काठमाडौं । नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक र हिमालयन बैंकबीचको मर्जरको ‘च्याप्टर’ करिब ‘क्लोज’ भएको छ । हिमालयन बैंकले २९ माघका लागि बोलाएको २७औं बार्षिक साधारणसभाको विषयमा मर्जर वा एक्वीजीसनको प्रस्ताव नै छैन ।

पछिल्लो समय बैंक वित्तीय संस्थाबीच मर्जर तथा एक्वीजीसनको लहर नै चलेको छ । अधिकांश बैंक वित्तीय संस्थाले आफ्नो बार्षिक साधारणसभाबाट मर्जर वा एक्वीजीसनको अधिकार संचालक समितिलाई दिने विशेष प्रस्ताव पारित गर्ने गरेका छन् । तर, हिमालयन बैंकले उपयुक्त संस्थासँग मर्जर तथा एक्वीजीसनको अधिकार संचालक समितिलाई दिने प्रस्ताव सभामा लगेको नै छैन ।

तर, २८ पुसमा सम्पन्न भएको नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकको ३३औं बार्षिक साधारणसभामा अध्यक्ष पृथ्वीबहादुर पाँडेले चाढै नै ठूलो बाणिज्य बैंकसँग मर्जर गर्न लागिएको जानकारी गराएका थिए । यसका लागि बैंक संचालक समिति अध्यक्ष पद छाड्नु परे पनि तयार रहेको पाँडेको भनाइ थियो ।

अध्यक्ष पाँडेको यस्तो भनाईपछि नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक र हिमालयन बैंकबीच मर्जर हुने आकलन धेरैको थियो । तर, हिमालयन बैंकले सार्वजनिक गरेको आफ्नो २७औं बार्षिक साधारणसभाको सूचनामा मर्जर र एक्वीजीसन सम्बन्धी एक शब्द पनि उल्लेख छैन ।

इन्भेष्टमेन्ट र हिमालयनको किन हुन्छ चर्चा ?

गत असार १२ गते नेपाल राष्ट्र बैंकले बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) र संचालक समिति अध्यक्षलाई होटल याक एण्ड यतीमा बोलाएर मौद्रिक नीति आउनु अगाडि नै ‘बिग मर्जर’को खाका तत्काल ल्याउन निर्देशन दियो ।

सो छलफलको उद्देश्य कुन बाणिज्य बैंक कुन बैंकसँग मर्जरमा जान तयार होलान् भन्ने ‘मार्केट सेन्टिमेन्ट’ बुझ्नु थियो । बाणिज्य बैंकहरु मर्जरको लागि आफै तयार नभए एउटै ग्रुपको धेरै लगानी भएका तथा पारिवारिक सम्बन्ध भएका व्यक्तिहरुले संचालन गरेका बैंकबीच मर्जर गराउने राष्ट्र बैंकको ‘हिडन इन्ट्रेष्ट’ सो छलफलमा लुकिरहेको थिएन ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले सोभन्दा अगाडि पनि एउटै ग्रुपको धेरै लगानी भएका र पारिवारिक सम्बन्ध भएका संचालक रहेका बैंकबीच ‘स्वेच्छिक’ मर्जरको जबरजस्त सहजीकरण गरिरहेको थियो । राष्ट्र बैंकको यही गृहकार्यको कारण ज्वाइ–ससुरा सम्बन्ध भएका पृथ्वीबहादुर पाँडेको प्रमुख लगानी रहेको नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक र हिमालयन शमशेर जवराको लगानी रहेको हिमालयन बैंकबीच मर्जरको अड्कलबाजी चलेको थियो ।

हिमालयन बैंकमा छाया इन्टरनेसनल प्रालिको ८.८९ प्रतिशत प्रमोटर सेयर छ । नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकमा छाया इन्भेष्टमेन्ट कम्पनीको ६.६५ प्रतिशत सेयर लगानी छ । यी दुबै बैंकमा केही प्रमोटर पनि समान छन् ।

हिमालयनलाई राष्ट्र बैंकको दबाब

हिमालयन बैंकमा सर्वसाधारणको १५ प्रतिशत मात्रै सेयर हिस्सा छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले सर्वसाधारणको सेयर हिस्सा कम्तिमा ३० प्रतिशत पुर्याउन हिमालयनलाई लिखित निर्देशन नै दिएको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्था सम्बन्धी ऐनले पनि बैंकमा सर्वसाधारणको सेयर हिस्सा कम्तिमा ३० प्रतिशत हुनै पर्ने व्यवस्था गरेको छ ।

राष्ट्र बैंकको निर्देशनअनुसार सर्वसाधारणको ३० प्रतिशत सेयर हिस्सा पुर्याउन हिमालयनसँग विभिन्न विकल्प छन् । जस्तो कि सर्वसाधारणको कम्तिमा ४५ प्रतिशत सेयर हिस्सा भएको तथा हिमालयनको भन्दा चुक्ता पुँजी कम नभएको बैंकसँग समान स्वाप रेसियोमा मर्जर गर्ने हो भने हिमालयनले अरु केही गर्नुपर्दैन ।

अर्काे विकल्प भनेको बैंकले थप सार्वजनिक निस्कासन (एफपीओ) जारी गर्ने हो । त्यस्तै, अर्काे विकल्प प्रमोटर सेयरलाई साधारणमा परिणत गर्ने हो । तर, राष्ट्र बैंकले जारी गरेको निर्देशनमा एकैपटक १० प्रतिशतभन्दा बढी प्रमोटर सेयरलाई साधारणमा परिणत गर्न नमिल्ने भनिएको छ । राष्ट्र बैंकले यो निर्देशनमा पुनर्बीचार गर्ने हो भने हिमालयनले सोही विकल्प अपनाउने सम्भावना अधिक छ ।

हिमालयन बैंकमा पाकिस्तानको हविव बैंकको २० प्रतिशत सेयर छ । हविव बैंकले हिमालयनको आफ्नो सेयर बेच्न खोजेको छ । यो सेयर हविवले बेलायतको इन्भेष्टमेन्ट कम्पनी सीडीसीलाई बेच्ने प्रक्रिया अगाडि बढेको थियो । तर, हिमालयन बैंक संचालक समिति अध्यक्ष मनोजबहादुर श्रेष्ठले असहयोग गरेका कारण सम्भव नभएको आरोप श्रेष्ठमाथि लाग्ने गरेको छ ।

हविवको सेयर सीडीसीलाई बेच्ने प्रक्रियामा राष्ट्र बैंकले पनि सहयोग गर्ने गरेको छ । विश्व बजारमा राम्रो ख्याती कमाएको कम्पनी नेपाली बैंकमा साझेदार भएर आउँदा सकारात्मक सन्देश प्रवाह हुने ठानेर राष्ट्र बैंकले सहजीकरण गरिरहेको हो ।

हिमालयन अब मर्जरमा जादैन ?

कुनै पनि बैंक मर्जरमा जाने नजाने भनेको उसको व्यवसायिक रणनीति अनुसार पनि हो । नियामकले दबाब दिएर मर्जर वा एक्वीजीसनमा जाने भन्ने बेग्लै कुरा हो । तर, हिमालयन बैंकले अहिलेसम्म कुनै बैंक वित्तीय संस्थासँग मर्जर वा एक्वीजीसन गरेको छैन । र, आगामी साधारणसभामा पनि मर्जर वा एक्वीजीसन सम्बन्धी प्रस्ताव छैन ।

आगामी साधारणसभाले मर्जर र एक्वीजीसन सम्बन्धी विशेष प्रस्ताव पारित नगर्दैमा मर्जर वा एक्वीजीसन हुनै सक्दैन भन्ने होइन ।

हिमालयन बैंकका प्रमोटरसँग ८५ प्रतिशत सेयर छ । हविव बैंकको २० प्रतिशत, कर्मचारी संचय कोषको १४ प्रतिशत, एन ट्रेडिङको १२.७१ प्रतिशत, म्युचुअल ट्रेडिङको ११.८५ प्रतिशत, आभा इन्टरनेसनलको ११.३८ प्रतिशत, छाया इन्टरनेसनलको ८.८९ प्रतिशत र शशिकान्त अग्रवालको २.६५ प्रतिशत प्रमोटर सेयर छ । यी ७ सेयरधनी मिल्ने हो भने पनि ८० प्रतिशत सेयरधनीको प्रतिनिधित्व हुन्छ ।

बैंक वित्तीय संस्थाको कुनै पनि नीतिगत निर्णय गर्न ५० प्रतिशतभन्दा बढी सेयरधनीको सहमति चाहिन्छ । त्यसैकारण हिमालयन बैंकका ५ देखि ६ जना सेयरधनी मिलेको अवस्थामा विशेष साधारणसभा गरेर मर्जर वा एक्वीजीसनको विशेष प्रस्ताव पारित गर्न कुनै अप्ठेरो हुनेछैन ।

अझै विकल्प छ इन्भेन्टमेन्ट बैंकसँग

हिमालयन बैंकमा हिमालय शमशेर जवरासहित उनको परिवारको लगानी हिस्सा ठूलो छ । जवरा इन्भेष्टमेन्ट बैंकका अध्यक्ष पाँडेका ससुरा हुन् । अहिले हिमालयन बैंक संचालक समिति अध्यक्ष मनोजबहादुर श्रेष्ठ छन् ।

श्रेष्ठ समुहले आफूहरुलाई पेलेको अनुभूति जवरा समुहले गरेको छ । यस्तै प्रमुख लगानीकर्तामध्येमै पर्ने सीपी खेतान समुह पनि श्रेष्ठ समुहको पेलानमा परेको अनुभुत गरिरहेको छ । त्यसैकारण जवरा र खेतान समुह मिलेर यसपटक श्रेष्ठ समुहलाई बैंक संचालक समितिमा अल्पमतमा पार्ने रणनीतिमा देखिएका छन् । आगामी साधारणसभाबाट अध्यक्ष श्रेष्ठ वा उनका भाइ प्रचण्डबहादुर श्रेष्ठमध्ये एक जनालाई मात्रै संचालक समितिमा आउन दिने रणनीति जवरा–खेतान समुहको छ ।

श्रेष्ठ समुह हिमालयन बैंकलाई इन्भेष्टमेन्ट बैंकसँग मर्जर गर्ने विषयमा त्यति सकारात्मक नभएको बताइन्छ । तर, हिमालयनको यसपालीको साधारणसभाले श्रेष्ठ समुहलाई संचालक समितिमा अल्पमतमा पार्यो भने मर्जरको प्रक्रिया अगाडि बढ्ने सम्भावना रहन्छ ।

हिमालयन र इन्भेष्टमेन्ट बैंकबीच मर्जर भए हिमालयनको साधारण सेयरधनी हिस्सा बढाउने विषय पनि त्यसै टुंगिने देखिन्छ ।

त्यो कसरी भने इन्भेष्टमेन्ट बैंकमा राष्ट्रिय बाणिज्य बैंकको १५ प्रतिशत प्रमोटर सेयर थियो । राष्ट्र बैंकले क्रस होल्डिङ रोकेपछि राष्ट्रिय बाणिज्य बैंकले सो सेयर विक्री गर्यो ।

तर, अहिले पनि बाणिज्य बैंकले बेचेको सो १५ प्रतिशत सेयर एनआईबीपीओको नाममा स्पेसल विन्डोबाट दैनिक कारोबार भइरहेको छ । अन्य प्रमोटर सेयर खरिद विक्रीका लागि राष्ट्र बैंकको स्वीकृति चाहिने भएपनि बाणिज्य बैंकले बेचेको इन्भेष्टमेन्ट बैंकको १५ प्रतिशत प्रमोटर सेयर साधारण सेयर जस्तै गरी कारोबार भइरहेको छ ।

राष्ट्र बैंकले सो १५ प्रतिशत सेयरलाई साधारणमा परिणत गर्न इन्भेष्टमेन्ट बैंकलाई दबाव दिइरहेको छ । गत वर्ष नविल बैंकलाई राष्ट्र बैंकले दबाब दिएपछि यसै गरिएको नजिर छ ।

नविल बैंकमा एनआईडीसीको प्रमोटर सेयर थियो । क्रस होल्डिङ रोकिएपछि एनआईडीसीले बेचेको नविल प्रमोटर सेयर नविलपीको नाममा कारोबार हुने गरको थियो । तर, राष्ट्र बैंकको दबाबपछि नविलले गत वर्ष सो सेयरलाई साधारणमा परिणत गरेको थियो ।

इन्भेष्टमेन्ट बैंकले सो १५ प्रतिशत सेयर पनि साधारणमा परिणत गरेमा सो बैंकमा सर्वसाधारण सेयरको हिस्सा करिब ४६ प्रतिशत पुग्नेछ । अहिले पनि इन्भेष्टमेन्ट बैंकमा ३१ प्रतिशतभन्दा बढी सेयर हिस्सा सर्वसाधारणको छ ।

राष्ट्रिय बाणिज्य बैंकले बेचेको इन्भेष्टमेन्ट बैंकको प्रमोटर सेयरलाई साधारण सेयरमा परिणत गर्ने हो र त्यसपछि हिमालयन र इन्भेष्टमेन्ट बैंक मर्जर हुने हो भने हिमालयनमा अहिले देखिएको साधारण सेयर हिस्साको मुद्दा पनि सकिनेछ ।

सम्बन्धित सामग्री

हिमालयन बैंकसँग अझै २ विकल्प, एफपीओ जारी गरे प्रतिकित्ता २ सय रुपैयाँ

हिमालयन बैंकलाई राष्ट्र बैंकको चार बुँदे कडा निर्देशन, सञ्चालक समितिमा उथलपुथल हुने

सम्बन्धित शिषर्कहरु

प्राइम बैंकको नाफामा १७ प्रतिशत छलाङ, प्रतिसेयर आम्दानी १९.७८ रुपैयाँ

कुमारी बैंकको ब्याज आम्दानी १२.६७ प्रतिशत बढ्यो, नाफा कति कमायो ?

नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंकको नाफा ८ प्रतिशत बढ्यो

सानिमा बैंकको वितरणयोग्य नाफा ७.९५ प्रतिशत, खराब कर्जा घटायो

प्रभु बैंकको वितरणयोग्य नाफा धनात्मक, पौने २ अर्ब नाफा कमायो

लक्ष्मी सनराइज बैंकको नाफा २७.७० प्रतिशत बढ्यो