प्रदेश नं १ तुलनात्मक रुपमा पर्यटन व्यवसायको लागि धेरै राम्रो गन्तव्य हो । यो प्रदेशको तराइ भूभाग एवं पहाडी भूभाग सबै हराभरा र रमाइलो छ । तराईदेखि पहाडसम्मनै यातायातको सञ्जाल राम्रै बिस्तार भएको छ । तेस्तै धार्मिक पर्यटनको लागि त झनै प्रशिद्ध छ । यो प्रदेश पूर्वतर्फ दार्जलिङ्ग र दक्षिणमा बङ्गाल, र बिहारसंग जोडिएको छ । स्थलमार्ग भएर पूर्वबाट नेपाल प्रवेश चाहने तेस्रो मुलुकका पर्यटकका लागि काकडभित्ता प्रवेशद्वार हो ।

यो प्रदेश जलस्रोतमा पनि धनी छ । यहाको नदी नालाबाट ठूलो मात्रामा बिजुली निकाल्न सकिने सम्भाबना छ र यो दिशामा काम पनि अगाडी बढी रहेको देखिन्छ । यो प्रदेश नगदे बाली को लागि पनि प्रशिद्ध छ । चिया, अलैची, अदुवा, अम्रिशोको लागि यहाको पहाडी धरातलीय भूभाग उपयुक्त छ ।

भेडेटार

भेडेटार बजार क्षेत्र पूर्वाञ्चलको रमणीय स्थलको रूपमा प्रख्यात छ । भेडेटार समुन्द्री सतहबाट १,४३० मिटर उचाईमा पहाडी क्षेत्रमा अवस्थित भएकोले मानिसहरू तराईको गर्मीबाट बच्न चिसो वातावरणमा रम्न र पहाडी एवं हिमाली भेगको सुन्दरता हेर्न आउने गर्दछन । उच्च पहाडमा रहेको बाह्रैमास चिसो हावा बहने हुनाले यहाँ गर्मी मौसममा शीतल हावा खान र जाडो मौसममा पिकनिकको लागि आउने मानिसहरूको भीड लाग्दछ । यहाँको चिसो हावापानी र मनोरम प्राकृतिक दृश्य अवलोकनका लागि तराई क्षेत्र र भारतका गर्मी ठाउँहरूबाट पनि मानिसहरू आउने गर्दछन् ।

भेडेटारको शिरमा शैलुङ्गडाँडा नामक एउटा अग्लो चुचुरो छ । २०३८ सालमा वेलायतका युवराज चाल्र्स शैलुङ्गडाँडाको टुप्पोमा चढ्नु भएको हुदाँ यस डाँडालाई चाल्र्स प्वाइन्ट नामकरण गरिएको हो । चाल्र्स प्वाइन्टको संरक्षण तथा पर्यटकको सुविधालाई ध्यानमा राखी जिल्ला विकास समिति धनकुटाबाट डाँडाको टुप्पोसम्म पुग्ने सिंढी निर्माण पुरा भएको छ र दृश्य अवलोकन टावर निर्माण भइरहेको छ ।

भेडेटारको मुख्य विशेषता भनेकै घाम र बादलको लुकामारी हो । छिनछिनमा मौसम परिवर्तन हुने विषेशता रहेको भेडेटारमा पाँचवटा ठूला सेमिनर हल सहितका ३५ वटा सुविधा सम्पन्न होटल खुलेका छन । त्यसैगरी निकट भविष्यमा सञ्चालनमा आउने तयारीमा १० वटा तारे होटल निर्माणधीन अवस्थामा छन । भेडेटारमा दैनिक दुई हजारदेखि २५ सयको संख्यामा पर्यटन घुम्न आउने गरेका छन । घुम्न आउने कुल पर्यटकको संख्याको ४० प्रतिशत भारतीय हुने गरेको छ । पूर्वाञ्चलमा सबैभन्दा बढी घुम्न रुचाउने पर्यटकीय गन्तव्यका रुपमा भेडेटारलाई लिन थालिएको छ ।

भारतबाट नजिकै

भेडेटार भारतीय नाका बिहारको जोगबनीबाट झन्डै ६७ किमीको दुरीमा रहेको छ । बिहारको जनसंख्या झन्डै १० करोड छ जुन नेपालको भन्दा साढे तीन गुणा बढी हो । नेपाल को भू–बनोटको कारणले नेपालको अन्य भागबाट भेडेटार पुग्नु भन्दा बिहारको विभिन्न भागबाट छिटो एवं सस्तो किसिमले भेडेटार पुग्न सकिन्छ । उत्तरी बिहारमा बस्नेहरुले बास्तबमै भेडेटारको सौन्दर्यबाट लाभान्वित हुने मौका उठाउने सम्भाबना बढी छ । यसको लागि नेपालको पर्यटन बोर्ड, १ नं प्रदेश एवं स्थानीय निकायहरु, पर्यटन व्यवसायीहरुले त्यही किसिमले यो क्षेत्रको प्रचार प्रसार र पूर्वाधार विकाशमा जोड दिनुपर्नेछ । सबै कुरा अनुकुल भएको अबस्थामा वार्षिक लाखौ बिहारीहरूले भेडेटार तथा नेपालको हिमालयको दृष्याबलोकन गरी आनन्द लिन सक्ने छन ।

कसरी लाखौ पर्यटन भारतबाट आउन सम्भब छ त ?

भेडेटार भारतको उत्तरप्रदेश, बिहार र पश्चिम बङ्गालबाट नजिकै पर्दछ । अहिले उत्तरप्रदेशको जनसंख्या २० करोड, बिहारको १० करोड र पश्चिम बंगालको जनसंख्या ९ करोड छ । बिहारबाट एक दिनको समयमै पनि भेडेटार १–२ घण्टा घुमेर मज्जाले फर्किन सकिन्छ । यस्तो अवस्थामा यी छिमेकी मुलुकका सीमाबर्ती जिल्लाबाट गर्मीको समयमा दिनहुँ हजारौ पर्यटक भेडेटार आएर यहाको छिनछिनमा बदलिने मौसमको आनन्द लिन सक्ने देखिन्छ ।

जोगबनी हुदै भेडेटार पुग्ने क्रममा विराटनगर महानगरपालिका, इटहरी उपमहानगरपालिका र धरान नगरपालिका पार गरेपछि मात्रै भेडेटार पुगिन्छ । तसर्थ भारतबाट वार्षिक लाखौ पर्यटक भित्र्याउने कार्यको लागि यी तिनवटै नगरपालिकाले भेडेटारसंग समन्वय गरेर कार्य गर्नु आवश्यक छ । विराटनगरबाट सिधै भेडेटारसम्म पुग्नको लागि यातायातको राम्रो व्यबस्था गरिनु आवष्यक छ । यसको लागि नया पूर्वाधार निर्माणमा पनि केन्द्र सरकार र स्थानीय सरकार मिलेर काम गर्नु आबश्यक छ ।

विराटनगर–भेडेटार मोनोरेल

मोनोरेल बिजुलीबाट चल्छ । यो बस भन्दा केही ठूलो र डिब्वा जोडिएको हुन्छ । जमिनबाट उठाइएको बीमको सहारामा एउटै ट्रयाकमा यो रेल गुड्छ । एउटै ट्रयाकमा गुड्ने भएकाले मोनो भनिएको हो । मोनो रेल कुदाउन ठाउँठाउँमा पिलर गाडेर ट्रयाकलाई जोडिन्छ । मोनो रेलको पांग्राले ट्रयाकलाई दुवैतिरबाट समाउँछ । मोनोरेल वातावरणमैत्री मानिन्छ । वायु र ध्वनी प्रदुषण कम हुन्छ । नागरिकको स्वास्थ्यमै सुधार आउँछ । डिब्वाको संख्या अनुसार ५० देखि ४ सयजना सम्म एकैपटक यात्रा गर्न सक्छन् ।

मोनोरेलको निर्माण गर्न केहि महँगो पर्नसक्छ । एउटा अध्ययनले एक किमी मोनोरेलको निर्माण गर्न झन्डै २ देखि ३ अरब रुपैयाँ लाग्ने देखाएको छ । यो हिसाबले विराटनगरदेखि धरानसम्म समथर जमिन भएको ४६ किमीमा प्रति किमी २ अरब ले हिसाब गर्दा झन्डै एक खरब रुपैयाँ लाग्ने देखिन्छ । धरानदेखि भेडेटारसम्मको उकालो र घुमाउरो १६ किमी बाटोमा झन्डै आधा खरब गरी मोटामोटी झन्डै एक खरब पचास अरब रुपैयाँ लाग्ने देखिन्छ । धरानदेखि भेडेटारको घुमाउरो बाटोमा सिधै ठाडो किसिमले मोनोरेल चलाउन सकेमा यो दूरी अझ कम भई झन कम लागतमा बनाउन सकिने सम्भावना पनि छ । यो मोटामोटी अनुमान मात्र हो, कति खर्च लाग्ला भन्ने कुरा त बिस्तृत अध्यन प्रतिबेदन तयार गरेपछि मात्र थाहा हुन्छ ।

के यो सम्भब छ त ?

यस्तो किसिमको पूर्वाधार विकासमा राज्यले दीर्घकालिन सोच राखेर कार्य गर्नुपर्छ । भेडेटार पुगेका व्यक्तिको एक दिन बसाइ लम्ब्याउन हिले, तीनजुरे मिल्के र जल्जलेमा समेत पुर्याउने सोच राख्नुपर्छ । यहि किसिमले भेडेटारदेखि धनकुटा, हिले र त्यो भन्दा उत्तरतिरको बाटोको विकास हुनु जरुरी छ ।

यो करिडोर विकाश दीर्घकालिन रणनीतिक उद्देश्यले ध्यान दिनुपर्ने र यसका प्रमुख साझेदार बिराटनगर महानगरपालिका, इटहरी उपमहानगरपालिका, धरान नगरपालिका र भेडेटार हुन् । यसका अतिरिक्त धनकुटा नगरपालिकालाई पनि सहभागी बनाउन सकिन्छ । यिनीहरुले नै नमुनाको रुपमा यो करिडोर र पर्यटकिय विकासको लागि बिशेष पहल गर्नु आबश्यक छ ।

यसको लागि यी माथि उल्लेखित स्थानीय निकायहरुको सहभागितामा एउटा पब्लिक कम्पनी खोल्न सकिन्छ । तीन वर्षको लागि सबैले बजेट छुट्टाउने अथवा सफ्टलोनको लागि दातृनिकायसंग, नेपाल सरकारलाई अनुरोध गर्ने, निजी क्षेत्रलाई पनि सहभागी बनाउने, नेपाल सरकारले अगाडी सारेको पब्लिक प्राइभेट पार्टनरशिप मोडालिटी र सर्बसाधारणलाई सेयर निस्कासन गर्न सकिन्छ । सर्बसाधारणलाई सेयर निष्काशन गर्दा राज्यले दिने रकम अनुदानमा परिणत हुने गरी नाफामा जाने प्रत्याभूति गरिनुपर्छ । यदि यो मोडालिटीमा यस परियोजना बनाउने सकेमा विकास निर्माणमा नेपालमा यो एउटा नयाँ प्रयोग गर्नसक्छ ।

मोनोरेलको विकासले बिहारदेखि भेडेटारसम्म जाने भारतीय पर्यटकलाई सहज मात्र बनाउने होइन, यसले दिन प्रतिदिन तेहा घुम्न आउने पर्यटकको संख्यामा पनि धेरै वृद्धि हुन्छ । यो सँगै भेडेटारको सुन्दरतामा कमि नआवोस भन्नको लागि अहिले देखि नै गुरु योजना बनाई जथाभाबी घर बनाउने कार्यलाई निरुत्साहित गर्ने, खुल्ला जमिनलाई बचाएर राख्ने र रात बिताउन चाहने पाहुनाहरुका लागि स्तरीय होटलमा लगानी बढाउनु आबस्यक छ । यसका अतिरिक्त त्यस क्षेत्रमा बस्ने जात जातीहरुको सास्कृतिक पक्षलाई पनि संरक्षण र सम्वद्र्धन गर्नु आवस्यक छ ।

(डा चालिसे जीवन विकास समाजको अनुसन्धान संयोजक तथा नेपाल जनसंख्या संघको उपाध्यक्ष छन्)

सम्बन्धित शिषर्कहरु

म्याग्दीमा मार्ग खुलेको २४ वर्षपछि सडक स्तरोन्नति

दुई दशकको बैंकिङ अनुभवमा अहिले सबैभन्दा ‘टफ टाइम’ महसुस गरेँ : सीईओ पन्त

अर्थतन्त्र सुधार्न खरो उत्रिनु पर्ने देखियो : डेपुटी गभर्नर मिश्र

चीन-रुस व्यापार सम्बन्ध बिग्रिन थालेको हो ?

मेचीनगरमा तीन खानेपानी आयोजना सम्पन्न

वाइवाइ चाउचाउ गुणस्तरहिन, चौधरी ग्रुपलाई २ लाख जरिवाना, बजारबाट सामान फिर्ता गर्न निर्देशन