काठमाडौं । रुस युक्रेनबीच युद्ध भएको दुई वर्ष समय बित्न लागेको छ । रुस युक्रेनबीचमा भएको युद्धले विश्वकै उत्पादन र वितरण प्रणालीलाई नराम्रोसँग असर गर्न पुग्यो । जसले गर्दा खाद्यान्न र तेलजस्ता वस्तुहरुमा विश्वव्यापी रुपमा मूल्य वृद्धि हुन पुगेको छ ।

केही हप्ता अगाडि शुरु भएको इजराइल–प्यालेस्टाइन युद्धले फेरि विश्व अर्थव्यवस्थामा समस्या सिर्जना गर्ने अुनमान गरिएको छ । मानिसहरुले विश्वमा हुने ठूला घट्नाहरुको कारण विश्व अर्थव्यवस्था सम्बन्धी अनुमान गर्ने र नकारात्मक अवस्थामा खर्चमा कटौती गर्ने गर्छन् भन्ने विषय अनुसन्धानहरुले देखाएका छन् । जसले गर्दा अर्थव्यवस्थामा मन्दी सिर्जना हुनसक्छ ।

विश्व बैंकका अध्यक्ष अजय बंगाले मंगलबार इजलाइल–प्यालेस्टाइन युद्धले विश्वव्यापी अर्थव्यवस्थामा गम्भीर असर पुर्याउने टिप्पणी गरेका छन् । साउदी अरबमा एक लगानीकर्ताहरुको कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै उनले सो बताएका हुन् । उनले भू–राजनीतिक तनाव विश्वको अर्थव्यवस्थाको लागि सबैभन्दा ठूलो खतरा रहेको भन्दै इजराइल–प्यालेस्टाइन बीचमा भएको लडाईंंलाई भू–राजनीतिक भएको टिप्पणी गरेका छन् ।

मंगलबारसम्मको अवस्थामा विश्वभरीकै शेयरबजारमा गिरावट आएको अवस्था छ । कोरोना महामारीबाट तर्सिएको विश्व व्यवस्था रुस–युक्रेन युद्धका कारण थप पिडामा फसेको थियो । फेरि शुरु भएको इजरायल–प्यालेस्टाइन युद्धलाई लिएर पनि विश्वभरका लगानीकर्ताहरु चिन्तित बन्न पुगेका छन् ।

कोरोना महामारी र रुस युक्रेन युद्धले विश्वव्यापी रुपमा हुने अन्तरनिर्भरता र जोखिमपूर्ण स्थितिमा सामना गर्न राज्यहरुको तयारीको विषयलाई पाठ सिकाएको थियो । जसलाई विश्वका कति मुलुकले कार्यान्वयन गर्ने प्रयास गरे कतिले गरेनन् । तर, नेपाल जस्ता तेस्रो मुलुकहरु आन्तरिक राजनीतिक एकतामा नै नभएकाले कुनैपनि प्रकारको जोखिम बहनको स्थितिमा देखिँदैनन् । जसले गर्दा विश्वका तेस्रो मुलुकहरुले समस्या आइपरेपछि त्यसालाई बोक्नुको अर्को विकल्प देखिँदैन ।

देशभित्र हुने आन्तरिक र अन्रराज्यस्तरीय द्वन्द्वले सामान्यतया स्टक मार्केट, विनिमय दर र वस्तु तथा सेवाहरुको मूल्यमा असर पार्छ । तर, लामो समयसम्मको प्रभावको विषयमा आंकलन गर्न भने गाह्रो हुन्छ । किनकी प्रभाव पश्चात विश्वव्यापी रुपमा राज्यहरु र लगानीकर्ताहरुले लिने नीति समान नहुन सक्छ ।

अहिले मध्यपूर्वमा भइरहेको द्वन्द्वले पेट्रोलियम पदार्थको उत्पादन र वितरण प्रणालीमा समस्या निम्त्याउन सक्छ । सन् १९७३–७४ को ओपेक तेल प्रतिबन्ध, १९७८–७९ को इरानी क्रान्ति, १९८० मा शुरु भएको इरान–इराक युद्ध र १९९० को पहिलो पर्सियन गल्फ युद्धको अवस्थालाई हेर्यौं भने त्यस्तो अनुमान गर्न सकिने अवस्था आएको छ ।

मध्यपूर्व क्षेत्रले पेट्रोलियम पदार्थको विश्वव्यापी मागको एक तिहाइ भाग ओगट्छ । सो क्षेत्रमा भएको अनिश्चितताले बजारलाई स्वभाविक रुपमा प्रभाव पार्ने विश्लेषकहरुको अनुमान रहेको छ ।

अहिले भइरहेको इजरायल–प्यालेस्टाइन द्वन्द्वमा अन्य कुन मुलुकहरुको कस्तो प्रत्यक्ष एवं अप्रत्यक्ष संलग्नता रहन्छ भन्ने विषयले विश्वमा महत्वपूर्ण अर्थ राख्छ । अहिलेसम्मको अवस्थामा अमेरिका र ब्रिटिसले प्रत्यक्ष रुपमा इजरायलाई साथ दिने बताइसकेका छन् । तर, प्यालेस्टाइनको पक्षमा भने कुनै पनि देशले खुलेर प्रत्यक्ष समर्थन गरेको देखिँदैन ।

यदि अहिले भइरहेको द्वन्द्वमा साउदी अरब र इरान जस्ता प्रमुख तेल उत्पादक राष्ट्रहरु पनि जोडिन पुगे भने विश्वव्यापी अर्थतन्त्रले ठूलो समस्याको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । यदि पेट्रोलियम पदार्थको आपूर्तिमा अवरोध हुन पुग्यो भने विश्वव्यापी रुपमा नै उत्पादन र वितरण प्रणालीमा भिमकाय समस्याको शुरुवात हुनपुग्छ ।

इतिहासलाई हेर्दा सन् २०१४ मा भएको इजरायल–हमासबीचमा भएको ५० दिन लामो युद्धले विश्व अर्थव्यवस्थामा खासै प्रभाव पार्न सकेको थिएन । जुन युद्धमा २२ सय नागरिकहरु मारिएका थिए । यद्यपी सन् २००६ मा लेबनानमा इजरायल र हिजबुल्लाहबीच भएको झडपको कारणले विश्वव्यापी तेलको मूल्यमा वृद्धि भएको थियो ।

पछिल्लो समयमा विश्व बहुध्रुवीयतर्फ गइरहेको छ । इजरायल–प्यालेस्टाइन युद्धको विषयलाई लिएर अधिकांश पश्चिमा राष्ट्रहरुले इजरायलको पक्षमा समर्थन जनाएका छन् भने रुस र चीन जस्ता अरु ठूला मुलुकहरुले युद्धबिरामको विषयलाई प्राथमिकता दिएका छन् । सो युद्धमा शक्तिशाली मुलुकहरुको सहभागितामा वृद्धि हुँदै गयो भने गम्भीर परिदृष्यको अनुमान गर्न सकिन्छ । अन्यथा दुई मुलुकमा बाहेक अन्यत्र कम असर पर्न सक्छ । एजेन्सीको सहयोगमा ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

विश्वभरिका केन्द्रीय बैंकहरूले सुनको भण्डार किन बढाइरहेका छन् ?

सुन तस्करीको रिपोर्टपछि भारतका शीर्ष अफगान कूटनीतिज्ञद्वारा राजीनामा

गर्मीले ट्याक्सी चालकको जनजीविकामा असर

अमेरिकी बेरोजगारी दर ३.९ प्रतिशत पुग्यो

दुबईमा भारी वर्षाका कारण उडान रद्द, विद्यालय तथा कार्यालय बन्द

पुरानो पार्टनरबाट मारिने अस्ट्रेलियाली महिलाको दर ३० प्रतिशतले बढ्यो