नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको निर्वाचन नजिकिदै गर्दा चुनावी धुव्रिकरण तिब्र भएको छ । निर्वाचनमा महासंघका वर्तमान अध्यक्ष पशुपति मुरारका, चैत ३० देखि अध्यक्ष बन्ने भवानी राणा, पूर्व अध्यक्षहरु चण्डीप्रसाद ढकाल, रविभक्त श्रेष्ठ, प्रदिप कुमार श्रेष्ठ वरिष्ठ उपाध्यक्षका उम्मेदवार शेखर गोल्छा समूहको पक्षमा भोट माग्दै निर्वाचनमा होमिएका छन् भने पूर्वअध्यक्षहरु सुरज बैंद्य, कुशकुमार जोशी, विनोदबहादुर श्रेष्ठ वरिष्ठ उपाध्यक्षका उम्मेदवार किशोर प्रधान समूहको पक्षमा भोट माग्दै निर्वाचनमा होमिएका छन् । प्रधान समूहको चुनावी समूहको नेतृत्व गरिरहेका कुशकुमार जोशीलाई हामीले सोधेका छौं-यसरी पूर्वअध्यक्षहरु निर्वाचनमा विभाजित हुनु कति शोभनिय र उचित हो ?  

यस पटकको महासंघको निर्वाचनमा पूर्व अध्यक्षहरुको चलखेल धेरै नै देखियो, यो कति स्वभाविक र उचित हो ?

मुलुक संघीय संरचनामा गएपछि र महासंघको विधान संशोधन भएपछि पहिलो पटक निर्वाचन हुँदैछ । एकातिर नेतृत्व विकासको नयाँ अभ्यास हुँदै छ भने अर्कोतिर भूगोलको नयाँ संरचनाको आधारमा निर्वाचन हुँदैछ ।

महासंघका पूर्व अध्यक्षहरु सबैले भोगेको तितो अनुभव के हो भने निर्वाचनको हार र जितको प्रभाव महासंघको निर्णय प्रक्रियामा र कार्यान्वयन प्रक्रियामा परिनै रह्यो । महासंघले राम्रो निर्णय गर्दा पनि कार्यान्वयन निकै चूनौतिपूर्ण र जटिल बन्ने गरेको अनुभव हामी सबैले गर्दै आएका हौँ ।  त्यही अनुभवको आधारमा, महासंघ भित्रको चुनावी गुटबन्दीलाई अन्त्य गर्न वरिष्ठ उपाध्यक्षलाई स्वत अध्यक्ष बनाउने भन्ने विषयमा पूर्वअध्यक्षहरुबीच छलफल भयो, सोही अनुसार विधान बनाउने भन्ने पक्षमा हामी पूर्व अध्यक्षहरु थियौँ ।

गत कात्तिकमा गरिएको विशेष साधारणसभा भन्दा अगाडि छलफलको वर्तमान वरिष्ठ उपाध्यक्षलाई स्वतः अध्यक्ष बनाउने प्रस्ताव आयो । हामीले भन्यौ कि निर्वाचित व्यक्ति मात्र महासंघको अध्यक्ष बन्न सक्छ, मनोनित व्यक्तिलाई अध्यक्ष बनाइनु हुन्न । संक्रमण कालीन अवस्थामा ५१ औं साधारणसभामा अध्यक्ष र वरिष्ठ उपाध्यक्ष दुबै पदमा प्रत्यक्ष निर्वाचन गरौं भनेर हामीले भन्यौँ ।

तर विधान संसोधन समितिमा रहेका साथीहरुले हाम्रो सुझाव मान्नु भएन, अहिलेकै बरिष्ठ उपाध्यक्षलाई स्वतः अध्यक्ष बनाउने पक्षमा उहाँहरु अडिक हुनुभयो । हामीलाई त्यसमा चित्त बुझेन । त्यसैले हामी पूर्वअध्यक्षहरु विशेष साधारणसभामा सहभागी भएनौं । मनोनित अध्यक्ष, मतदाताबाट नचुनिएको अध्यक्षले प्रभावकारी रुपमा काम गर्न सक्दैन भन्ने हाम्रो स्पष्ट भनाई हो ।

विधान संशोधन प्रस्ताव विशेष साधारणसभामा गयो, पास भयो । हलले पास गरेपछि त्यसलाई हामीले पनि मान्नुपर्ने हुन्छ । विधान पास हुने वित्तिकै जसले विधान बनाउने काम गर्यो, उसैले गुटबन्दी शुरु गर्यो । गल्ती त्यही भयो । उद्योग वाणिज्य महासंघप्रतिको लगाव, योगदान, क्षमताका आधारमा आकांक्षीहरुलाई तिमीहरु प्रतिष्पर्धा गर, हामी तटस्थ बस्छौं भनेर पूर्वअध्यक्षहरु, वर्तमान अध्यक्ष र हुनेवाला अध्यक्ष तटस्थ बसिदिएको भए यस्तो खालको चलखेल हुँदैन थियो । जब विधान संशोधनमा लाग्ने पूर्वअध्यक्षहरु, वर्तमान अध्यक्ष, अब हुने अध्यक्ष एउटा व्यक्ति र गुटलाई बोकेर हिड्यो तब विकृतिहरु शुरु भए । फेरी महासंघमा गुट उपगुट शुरु भयो ।

तपाई अब अध्यक्ष बन्ने भवानी राणालाई निर्वाचित अध्यक्ष मान्नुहुन्छ कि मनोनित अध्यक्ष ?

उहाँ मनोनित अध्यक्ष बन्ने हो । उहाँ महासंघको अधिवेशनमा अञ्चल प्रतिनिधि भएर आउनुभएको थियो । पछि उहाँ बरिष्ठ उपाध्यक्ष लडेर हार्नुभयो । पछि सहमतिमा बरिष्ठ उपाध्यक्ष बन्नु भयो र अहिले आएर स्वतः अध्यक्ष बन्नु भयो । उहाँ निर्वाचित होइन मनोनित अध्यक्ष बन्ने हो । विधान पास गर्दा नै त्रुटि गरिएको थियो ।

विधानमा के के त्रुटि गरियो त ?

वरिष्ठ उपाध्यक्ष स्वतः अध्यक्ष बन्ने विषय गलत थियो । अहिलेको निर्वाचनमा अध्यक्ष र वरिष्ठ उपाध्यक्ष दुबै पदमा निर्वाचन गरिनु पर्दथ्यो । दुबै जना सबैले चुनेका व्यक्ति हुन्थे । सबैले चुनेको वरिष्ठ उपाध्यक्ष पछि अध्यक्ष बन्दा सक्षम व्यक्ति हुन्थ्यो ।  ब्लण्डर के भयो भने वर्तमान अध्यक्ष र अब बन्ने अध्यक्ष दुबैले एउटा गुटलाई समातेर हिँडे । अध्यक्ष र आउने अध्यक्ष दुबै जना दुबै समूहको साझा व्यक्ति बन्न सक्नुपर्ने थियो । दुई उपाध्यक्षले टिम खडा गर्दा अहिलेका अध्यक्ष र आउने अध्यक्षले दुबै टिमलाई आफ्नै टिम भन्न सक्नुपर्ने थियो तर त्यसो भएको देखिन्न ।

तपाईले भन्नुभयो कि पूर्व अध्यक्षहरु र वर्तमान अध्यक्ष र आउने अध्यक्ष सबै तटस्थ बसेको भए राम्रो हुन्थ्यो । तर तपाई आफै पनि किशोर प्रधानको टिमलाई सहयोग गरेर हिड्नु भयो, किन ?

हामी पूर्वअध्यक्षहरुले गल्ती गर्यौ र मेरो पनि गल्ती भयो । विधान संशोधनकै क्रममा हामीले ठूलो गल्ती गर्यौ, हामी दोषी छौं । ५० वर्ष नाघेको महासंघको विधान संसोधन हुँदा हाम्रो भूमिका हुनुपर्ने थियो । तर त्यो भूमिका हामीले निभाउन सकेनौं । विधान संशोधन गर्ने काम कार्य समितिको हो, अध्यक्ष र उपाध्यक्षहरुले गर्ने कुरा हो भनेर हामी चुप लाग्यौं । अहिलेको नेतृत्वले पनि हामीलाई औपचारिक रुपमा सुझाव मागेन । हामीले पनि सोध खोज गरेनांै । त्यो हाम्रो ठूलो भूल हो ।

विधान संशोधनमा नेतृत्वको कुरा मात्र भएन, संशोधनको मूल उदेश्य भनेको महासंघको विकेन्द्रिकरण हो । विधान संशोधनपछि अञ्चल र विकास क्षेत्रको संरचना भंग गरियो र सात वटा प्रादेशिक संरचना बनाइयो ।

अब प्रदेशमा हुने आर्थिक नीति, कर नीति सबै प्रदेश उद्योग बाणिज्य संघले हेर्छ । प्रदेश सरकारले लिने नीतिसँग प्रादेशिक उद्योग वाणिज्य संघले डिल गर्छ । विराटनगरको समस्या, विरगञ्जको समस्या, भैरहवाको समस्या, नेपालगञ्जको समस्या अब काठमाडौंले हेर्नु पर्दैन । यो परिवेशमा महासंघको केन्द्रिय कार्यसमिति ७० जनाको बनाउन पर्दैन थियो । सानो र चुस्त दुरुस्त महासंघ बनाउनु पर्ने थियो । अब प्रदेशलाई बलियो बनाउनुपर्ने थियो । अहिलेको विधानले पनि पहिले प्रदेशको चुनाव गरेर त्यसको एक महिनापछि मात्रै केन्द्रको चुनाव गर्नुपर्छ भन्छ । तर अहिले त सिधै केन्द्रको निर्वाचन गरिँदैछ । यहाँ पनि गलत काम भएको छ ।

निर्वाचनमा अध्यक्ष र वरिष्ठ उपाध्यक्षको भूमिका कस्तो हुनुपर्छ ?

अहिलेको अध्यक्ष र वरिष्ठ उपाध्यक्षले आफ्नो पद र पदीय दायित्वलाई बिर्सेर मेरा उम्मेदवार हो भन्नु गलत कुरा हो । अध्यक्ष र वरिष्ठ उपाध्यक्षले विधान संशोधनको मर्ममा कुठारा घात गरे । पदीय दुरुपयोग गरेका छन्, मतदातालाई प्रभावित पारेका छन्, महासंघको प्रतिष्ठामा आँच आउने काम गरेका छन् । उनीहरुको भूमिका संस्थाको हितमा भएन, महासंघमा आउन चाहाने सबै उम्मेदवार र मतदाताको हितमा भएन । विधान अनुसार योग्य सबैले चुनाव उठ्न पाउनुपर्छ, उनीहरुले आफ्नो क्षमताअनुसार स्वच्छ वातावरणमा प्रदर्शन गर्न पाउनुपर्छ । जसले चुनाव जिते पनि स्विकार गर्नुपर्नेहरुले यो मेरो उम्मेदवार हो । म यो उम्मेदवारको अविभावक हुँ भन्नु गलत कुरा हो । यसले व्यवसायी र महासंघको हित गर्दैन ।

फेरी पनि अध्यक्षकै प्रत्यक्ष निर्वाचन गर्नुपर्ने अवस्थामा महासंघ फर्कनु पर्ला कि नपर्ला ?

वरिष्ठ उपाध्यक्षको निर्वाचन गरेर स्वतः अध्यक्ष बन्दा पनि नेतृत्व विकास नै हुन्छ । विधानमा राम्रो काम गरेमा मात्रै स्वतः अध्यक्ष बन्न पाउने भन्ने व्यवस्था राखिएको छ । यो ठिकै छ । नराम्रो काम गरेमा अविस्वासको प्रस्ताव लैजान सकिन्छ ।

केही पूर्वअध्यक्षहरु एउटा गुटलाई बोकेर हिडिसकेपछि मलाई धेरैले प्रश्न गरे, तपाईहरु के गरिरहनु भएको छ, किन चुप लागेर बस्नुहुन्छ ? म अध्यक्ष बन्दा मलाई सहयोग गर्ने साथीहरुले मसँग पनि केही आशा गर्नुभएको छ । पूर्वअध्यक्ष मध्ये कसैले ‘हामीलाई दवाए, पाखा लगाए, तपाई आएर हामीलाई सहयोग गर्नुपर्यो’ भनेर साथीहरुले भन्दा म सहयोग गर्दिन, बोल्दिन भन्न त भएन ।

महासंघको एसोसियटतर्फको निर्वाचनमा प्रोक्सी प्रणाली कति ठिक हो ?

एसोसियटमा प्रोक्सी प्रणाली गलत छ । बिधान संसोधनमा यसलाई पनि समेटिनु पर्ने थियो । जो मतदाता हो उसैले आफ्नो मत हाल्न पाउनु पर्छ । कस्तो नेतृत्व छान्ने हो भन्ने कुरा मतदाताले नै निर्णय गर्ने कुरा हो । यो पब्लिक कम्पनीको चुनाव होइन । यो त नेतृत्वको चुनाव हो । सबै व्यवसायीको मत लिएर नेतृत्वमा पुग्नु पर्ने हो । आफैंले आफैंलाई भोट हालेर जित्ने कुरा पनि कँही ठिक हुन्न । नेतृत्वको चुनावमा सबैले भोट हाल्न पाउनुपर्छ ।  चुनावमा राखिएको प्रोक्सीको प्रावधान गलत छ । कम्पनीको अध्यक्ष, प्रबन्धक, महाप्रबन्धकको पहिचान गरेर मताधिकार दिनुपर्छ ।

विधान शंसोधनले सहमतिमा नेतृत्व चयन गर्नुपर्छ भन्ने मर्म थियो यस पटक सम्भव भएन । भविष्यमा सहमतिमा पदाधिकारी चुनिने सम्भावना देख्नुहुन्छ ?

महासंघमा प्रदिपकुमार श्रेष्ठका पालामा ६८ सदस्य निर्विरोध निर्वाचित गरिएको थियो । सबै पक्षले चाहेमा सर्वसहमतिमा नेतृत्व चयन गर्न सकिन्छ । त्यसका लागि स्वच्छ वातावरण हुनुपर्छ । कोहि केहि अघिपछि हुन सक्छ तर पनि सहमति सम्भव हुन्छ ।

महासंघको नेतृत्वमा जान व्यवसायी किन यसरी सम्पूर्ण शक्ति खर्च गरेर भिड्छन् ? के पाउँछन् त्यहाँ पुगेपछि ?

महासंघको नेतृत्वमा पुग्नु भनेको पहिचानको कुरा हो । त्यहि पहिचानका आधार उद्योग व्यवसायका क्षेत्रको समस्या समाधानमा भूमिका खेल्ने हो । महासंघको नेतृत्व भनेको व्यवसायिका लागि नेतृत्व विकासको अवसर हो । यहाँ आएर सबैले काम गर्ने हो । व्यवसायीले आफ्नो प्रोफाइल बढाउन नेतृत्वमा पुग्ने प्रयास गर्ने हो ।

यतिबेला महासंघ बलियो भैरहेको छ कि कमजोर ?

महासंघ आफैंमा बलियो संस्था हो । महासंघको घर बलियो छ तर महासंघ चलाउने व्यक्ति कमजोर भएका हुन् । कमजोर व्यक्तिले बलियो घरको नेतृत्व गर्न सक्दैन । महासंघ बलियो भएरै नेतृत्वका लागि यतिधेरै प्रतिष्पर्धा भैरहेको छ । महासंघ साह्रै बलियो छ तर यसलाई चलाउनेहरु कमजोर भएका भन्ने मेरो बुझाई हो ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

संस्थापकहरूले ‘स्टार्टअप ब्रान्डिङ’ मा गर्ने यी १० गल्ती जसका कारण डुब्छ व्यवसाय

यी हुन् लगानी सम्मेलनमा निजी क्षेत्रबाट सोकेस गरिने ३१ परियोजना, कुन क्षेत्रबाट कति ?

कतारमा बोतल पानी निर्यातको अवसर, वार्षिक चार करोड डलरको बजार

ह्वासिङ नारायणी सिमेन्टले थप्यो साढे ६ अर्ब लगानी, डाबर नेपाल पनि आक्रामक बन्दै

कति सान्दर्भिक छ त्रिविकै प्रादेशिक विश्वविद्यालय खोल्ने योजना ?

भारतका ‘स्टार्टअप बिजनेस’ मा किन थपिँदैछन् असफलताका अध्याय ?