काठमाडौं । हिजो आशा मर्यो । आज जवानी मर्दैछ । भोली सपना मर्नेछन् । तर, २८ वर्षदेखिको पश्चिम सेती जलविद्युत आयोजना भने अहिले सम्म बन्न सकेन ।

यो निराशा, कुण्ठा र आक्रोश सुदूरपश्चिमवासीको हो । विगत २८ वर्षदेखि बन्न नसेको पश्चिम सेती जलविद्युत आयोजनाकै कारण उनीहरु चिन्तित छन् । ७ सय ५० मेघावाट क्षमताको जलाजलाशययुक्त पश्चिम सेती जलविद्युत आयोजना निर्माण गर्ने भनेको पनि २८ वर्ष बितिसकेको छ ।

विगत २८ वर्षदेखि बन्न नसेको पश्चिम सेती जलविद्युत आयोजनाकै कारण उनीहरु चिन्तित छन् ।

अष्ट्रेलियन कम्पनी स्नोइ माउन्टेन कर्पाेरेसन  स्मेकले निर्माणको अनुमति लिएको १६ वर्षसम्म ‘होल्ड’ मात्र गर्यो  । त्यसपछिका बर्ष चिनियाँ कम्पनी थ्री गर्जेज इन्टरनेसनल कर्पोरेसनले पनि ‘होल्ड’ मात्र गरेर बस्याे । तर, अहिले सम्म आयोजना निर्माणको सुरसार छैन । निर्माण स्थलमा ल्याइएका सामग्रीहरु पनि फिर्ता लग्यो ।

स्मेकले गरेको अध्ययन प्रतिवेदनअनुसार डोटी, डडेल्धुरा, बैतडी र बझाङ जिल्लाको सिमानामा जलायशययुक्त बाँध निर्माण गर्ने देखाएको थियो । बाँधस्थलदेखि बझाङको चौडामबगरसम्म लगभग २५ किलोमिटर लामो जलाशयमा १ अर्ब ५६ करोड ६० लाख घनमिटर पानी संकलन हुने उक्त परियोजनाले ६ सय ५९ हेक्टर खेतीयोग्य जग्गा, १२ सय २ हेक्टर वन क्षेत्र, २ सय ४६ हेक्टर घाँसे मैदान र २ सय ६ हेक्टर बुट्यान गरी २३ सय १३ हेक्टर जमिन डुबानमा पर्ने देखाएको थियो ।

हाल आएर बहुप्रतिक्षित ७ सय ५० मेगावाट क्षमताको पश्चिम सेती जलविद्युत आयोजना निर्माणमा अलमल भएको भन्दै सुदूरपश्चिमका सांसदले एकढिक्का भई तत्काल काम अगाडि बढाउन दबाब दिनुपर्नेमा जोड दिएका छन्।
सत्तारूढ नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) का सांसद भीम रावलले पश्चिम सेती यथाशीघ्र अगाडि बढाउन सांसदहरूको एउटै मत रहेको बताए ।

आधा लगानी सरकार र आधा नागरिकका लागि सेयर निश्कासन गरेर प्रक्रिया अगाडि बढाए पश्चिमसेती निर्माणका लागि रकम जुट्छ, सुदूरपश्चिका नागरिक सेयरमा लगानी गर्न आतुर छन् ।

आधा लगानी सरकार र आधा नागरिकका लागि सेयर निश्कासन गरेर प्रक्रिया अगाडि बढाए पश्चिमसेती निर्माणका लागि रकम जुट्छ, सुदूरपश्चिका नागरिक सेयरमा लगानी गर्न आतुर छन्,’ उनले भने ।

नेपाली कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य तथा सांसद दिलेन्द्रप्रसाद बडुले सुदूरपश्चिमलाई सधै अपहेलित गरिएको भन्दै असन्तुष्टि व्यक्त गरे। २८ वर्ष अगाडि शुरु भएको परियोजना अहिलेसम्म किन बन्न सकेको छैन भन्दै सरकारको ध्यानाकर्षण गराए।

पश्चिम सेती निर्माणका लागि धेरै आवाज उठाएकाे उनकाे भनाइ  छ । हामीले बेलाबखत कुरा उठाउँदै आएका छौं, नभए रेकर्ड हेर्दा हुन्छ , यतिबेला दुई तिहाईको सरकार छ , पश्चिम सेती बनाउने यो उचित समय हो,’ उनले भने ।

पश्चिम सेती परियोजना निर्माण गर्नका लागि १ खर्ब ८० अर्ब रुपैयाँ खर्च लाग्ने अनुमान गरिएके थियाे । जसमा २५ प्रतिशत लगानी नेपाल विद्युत प्राधिकरणको र ७५ प्रतिशत निर्माण कम्पनीको भनिएकाे थियाे । तर, त्याे बन्ने प्रक्रिया भने अलमलमै छ ।

अझैँ आशा कायमै

२८ वर्षसम्म नबनेको आयोजना अझैँ बन्छ भन्ने आशा कायमै छ । २८ वर्षपछि सुदूरपश्चिमका युवाहरु आयोजना निर्माण गर्नका लागि  विभिन्न पहलहरु गर्न थालेका छन् ।

विगत एक हप्तादेखि बोलन्या थली धनगढी नामक सामाजिक संस्थाले पश्चिम सेती आयोजना निर्माणमा पहल गर्नका लागि विभिन्न राजनीतिक दल र नियामक निकायकाेमा धाउन थालेका छ ।

बोलन्या थली धनगढीका संयोजक यादव जोशीले आयोजना अगाडि बढाउनका लागि विभिन्न कार्यक्रमहरु गर्न लागेको बताए । उनले विभिन्न मागसहित सुदूरपश्चिमका १ लाख जनताले लेखेको छुट्टाछुट्टै पत्र प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई बुझाउने तयारी पनि भइरहेको बताए ।

तीन देशको २ खर्ब ७४ अर्ब लगानी प्रस्ताव

लामो समयदेखि बन्न नसकेको पश्चिम सेती जलविद्युत आयोजना फेरी बन्ने आशा पलाएको छ । यो जलविद्युत आयोजना निर्माणका लागि जापान, अमेरीका र कतारको लगानीमा अघि बढ्ने भएको जनाइएको छ ।

लगानी बोर्डले तीनै देशका लगानीकर्तालाई आयोजनाको निर्माणका लागि आर्थिक ताथा प्रावधिक प्रस्ताव माग गरेको बोर्डका प्रवक्ता बलराम रिज्यालले बताए ।

अब आयोजनामा कुल लगानी २ खर्ब ७४ अर्ब हुने लगानी बोर्डको अनुमान छ । उक्त परियोजनाको ‘रिक्वेस्ट फर प्रपोजल’ (आरएफपी)को मस्यौदा तयार गरिसकेको रिज्यालले बताए ।

जापानको फुजी इलेक्ट्रिक, कतारको नब्रास जलविद्युत् कम्पनी र अमेरिकाको जे पावरको कन्सोर्टियम म्याट्रिक्स इन्टरनेसनलद्वारा परियोजनामा लगानी गर्ने प्रस्ताव भएकाे छ ।

जापानको फुजी इलेक्ट्रिक, कतारको नब्रास जलविद्युत् कम्पनी र अमेरिकाको जे पावरको कन्सोर्टियम म्याट्रिक्स इन्टरनेसनलद्वारा परियोजनामा लगानी गर्ने प्रस्ताव भएकाे छ ।

यसअघि चीनको थ्री गर्जेज आयोजना लगानीयोग्य नभएको भन्दै लगानी गर्नबाट पछि हटेका कारण बोर्डले सोही नदीमा बन्ने ४ सय ५० मेगावाटको अर्को आयोजना एसआर–६ लाई समेत पश्चिमसेतीसँगै एउटै कम्पनीलाई निर्माणको जिम्मा दिने भएको छ ।

अब समग्र पश्चिमसेती–एसआर ६ आयोजनाको क्षमता १२ सय मेगावाट पुग्ने भएको छ ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

ऐसले फर्निचर शोरुम अब नेपालमा, नयाँ युगको शुरुवात गर्ने (फोटो फिचरसहित)

फास्ट ट्रयाक तोकिएकै समयमा बनिसक्छ, हालसम्म लागत बढेको छैनः प्रधान सेनापति शर्मा

फास्ट ट्रयाक समयमै सम्पन्न गर्न समितिको सरकारलाई निर्देशन

बर्दिवासमा एक अर्बभन्दा बढी लगानीमा पाँच तारे होटल बन्दै

बैंकविरुद्ध अराजक गतिविधिको नतिजा खराब कर्जा, २६२ प्रतिशतसम्म बढ्यो

खराब कर्जाका कारण बैंकहरूको नाफा साढे १३ प्रतिशत घट्यो, कुन बैंकको कति ?