काठमाडौं । रसियन राष्ट्रपति भ्लाडिमिर पुटिनले गत मंगलबार (अगस्ट ११ मा) रसियामा बनाइएको कोभिड १९ को खोपले मान्यता पाएको बताए ।

यस खोपलाई ग्यामेलया रिर्सच ईन्स्टिच्युटले बनाएको हो । जुन १ गते यसले फेज १ परीक्षणको लागि प्रवेश गरेको थियो । यो दुईवटा एडिनोभाईरस (एडि ५ र एडि २६) मिश्रण हो, जसलाई कोरोना भाईरसको जिनसँग मिलाइएको बताइएको छ ।

तर यस खोप पुटिनले भनेको जस्तो विश्वसनीय नभएको अन्तराष्ट्रिय संचारमाध्यमको भनाइ छ । यस खोपले फेज ३ को परीक्षण पनि सुरु नगरी राष्ट्रपति पुटिनले यसलाई मान्यत दिएको पाइएको हो ।

कुनै पनि खोपले फेज ३ को परीक्षण पुरा गरिसकेपछि मात्र खोपको प्रयोग सार्वजनिक रुपमा गर्न पाउने नियम छ ।

खोप परीक्षण प्रक्रिया

कुनै पनि खोप प्रयोगमा आउनुभन्दा पहिला यसले धेरै परीक्षण तह पार गर्नुेपर्ने हुन्छ । यस परीक्षण मापदण्डलाई पुरा गरेको अवस्थामा मात्र उक्त खोप आममानिसहरुमा प्रयोगको लागि लैजान पाउने सकिन्छ ।

१. प्रिकिल्निकल टेष्टिङ

वैज्ञानिकहरुले सुरुमा जनावर जस्तै मुसा, बाँदरहरुमा यस्तो खोपको प्रयोग गरेर यसले शरीरमा प्रतिरोधात्मक प्रतिकृया देखाउँछ कि देखाउँदैन भनेर हेर्दछन् ।

२. फेज १ सेफ्टी ट्रायल (पहिलो चरणको सुरक्षा परीक्षण)

पहिलो चरणमा सफल नतिजा प्राप्तभएपछि यस फेजमा वैज्ञानिकहरुले खोपलाई थोरै व्यक्तिहरुमा जाँच गरेर यो कतिको सुरक्षित छ र यसले शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बढाउँछ कि बढाउँदैन भनेर हेर्दछन् ।

३. फेज २ ऐक्सपाण्डेड ट्रायल (दोस्रो चरणको विस्तारित परीक्षणहरु)

यस फेजमा वैज्ञानिकहरुले विभिन्न उमेर समुह जस्तै बच्चा, युवा र व्यस्कहरुलाई विभाजित गरी सयौंको संख्यामा खोपको प्रयोग गर्दछन् । र, यसले उनीहरुमा केही फरक खालको प्रतिकृया दिन्छ कि भनेर जाँच गर्दछन् । यस परीक्षणले खोपको क्षमताको साथसाथै यो कति सुरक्षित छ भन्ने पुष्टि गर्दछ ।

४. फेज ३ ईफिसेसी ट्रयाल (तेस्रो चरणको प्रभावकारित परीक्षण)

यस फेजमा वैज्ञानिकहरुले हजारौं मानिसहरुमा यस खोपको परीक्षण गर्दछन् । यसमा उनीहरुले उक्त खोप लगाएका मानिस र त्यस खोपले नकारात्मक असर नगर्ने औषधी दिएका स्वंयसेवकहरुलाई दाँज्दछन् । यस परीक्षणले उक्त खोपले कोरोनाभाईरसबाट बचाउँछ कि बचाउँदैन भन्ने पुष्टि गर्दछ । यस्तै विश्व खाद्य तथा औषधी संघ (एफडिए) का अनुसार उक्त खोपले कम्तिमा पनि ५० प्रतिशत व्यक्तिमा काम गरे मात्र त्यसले मान्यत पाउँदछ ।

५. स्वीकृति

प्रत्येक देशका नियामकहरुले खोप परीक्षण नतिजा समीक्षा गरी मान्यत दिने कि नदिने भनेर निर्णय गर्दछन् । महामारीको समयमा खोपहरुले औपचारिक स्वीकृति प्राप्त गर्नुभन्दा अगाडि आपतकालिन प्रयोगको लागि मान्यता पनि गर्न प्राप्त सक्दछन् ।

यद्यपि, एकपटक खोपले मान्यत पाएपछि पनि वैज्ञानिकहरुले उक्त खोप परीक्षणमा संलग्न व्यक्तिहरुलाई केही हुन्छ कि भनेर निगरानीमा राखिरहेका हुन्छन् ।

६. कम्बाईन्ड फेज

यो कुनै पनि खोपको परीक्षणलाई चाँडोभन्दा चाँडो प्रयोगमा ल्याउनको लागि गरिन्छ । यस अन्तर्गत खोप फेज १ र फेज २ को परीक्षण एकैपटक गरिन्छ ।

कोरोनाको लागि संसारभर कति खोप तयार हुँदैछन् ?

हाल कोरोनाको लागि संसारभर कोरोनाविरुद्ध १ सय ६५ भन्दा बढि खोपहरुको अनुसन्धान भइरहेको छ । त्यसमा ३१ खोपहरु मानिसमा परीक्षणको क्रममा रहेका छन् । सामान्यतः एउटा खोप निर्माण हुन वर्षौं लाग्दछ । तर हाल वैज्ञानिकहरु अर्को वर्षसम्म कोरोना विरुद्धको खोप बनाउने दौडमा लागेका छन् ।

हाल फेज ३ अर्थात अन्तिम चरणको परीक्षणमा संसारका ८ खोपहरु रहेका छन् । यी खोपहरुको नतिजा यस वर्षको अन्त्यसम्म आउने अपेक्षा गरिएको छ ।

फेज ३ परीक्षणमा रहेका खोपहरु र त्यसलाई उत्पादन गर्ने कम्पनीहरु

१. मोडर्नो

मोडर्नोले शरीरमा भाईरल प्रोटिन उत्पादन गर्ने उदेश्यको साथ आरएनएमा आधारित खोप बनाएको हो । नेसनल ईन्स्टिच्युट अफ हेल्थसँगको सहकार्यमा उनीहरुले उक्त खोपले बाँदरहरुलाई कोरोनाभाईरसबाट बचाएको पत्ता लगाएका हुन् ।

गत मार्चमा फेज १ अन्तर्गत उनीहरुले उक्त खोप मानिसमा परीक्षण गरेका थिए, जसले आशालाग्दो नतिजा दिएको थियो । त्यसपछि गएर उनीहरुले खोप परीक्षणको फेज २ पनि पार गरे र जुलाई २७ मा तेस्रो फेज ३ परीक्षणको लागि काम सुरु गरे । उक्त अन्तिम परीक्षणमा अमेरिकाको विभिन्न ८९ ठाउँबाट उनीहरुले ३० हजार स्वस्थ मानिसहरु सहभागी हुनेछन् ।

यस अन्तिम परीक्षणको नतिजा नोभेम्बर अन्त्यसम्मा आउने अपेक्षा गरिएको छ ।

२. बायोन्टेक (एमआरएनए)

जर्मन कम्पनी बायोन्टेकले न्युवर्केमा आधारित प्रख्यात बायोफार्मास्युटिकल कम्पनी फाईजर तथा चिनियाँ औषधी कम्पनी फोसानसँगको सहकार्यमा एमआरएनए खोप बनाउन जुटेको छ । उनीहरुले गत जुलाईमा आफ्नो फेज १ र फेज २ को परीक्षण गराएका थिए ।

उनीहरुको परीक्षण सहभागीहरुको शरीरे सार्स–कोभिड २ विरुद्ध एन्टिबडी उत्पादनका साथै टी सेलहरु पनि पाएका थिए ।

परीक्षणमा सहभागी केही व्यक्तिहरुले भनेअनुसार सुत्न समस्य हुनुको साथै हातहरु सुन्निएको जस्तो सामान्य असर भएको पाइएको थियो ।

यस्तै गएको २७ जुलाईमा उनीहरुले अमेरिकालगायत ब्राजिल, अर्जेन्टिजना र जर्मनीका ३० हजार व्यक्तिमा आफ्नो फेज २ र फेज ३ को परीक्षण गर्ने घोषण गरेका थिए ।

यदि यो फेजहरु पार गरी यस खोपले मान्यता पाए यो यस वर्षको अन्त्यसम्मा बनिसक्ने बताइएको छ ।

३. क्यान्सिनाबायो (एडिफाईभ)

चिनियाँ कम्पनी क्यान्सिनोबायोले एडिफाईभ नामक एडिना ेभाईरसमा आधरित खोप बनाएको छ । ऐकेडेमी अफ मिलिटेरी मेडिकल साईन्ससँगको सहकार्यमा क्यान्सिनाबायोले यो खोप बनाएको हो । गत मेमा उनीहरुले आफ्नो फेज १ ट्रायलको नतिजा प्रकाशित गरेको थिए, जुज सकारात्मक थियो ।

यस्तै कम्पनीले जुलाईमा फेज २ को नतिजा सार्वजनिक गरेका थिए, जसमा उक्त खोपले शरीरमा बलियो प्रतिरक्षा क्षमता उत्पादन गरेको थियो । जुन २५ मा चिनियाँ सेनाले यस खोपलाई एक वर्षको लागि विशेष खोपको रुपमा घोषण गरिसकेको छ । यद्यपि, क्यान्सिनोले भने यस खोप सैनिकहरुको लागि अनिवार्य छ कि छैन भनेर भनेको छैन ।

त्यस्तै, अगस्ट ९ गते साउदीका स्वास्थ्यमन्त्रीले यस खोपलाई साउदी अरबियामा फेज ३ को परीक्षण गर्ने बताए र त्यससँगै हाल यस खोप विभिन्न देशहरुसँग परीक्षणको लागि काम अगािड बढाइरहेको छ ।

४. एस्ट्राजेनिका (च्याडक्सवान)

ब्रिटिस–स्विडिस कम्पनी एस्ट्राजेनिका र अक्स्फोर्ड विश्वविद्यालयद्धारा बनाइएको खोप चिम्पान्जीको एड्रिनोभाईरसमा आधारित छ । यसलाई उनीहरुले च्याडक्सवान नाम दिएका छन् । बाँदरहरुलाई यस खोपले सुरक्षा दिएको उनीहरुको अध्ययनले देखाएको थियो । उनीहरुको फेज १ र फेज २ को परीक्षणले यस भ्याक्सिन सुरक्षित रहेको देखाएको थियो । यस खोपले शरीरमा एन्टिबडीको मात्र बढाउनुको साथै शरीरको प्रतिरोधात्मक क्षमता पनि बढाएको देखाएको थियो ।

यस खोपले बेलायत र भारतमा दोस्रो र तेस्रो चरणको परीक्षणको लागि प्रवेश गरिसकेको छ । यसका साथै ब्राजिल र उत्तर अफ्रिकामा पनि तेस्रो चरणको परीक्षण सुरु गरिसकिएको छ ।

एस्ट्राजेनिकाको अनुसार यदि यस भ्याक्सिनले मान्यत पाए उनीहरुसँग २ बिलियन डोज बनाउन सक्ने क्षमता रहेको छ । भारतको सिरम ईन्टिच्युटले भने परीक्षणको लागि यस खोपको लाखौं डोज बनाइसकेको छ ।

५. वुहान ईन्स्टिच्युट अफ बायोलोजिकल प्रडक्टस्

वुहान ईन्स्टिच्युट अफ बायोलोजिकल प्रडक्टस्ले एक निस्कृय भाईरसको खोप विकसित गरेको छ, जसलाई चिनियाँ कम्पनी सिनाफार्माले किल्निकल ट्रायलमा राखेको थियो । गत जुलाईमा यस खोपले युएईमा फेज ३ को परीक्षण सुरु गरेको थियो र सिनाफार्माले अध्यक्षले यस वर्षको अन्त्यसम्ममा यो खोप सार्वजनिक प्रयोगको लागि तयार हुने बताएका छन् ।

६. सिनोफार्मा

सिनोफार्माले बेईजिङ ईन्टिच्युट अफ बायोलोजिकल प्रडक्टस्सँग उत्पादन गरेको निस्कृय भाईरसको परीक्षण गरिरहेको छ । यस खोपको फेज ३ परीक्षणमा युएईका ५ हजार र बेईजिङका ५ हजार व्यक्ति सहभागी हुँदैछन् ।

७. सिनोभ्याक

चिनियाँ निजी कम्पनी सिनोभ्याक बायोटेक पनि कोरोनाभ्याक नामक एक निस्कृय खोपको परीक्षण गरिरहेको छ । गत जुनमा कम्पनीले ७ सय ४३ व्यक्तिमा फेज १ र २ को परीक्षण गरेको थियो । सो परीक्षणमा मानिसहरुको शरीरमा यसले प्रतिरोधात्मक क्षमता विकास भएको देखाएको थियो र यसले मानिसको स्वास्थ्यमा खासै नकरात्मक असर पनि गरेको थिएन ।

त्यसपश्चात सिनोभ्याकले गत जुलाईमा ब्राजिलमा फेज ३ को परीक्षण सुरु गरी त्यसकै अर्को महिना इन्डोनेसियामा पनि सुरु गरिसकेको छ ।

८. मुरडोच चिल्ड्रेन रिर्सच ईन्स्टिच्युट

१९ औं शताब्दीमा क्षयरोगसँग लड्नको लागि ब्यासिलस क्यालमेट ग्युरिन खोप बनाइएको थियो । यसैमा आधारित खोप बनाएर अष्ट्रेलियाको मुरडोच चिल्ड्रेन रिर्सच ईन्स्टिच्युटले फेज ३ को परीक्षण गर्ने भएको छ ।

प्रयोगमा आएका खोप

केही खोपहरु तयार भएर मानिसमा प्रयोगमा समेत आइसकेका छन् । यसरी प्रयोगमा आएका खोपहरुमा क्यन्सिनोको एडिफाईभ र रसियाको ‘स्पटनिक ५’ हुन् ।

गत वर्षको डिसेम्बर महिनादेखि मानिसमा संक्रमण पुष्टी भएको कोभिड १९ का कारण संसारभरका २ करोड १४ लाखभन्दा बढी मानिस संक्रमित भइसकेका छन् भने कोभिड १९ कै कारण संसारभरका ७ लाख ७१ हजारभन्दा बढी ज्यान गुमाइसकेका छन् ।
(अन्तराष्ट्रिय संचार माध्यमहरुको सहयोगमा)

सम्बन्धित शिषर्कहरु

महाकाली अस्पतालमा जनशक्ति र उपकरण अभाव

नयाँ वित्तीय साधनका लागि विश्व बैंकलाई ११ अर्ब अमेरिकी डलर कोष प्राप्त

मस्कको भारत भ्रमण स्थगित

आँबुखैरेनी अस्पताललाई डायलाइसिस मेसिन प्रदान

दूधमा पनि बर्डफ्लुको भाइरस फेला

‘अस्ट्रेलियामा पुरुष हिंसाको सङ्कट छ’