अहिले कोभिड–१९ को कारणले विश्वको अर्थतन्त्रको स्थिति नाजुक अवस्थामा पुगेको छ । यसको प्रभाव हरेक क्षेत्रमा चारैतिरबाट परेको छ । मुलुकमा कमजोर राजस्वको आम्दानी र सार्वजनिक खर्च उच्च वृद्धिका कारण अधिकांश मुलुक ऋणको संकटमा फसेका छन् ।

विश्वव्यापी रुपमा फैलिएको कोरोना भाइरसको जोखिमका कारण मुलुकमा पटक–पटक गरेर पाँच महिनाभन्दा बढी लकडाउन भयो । यसले उत्पादन, सेवा क्षेत्र र विप्रेषण आप्रवाहमा ह्रास भई आर्थिक वृद्धि नराम्रो सूचकमा घट्ने प्रक्षेपण गरिएको छ । नेपालको कुल ग्राहस्थ उत्पादन चालु आर्थिक वर्षमा ५.३ प्रतिशत खुम्चने अनुमान छ ।

होटल, व्यवसाय, यतायात लगायत थुप्रै सेवा क्षेत्रमा बढी प्रभाव परेको देखिन्छ । यसबाट थुप्रैले रोजगारी गुमाएको कारण बढी प्रभावित भएको हो । कोरोनाकै कारणले विश्वको अर्थतन्त्र २.२ प्रतिशतले खुम्चने एवम् शक्तिशाली भनिएका मुलुकमा आर्थिक मन्दीमा धकेलिने अनुमान पनि धेरै अर्थशास्त्रीहरुले गरेका छन्
।
बहुआयामिक गरिबीका सुचक शिक्षा, स्वास्थ्य जीवनस्तर यी तिनओटै विषय वस्तु र यस अन्तर्गतका अन्तर सुचकांकहरुमा नकारात्मक असर पार्दै आएको छ । कोरोना भाइरसको महामारीले हरेक क्षेत्रमा रहेका दिगो विकासका लक्ष्यलाई चुनौति दिएको छ । यसको दिर्घकालिन र बहुआयमिक असर पर्यटन, यातायात, विप्रेषण, रोजगार सेवा र उद्योग क्षेत्रमा परेको छ । यसको तत्कालिन र दीर्घकालिन असरले बहुआयमिक गरिबीका स्तम्भ र जीवनयापनमा गहिरो रुपले असर पर्ने देखिन्छ ।

हाल नेपालको बहुआयमिक गरिबी २८.६५ प्रतिशत रहेको छ । पन्ध्रौं योजनाले यसलाई १३.५ प्रतिशतमा झार्ने लक्ष्य राखेको छ । जुन लक्ष्य प्राप्त गर्न निकै चुनौति देखिन्छ । हाल नेपालमा वैदेशिक रोजगारी गुमाएर भारत लगायत अन्य देशबाट नेपाल भित्रिनेको संख्या निकै ठूलो रहेको छ ।

अर्को तिर नेपालमै पनि शहरबाट गाउँ फर्केका लाखौं मजदुरहरुलाई आधारभुत आवश्यकतले पिरोल्ने अनुमान पनि धेरैको छ ।
लामो समयसम्म मुलुक बन्दाबन्दीकै अवस्थामा रहेकोले मजदुरहरुलाई छाक टार्न निकै गाह्रो भएको छ । दैनिक ज्यालादारीमा काम गर्ने, बीमा, औषधि उपचार नहुने लगायत सामाजिक सुरक्षामा पनि संलग्न नहुने अवस्थामा छन् ।

आर्थिक गतिविधि ठप्प हुँदा र स्वदेश तथा विदेशमा रहेका लाखौं मजदुरले रोजगारी गुमाउँदा मुलुकमा आर्थिक संकट पर्नुका साथै थुप्रै नागरिक भोकमरीको सिकारमा पर्न सक्ने अवस्था आउन सक्छ ।

अहिले सबै क्षेत्र वर्ग, तहतप्काका नागरिकमा गम्भीर आर्थिक विपत आई लागेको छ । विश्वमै महामारीका रुपमा रहेको कोरोना भाइरसको कारणले विकास निमार्णको गतिमा शिथिलता उत्पन्न भएको छ । कोरोना भाइरससँगै नेपालमा अन्य ठूला प्राकृतिक विपत्ती समेत आई लागेका छन् । जसले गर्दा मुलकुमा गरिबीको संख्यामा वृद्धि भइरहेको छ ।

मुलुकको अर्थतन्त्र चौपट भएको छ । औषधि उपचार नभएको भाइरसले हाम्रो ठूलो जनसंख्या गरिबीको रेखामुनि धकेलिँदै छ ।
मुलकुको आर्थिक गतिविधि ठप्प परेको ठूलो संख्यामा जनताको रोजगारी गुमेकाले धेरै नागरिक भोकमरिको सिकार हुन सक्छन् । बेरोजगारी, न्यून आय, न्यून लगानी, न्यून उत्पादन हुन्छ । जसले गर्दा गरिबीको संख्या बढ्दै जान्छ । विज्ञहरु तथा आधिकारिक प्रतिवेदनका अनुसार बन्दाबन्दीको अवस्था थपिँदै जाने हो भने मुलुक भयावह स्थितिमा जान्छ । यसबाट पर्ने असर सबै जनताले भोग्नु पर्ने बाध्यता रहन्छ ।

कोभिड १९ ले सर्वाङ्गीण क्षेत्रमा असर पारेको देखिन्छ । यसको अन्त्य कसरी र कहिले हुन्छ भन्ने कुराको कुनै टुङ्गो नभएकोले यस रोगका विरुद्धमा सबैले लड्नु जरुरी छ । कोरोना रोकथामममा भरपुर उपायहरु अबलम्बन गर्नुपर्छ । गरिबीको चपेटामा फसेका जनता, रोजगारी गुमाएका जनता मजदुरवर्गहरुलाई राहत पुग्ने गरी सामाजिक सुरक्षाका कार्यक्रमहरु ल्याउनु जरुरी छ ।

रोजगारी गुमाएकालाई स्वदेशमै केही गर्ने वातावरणको सृजना गरी मुलुकको उत्पादन र उत्पादकत्वमा वृद्धि गरी, गरिबी निवारणमा सहयोग पुर्याउँनु पर्छ । शिथिल परेको अर्थतन्त्रलाई गतिशिल बनाई कोरोनाको असरलाई न्यूनिकरण गर्दै नागरिकको आधारभुत आवश्यकता स्वास्थ्य, खाद्यान्न, खानेपानी, पोषण, शिक्षा क्षेत्रमा परेको असरलाई न्यूनिकरण गरिनु पर्छ ।

यसका लागि संघ, प्रदेश र स्थानीय तहको सरकार क्रियाशील एवम् प्रभावकारी रुपले प्रस्तुत हुनु जरुरी छ । विभिन्न संघ संस्था तथा संयन्त्रहरुमार्फत शिक्षा, स्वास्थ्य, जीवनस्तर लगायत सूचांकहरुमा परेको असर न्यूनिकरण गर्दैै बहुआयमिक गरिबीलाई रोक्नुपर्छ । यसले सम्वृद्ध नेपाल सुखी नेपालीको नारा साकार गर्नमा मद्दत पुग्छ ।

(लेखक बझाङको सुर्मा गाउँपालिकाका आन्तरिक लेखा परीक्षक हुन् )

सम्बन्धित शिषर्कहरु

टीकापुरको ३० बिघा जग्गा प्रकरणमा सीआईबीले थाल्यो कीर्तेमा अनुसन्धान

सर्वोच्चले खारेज गर्यो वर्ल्डलिंकले हालेको रिट, अर्बौं राजस्व तिर्नुपर्ने

डेढ अर्ब बढी लागतमा बन्ने नेपालकै पहिलो सिग्नेचर ब्रिज सोमबार शिलान्यास हुँदै

सुरक्षण मुद्रण केन्द्रका तत्कालीन कार्यकारी निर्देशक पौडेलविरुद्ध भ्रष्टाचारको तेस्रो मुद्दा

निर्जीवन बीमा क्षेत्रमा लगानीकर्ताको आकर्षण, ३ अर्ब बढीको कारोबार

नियमित विवरण अद्यावधिक नगर्ने सहकारीलाई कारबाही गर्दै महानगर