कोभिड–१९ एउटा रोगको रुपमा मात्र देखापरेको होइन, यसले महामारीको रुप लियो । यसले मानिसमा ठूलो त्रास सिर्जना गरेको छ । सरकारले पनि मानिसलाई घरबाट ननिस्कन अपिल गर्यो । सर्वसाधारण पनि अत्यावश्यक अवस्थामा बाहेक घरबाट बाहिर निष्केनन् । लकडाउन लगत्तै हेर्ने हो भने ठूलो त्रास थियो नेपालमा पनि ।

तर अहिले यस्तो त्रास कम हुँदै गएको छ । मानिसहरु आफ्नो नियमित कार्यमा सक्रिय भएका छन् । पसल, कार्यालय, यातायात सबै खुलेको छ । सडकमा ट्राफिक जाम हुने गरी सवारी साधन निष्कन थालेका छन् । बजारमा मानिसहरुको उपस्थिति बाक्लो छ । राजनीतिक दलहरु पनि कार्यकर्ता सडकमा उतारेर ठूला ठूला सभा सम्मेलन गर्न थालेका छन् ।

कोभिड विरुद्धको खोप बनेपछि पनि मानिसहरुमा मनोबल बढेको छ । यूरोपियन देशहरुमा, बेलायतमा, अमेरिकामा कोडिभ–१९ विरुद्धको खोप लगाउन शुरु भईसकेको छ । विस्तारै यी खोप विश्वका धेरै देशमा उत्पादन शुरु हुनेछ । त्यसपछि बजारमा पनि सहजै पाउन सकिनेछ । नेपाल जस्तो देशले अझै ४/५ महिना कुर्नुपर्ला । तर खोप आउँने निश्चित छ । खोप आएपछि जनजीवन पुरानै शैलीमा अगाडि बढ्नेछ ।

अहिले पनि धेरै क्षेत्र चलायमान भैसकेका छन् । आन्तरिक उडान समेत निममित रुपमा सञ्चालन भैसकेका छन् । अन्तराष्ट्रिय उडान पनि विस्तारै खुल्ने नै छ । नेपाली ग्राहक लक्षित होटल तथा रिसोर्टहरु खुलिसके । विदेशी पर्यटक लक्षित होटलहरु सञ्चालन हुन केही समय लाग्नसक्छ । स्कूल कलेज समेत विस्तारै खुल्न थालिसकेका छन् । उद्योग, व्यापार तथा सेवाका सबै क्षेत्र विस्तारै सामान्यीकरण हुँदै गएको छ ।

कोभिडको असर कुन क्षेत्रलाई कति परेको छ भनेर नेपाल राष्ट्र बैंकले अध्ययन गरेको छ । उच्च प्रभाव, मध्यम प्रभाव र न्यून प्रभाव परेका क्षेत्रको पहिचाहन पनि गरिएको छ । उनीहरुलाई बैकिङ क्षेत्रबाट कसरी राह्रात दिन सकिन्छ भनेर राष्ट्र बैंकले प्रष्ट रुपमा निर्देशन पनि दिएको छ । त्यसको आधारमा थप कर्जा दिने, कर्जा पुर्नतालिकीकरण गर्ने, पुर्नसंरचना गर्ने काम भईरहेका छन् । बैंकहरुले पनि आफ्नौ तरिकाबाट सहजीकरणको काम गरिरहेका छन् । राष्ट्र बैंकले शुरुमै २ प्रतिशत व्याज छुट दिनु भन्यो । बैंकहरुले कुनै आनाकानी नगरी छुट दिए । सेञ्चुरी बैंकले मात्र झण्डै ३० करोड रुपैयाँ छुट दियो । कोभिड आउनुभन्दा पहिले नै खराव भएका कर्जाबाहेकका कर्जा असुलीमा बैंकहरुले ऋणिलाई धेरै दवाव दिएका पनि छैनन् ।

बैंकहरुको नाफा घटेको छ । लाभांश दर घटेको छ । तर बैंकहरुको वित्तीय अवस्था पनि खराव भएको छैन । असार मसान्तको रिपोर्ट हाम्रो अगाडि छन् । असोज मसान्तको रिपोर्ट पनि हामीले हेरिसक्यौं । मलाई लाग्छ पुस मसान्तको रिपोर्ट पनि असोज मसान्तको जस्तै आउने छ । पुस मसान्तपछि भने सुधार हुनेछ । त्यसपछि वित्तीय बजार सामान्यतर्फ उन्मुख हुनेछ ।

बैंकहरुको वित्तीय अवस्था पनि खराव भएको छैन । असार मसान्तको रिपोर्ट हाम्रो अगाडि छन् । असोज मसान्तको रिपोर्ट पनि हामीले हेरिसक्यौं । मलाई लाग्छ पुस मसान्तको रिपोर्ट पनि असोज मसान्तको जस्तै आउने छ । पुस मसान्तपछि भने सुधार हुनेछ । त्यसपछि वित्तीय बजार सामान्यतर्फ उन्मुख हुनेछ ।

पछिल्लो समय कर्जा प्रवाह विस्तार भएको छ । एक वर्षअघि बैंकहरुले कर्जा दिन कठिन भएको थियो । कर्जा माग भएर पनि लगानी हुन सकेको थिएन । यतिबेला उनीहरु पुनः कर्जा माग गर्दै बैंकमा आएका छन् । विगत ९ महिना व्यापार व्यवसाय ठप्प थियो । कर्जाको माग पनि कम भयो । सामान्य विरामी भएका मान्छे अस्पताल समेत गएनन् । औषधिको समेत उत्पादन तथा बिक्री वितरण घट्यो । स्कूल कलेज नखुल्दा ड्रेसका कपडादेखि जुत्ता मोजा समेत बिकेन । स्टेशनरी सामान समेत बिकेन । अब विस्तारै बजार सामान्य हुँदै जानेछ । यतिबेला बजारमा औषधिदेखि स्टेशनरीका सामानको खपत बढेको छ ।

अहिले आर्थिक गतिविधि बढ्दै छ भने नयाँ कर्जाको माग पनि बढेको छ । मलाई लाग्छ, आगामी केही महिना मानिसहरु निकै सक्रिय हुनेछन् । एक पटक बजारमा माग बढ्नेछ । अर्थतन्त्र गतिशित हुँदै पुरानै लयमा फर्कन सक्छ । अर्को महामारी फैलियो भने भविष्यमा के हुन्छ भन्न सकिदैन । होइन भने अबको ४ महिना वा २०७८ बैशाख महिनातिर पुग्दा हामी सामान्य अवस्थामा फर्केका हुनेछौं । तत्काल बजार विस्तार ह्वात्तै हुन सक्छ । त्यसपछि सामान्य गतिमा अगाडि बढ्छ ।

बैकिङ क्षेत्रमा परिवर्तन

कोभिडपछि पनि बैकिङ क्षेत्रमा धेरै परिवर्तन आउँदैन । चार सय वर्षअघि बैंकले जे काम गर्दथ्यो अहिले पनि मुलभुत रुपमा त्यहि काम गर्दछ–निक्षेप लिने, कर्जा लगानी गर्ने, पैसा स्थान्तरण गर्ने । बैंकले गर्ने मुख्य काम यिनै तीन वटा हुन् । समय र प्रविधिको प्रयोगसँग बैंकिङ कारोबार पद्धतिमा फरक भएको छ । कारोबार गर्ने औजार परिवर्तन भएको हो । पहिले बोरामा सिक्का बोकाएर पैसा स्थान्तरण हुन्थ्यो भने अहिले डिजिटल्ली स्थान्तरण हुन्छ । अहिले तरकारी कारोबार गर्दा पनि क्यूआर कोड प्रयोग हुन थालेको छ । कोडिभ–१९ पछि प्रविधिको प्रयोग बढेको छ । बैंकहरुले पनि यसमा जोड दिएका छन् । यद्यपी अहिले पनि बैंकको काउन्टरमा पैसा राख्न वा झिक्नेहरुको भीड नै भैराखेको छ । बैंकले मात्र उन्नतस्तरको प्रविधि प्रयोग गरेर हुँदैन, यसका प्रयोगकर्ताको क्षमता पनि विकास हुनुपर्छ ।

नेपालको लागि कोभिड पहिलो र ठूलो स्वास्थ्य महामारी हो । तर विश्वले यस्तो धेरै ठूला महामारी भोगिसकेको छ । प्लेगले यूरोपमा ५० औं लाख मानिसको मृत्यु भएको इतिहास हामीले पढेका छौं । मैले त यस्तो महामारीलाई घाटे बैराग्यसँग तुलना गर्छु । आफन्त बितेको बेलामा हामी जब घाटमा पुग्छौं, जताततै शब नै शव देख्छौं । हामीलाई दिक्क लाग्छ । जिन्दगी केही होइन जस्तो लाग्छ । रिस, राग, लोभ, संघर्ष बेकार हो जस्तो लाग्छ । आर्यघाटबाट फर्किर चक्रपथ क्रस गर्ने वित्तिकै त्यो अवस्था विसर्न थाल्छौं । हामीमा नयाँ जोस, जाँगर बढ्दै जान्छ । हाम्रो दैनिकी नियमित बन्न जान्छ । हामीले २०७२ सालको भूकम्प बिर्सदै गयौ । आकाशचुम्बी भवन बन्न थालेका छन् । मान्छेको स्वभाव, जिजिविसाको कुरा आउँछ । बाँच्ने, अगाडि बढ्ने चाहाना सबैको हुन्छ । सबै आ–आफ्नो काममा फर्किसकेका छन् । विदेशी पर्यटकमा आधारित व्यवसाय अर्को सिजन कुर्नुपर्छ । तर अरु पेशा व्यवसाय बैशाखदेखि नियमित नै हुने देखिन्छ ।

(सेञ्चुरी बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत गौतमसँग गरिएको कुराकानीमा आधारित)

सम्बन्धित शिषर्कहरु

१० बैंकको २० अर्ब वितरणयोग्य नाफा ऋणात्मक

महालक्ष्मी विकास बैंकले गर्यो महिला उद्यमी लक्षित सशक्तीकरण अभियान

गरिमा बैंक र ट्रेकिङ एजेन्सीबीच कर्जामा सहुलियत सहित सेवा उपलब्ध गराउने सम्झौता

कामना सेवाद्वारा पोखरा विश्वविद्यालयमा स्वास्थ्य प्रयोगशाला निर्माण गरि हस्तान्तरण

विकास बैंकका सूचक खस्किए, वितरणयोग्य नाफा ध्वस्त

ग्लोबल आइएमई बैंकको नयाँ एक्सटेन्सन काउन्टर तुल्सीपुरस्थित मालपोत कार्यालयमा