभएर अन्य सूचना तथा सर्ट म्यासेज सर्भिस (एसएमएस) पठाएर आम्दानी पनि गर्ने गरेको छ ।

टेलिकमले ग्राहकको इच्छा विपरित वा बाध्यात्मक परिस्थिती बनाएर उक्त सन्देशमुलक सामाग्री प्रसारण गर्ने गरेको आरोप लाग्ने गरेको छ । ग्राहकले शुल्क तिरेको सेवामा टेलिकमले सूचनाहरु प्रसारण गर्दा दिक्क लाग्ने गरेको एक सेवाग्राहीले बताए । यसरी ग्राहकलाई दिक्क लाग्ने किसिमका सन्देशहरु प्रसारणमा टेलिकम चुकेको सेवाग्राहीको गुनासो छ ।

यद्यपि, टेलिकमले सरकारी सन्देशमुलक सूचनाहरुलाई भने निःशुल्क प्रसारण गर्ने गरेको छ । नेपाल दूरसञ्चार कम्पनीका (नेपाल टेलिकम) सोभन अधिकारी सरकारका सन्देशमुलक वा सूचनामुलक सूचना प्रसारण गर्दा नेपाल टेलिकमलाई शुन्य फाइदा हुने गरेको बताउँछन् । जनहितमा जारी सन्देश वा सूचना प्रसारण गर्दा उल्टै आफ्नो सेवालाई कटौति गर्नु परेको उनको भनाइ छ ।

‘टेलिकमको कलर रिङ्ग ब्याक टोन (सीआरबीटी) र एसएमएस अलर्टबाट मात्रै आम्दानी हुन्छ, जस्तो फोनमा गीत सुनाउन कुनै सीआरबीटी प्रयोग गरिन्छ, सीआरबीटीबाट संकलन हुने रकम कम्पनीको आम्दानीमा जोडिन्छ,’ उनले भने ।

सरकारी निकायले दिएका सूचनाहरु जस्तो कोरोना, डेङ्गु महामारी न्यूनीकरण लगायतका सन्देश बजाउने गरिएको छ । सरकारी निकायले रेकर्ड गरेर पठाएको सन्देश नै कम्पनीले प्रसारण गर्दछ । सन्देशमुलक, सूचनामुलक बाहेक ग्राहकहरुले सीआरबीटी प्रयोग गर्दा कम्पनीलाई ठूलो रकम आम्दानी हुने गरेको टेलिकमले बताएको छ । सरकारी सूचना प्रसारण गर्दा ठूलो लागत नलाग्ने भएकाले कम्पनीलाई धेरै घाटा नलाग्ने अधिकारीले बताए ।

‘सरकारी सूचना सिस्टममा अपडेट गराउँदा धेरै लागत लाग्दैन, उहाँहरु रेकर्ड गरेर पठाउनु हुन्छ, अपडेट वा लोड गर्नलागत नलागे पनि सीआरबिटी प्रयोगकर्ताहरुबाट भइरहेको आम्दानी भने घट्छ, सरकारी सूचनाहरु बजाउँदा सीआरबिटी सेवा बन्द हुन्छ,’ उनले भने, ‘कोरोना महामारीको बेला लामो समय न्यूनीकरण सम्बन्धी सूचना बजाउनु पर्याे, त्यो बेला सीआरबीटी धुनहरु बन्द गर्दा आम्दानी घट्यो, घाटा भएको होइन तर आम्दानीमा ब्रेक लागेको हो ।’

उनले ग्राहकलाई दिक्क लाग्ने सूचनाहरुमा टेलिकम सचेत रहेको बताए । सूचना बजाउने भाँडोको रुपमा लिने भन्दा पनि राज्यको निकाय भएकाले जिम्मेवारी बहन गरेको उनको भनाइ छ । राज्यको नीति र आवश्यकता अनुसार यस्ता सन्देशहरु बजाइने गरेको उनले बताए । विकट ठाउँमा कम्पनीले लागत भन्दा सस्तो सेवा दिइरहेको प्रवक्ता अधिकारी बताउँछन् । देशभर सञ्चार सेवा सुलभ दरमा पुर्याउने कम्पनीको दायित्व रहेको उनले बताए ।

‘नेपाल टेलिकमले अहिलेसम्म कुनै कम्पनी वा ब्यक्तिको विज्ञापन गर्ने गरेको छैन, एनटिसीले सन्देशमुलक सूचना मात्रै सरकारको तर्फबट बजाएको हो, विदेशमा टेलिकम कम्पनीहरुले पनि विज्ञापन गरिरहेका उदाहरण छन्, कतिपय देशमा सञ्चार सेवा प्रदायक कम्पनीले विज्ञापन प्रसारण गरेका हुन्छन्,’ उनले भने ।

सरकारका सूचना तथा अन्य माध्यमभन्दा सजिलो र छोटो अवधिमा धेरै भन्दा धेरै जनतामाझ पुर्याउन टेलिकमको सेवा सबैभन्दा बढी प्रभावकारी रहेको उनले बताए । तर, टेलिकमले सूचना बजाउँदा अरुको भाग खोसेको जस्तो देखिएपनि कम्पनीले आफ्नो उत्तरदायित्व मात्रै निर्वाह गरेको बताए ।

विज्ञापन बोर्डका अध्यक्ष लक्ष्मण हुमागाईं उपभोक्ताको सन्तुष्टिलाई ध्यानमा राखेर सूचना सन्देश प्रसारण गर्नुपर्ने बताउँछन् । विज्ञापन बोर्डले जारी गरेको आचार संहिता अनुसार कुन-कुन सूचना कुन माध्यमबाट बजाउने भनेर स्पष्ट खुलाएको उनको भनाइ छ । दैविक प्रकोप, सामाजिक र सार्वजनिक हीतको सूचना, अत्यावश्यक सेवा वा जनधनको क्षति हुने अवस्था आयो भने जुनसुकै माध्यमबाट पनि सूचना प्रकाशन/सारण गर्ने चलन संसारभरी रहेको उनले बताए ।

‘टेलिकमले उपभोक्ताको सन्तुष्टिलाई ध्यान दिनुपर्छ, ग्राहकको सन्तुष्टि नै सबैभन्दा ठूलो कुरा हो, यदि त्यस्ता सूचनाले ग्राहकलाई दिक्क लाग्ने वा मन पराएका छैनन् भने टेलिकम सजग हुनुपर्छ,’ उनले भने, ‘तपाई हामीले प्रयोग गरेको फोनको शुल्क तिरेको हुन्छ, यसमा हाम्रो अनुमति र अत्यावश्यक बेगर प्रसारण गर्नु हुँदैन, ग्राहकको सन्तुष्टिलाई बुझ्ने दायित्व कम्पनीको नै हो ।’

कम्पनीले प्रसारण गरेको सूचना वा सन्देशले ग्राहकलाई आकर्षण वा विकर्षण के गरेको छ भनेर सचेत हुनुपर्ने उनले बताए । उनका अनुसार नेपाली भाषा नबुझ्ने कुनै एक ग्राहक छ भने उसले त्यो सूचना केही बुझ्दैन भने यस्ता सन्देश आउँदा झनै दुविधा बनाउँछ । त्यसले ग्राहकलाई सही ढंगले सेवा दियो की दिएन भनेर विश्लेषण गर्ने जिम्मा कम्पनीको नै रहेको उनले बताए ।

कम्पनीले आफ्नो विज्ञापन पनि आफ्नै माध्यमबाट गर्न नपाइने अध्यक्ष हुमागाईंले बताए । विज्ञापनमा सूचीकरण भएका सञ्चार माध्यममा मात्रै विज्ञापनको कारोबार गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ । टेलिकम र एनसेल सेवा प्रदायक कम्पनी भएकाले आफ्नो विज्ञापन आफ्नै माध्यमबाट गर्न नहुने उनले बताए ।

‘ग्राहकले शुल्क तिरेको हुँदा विज्ञापन बजाउन पाउँदैन, विज्ञापन बजाएर यति छुट दिन्छु भनेको हुँदैन, ग्राहकको तर्फबाट पनि कम्पनीले हेर्नुपर्ने हुन्छ, यो विषयमा टेलिकमले ग्राहकमैत्री रुपमा हेर्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘विज्ञापन गर्ने अन्य माध्यम पनि छन्, विज्ञापन गर्ने माध्यम टेलिकम्युनिकेसन क्षेत्र होइन, विज्ञापन गर्ने प्ल्याटफर्म पनि होइन ।’

सार्वजनिक हितको लागि टेलिकमले बजाएको सन्देशमा कुनै आपत्ति नजानएको बोर्ड अध्यक्ष हुमागाईंले बताए । यदि कुनै ब्राण्ड वा प्रडक्ट (आफ्नो बाहेक)को विज्ञापन गर्याे भने विज्ञापन बोर्डले कारवाही गर्ने उनको भनाइ छ ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

त्रिविको जग्गा व्यवस्थापन गर्न उच्चस्तरीय समिति बन्दै छ : मन्त्री श्रेष्ठ

सुरक्षण मुद्रण केन्द्रका तत्कालीन कार्यकारी निर्देशक पौडेलविरुद्ध भ्रष्टाचारको तेस्रो मुद्दा

वर्षासँगै काठमाडौंको प्रदूषण कम हुँदै, आज ५० औँ स्थानमा

सञ्चितिको भाँडो भरियो, सस्तिदै काठमाडौं

प्रधानमन्त्रीले तत्काल राजीनामा दिनुपर्छ, अभियुक्तले देश चलाउन मिल्दैन : गोविन्द केसी

व्यापार घट्दा सवा १९ खर्ब पुग्यो सञ्चिति, १५ महिनाको आयात धान्ने